امروز روز مانترهسپند از ماه تیر 3762 زرتشتی، سهشنبه 26 تیرماه 1403 خورشیدی، شانزدهم جولای 2024 میلادی
فرازهایی از پیام اشو زرتشت:
ای اهورامزدا، دانش و آگاهی بیکران هستیمند.
هر مرد و زنی که از آنچه تو در زندگی بهترینشناخته ای پیروی کرده باشد.
پیروی از راستی را برای پیوستن به هنجار درست هستی
گزینش منش نیک را برای رسیدن
به خشَترا و شهریاری مینوی
آنها را برای ستایش تو همراهی خواهم کرد.
تا همگی از گذرگاه مینوی چگونه زیستن، چینود پِرِتو گذر کنیم.
یسنا؛ هات ۴۶ بند ۱۰
برگرفته از نسک: گاتها، نغمههای ایران باستان
برگردان: موبد کورش نیکنام
پیام و سپارش اشو زرتشت در این سرود:
۱– شایسته است تا هر مرد و زنی از بینش مزدایی پیروی کند.
۲– آنکه راستی را گزینش کند به اشا روی آورده و کسی که منش نیک دارد بر خویشتن پادشاه خواهد بود.
۳– گزینش راستی در پرتو منش نیک سرآغاز گذر از گذرگاه چگونه زیستن است.
—- —- —- —- —-
بیست و نهمین روز ماه، مانترهسپند دو بخش دارد؛ نخست مانتره یا منتره به معنای سخن اندیشه برانگیز و دوم سپند یعنی مقدس. در اوستا «مانترَسپِنتَ»، فارسی میانه «اَمَهرَسپنت» و فارسی امروز «ماراسپند» و «مانترسپند» آمده است. وی ایزد و نگاهبان آب است. ایزد ماراسپند نگهبان گاه و روز و خرد و گوشها و چشمهاست. مانترهسپند به چم گفتار نیک، پاک و سپندینه و سخن فزونی بخش است.
اشوزرتشت سرودهای خود گاتها را مانتره که همان سخن اندیشهبرانگیز است نامید. مانتره در سراسر اوستا ستوده شده است. مانترسپند ایزد درمانگری ست و به چم آرام بخش روانها هم آماده است و شفا میبخشد قلبهای خسته انسان در رنج را.
مانتره در سراسر اوستا ستوده شده است. مانترسپند ایزد درمانگری است و به چَم آرامبخش روانها هم آمده است و قلبهای خستهی انسانها را در رنج و سختی شفا میبخشد.
«مانتره» یکی از واژههای بنیادین گاهانست. این کلمه از ریشه من به چم اندیشیدن و در کل به چم وسیله اندیشه کردن و یا موجب اندیشه برانگیزی آمده است. اما روانترین ترجمه کلام اندیشه برانگیز است. اشوزرتشت در گاتها، سرودهای خود (گاهان) را مانتره مینامد. همچنین در اوستا ، او ِستاهای «اَشِم وُهو» و «یَـتااَهو = اهونـَوَر» به نام مانتره شناخته میشوند. سراینده مانتره نیز «مانترن» نامیده میشود. گل نماد مانترهسپند، گل زعفران است.
ویژگیهای مانتره :
درمان بخشی
در گاهان در هات ۴۴ بند ۱۶ ،
از درمان بخشی و به عبارتی همان جنبه روان شناسی مانتره اشاره شده است.
الهام گونه بودن:
اشوزرتشت فردی است که با الهام از جهان ِ پیرامون خویش (چه درون و چه محیط) به تعالی رسید ، وی مانتره را هم نوعی الهام (چه درونی و چه از محیط) میداند.
موسیقیایی بودن:
یکی از شروط مانتره بودن ِ یک سخن ، موسیقایی بودن آن است.
توانایی اهورایی مانتره:
در گاهان برای تاثیر کلام مانتره بر اقشار مردم و سعادت آنها بسیار گفته شده است.
از آن چه که در متون اصلی دین ِ ما گاتها و قسمتهای اصلی اوستا بر میآید، مانتره جزئی از نوای خداوندی است که به مانند «فرَوَهَر» در وجود هر آدمی قرار داده شده است و در اصل توانایی اندیشه برانگیزی است و از آن جایی که خداوند «مبدا خرد» است، پس مانتره هم توانایی اندیشمندی و اندیشه برانگیزی است، که یک انسان از آن بهرهمند میشود و نیز مانتره کلامی است از همین نوع که از مانتره ِ وجودی انسان به صدا در میآید و به مانتره وجودی انسان دیگری میرسد و آن را بر میانگیزد.
چه نیکو و زیباست در این روز خواندن گاتها. پیدایی و روایی دین نیک اندر جهان به دست مانترسپند است و میتوان نیکی دین را به وسیله مانترسپند از آن خویش کرد. گویند هر کس در این روز زاده شود دلیر باشد.
نماد این روز «کرکم» یا همان گل زعفران است
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
ای دلارام روز ماراسپند
دست بیجام لعل مِی، مپسند
خرمی در جهانِ خرم بین
شادمانی كن و به ناز بخند
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
جامه افزای و دوز و پوش و زن به زنی کن که فرزند تیز ویر ( باهوش) و نیک زاید.
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
زن تازه در (ماراسفند) گیر / که فرزند نیک آید و تیز ویر
—- — — —- —-
نگاهی به زندگی و دستاوردهای هاشم رضی
هاشم رضی یکی از برجستهترین پژوهشگران و نویسندگان ایرانی در زمینه تاریخ ادیان و ایرانشناسی، زاده ۲۶ تیر ۱۳۱۳ خورشیدی در تهران بود. دوران تحصیل را در تهران گذراند. او به یادگیری زبانهای فرانسه، انگلیسی و آلمانی پرداخت و به کتابهای باستانشناسی، دین زرتشت و نیچه علاقهمند بود.
رضی با محمد مکری، پژوهشگر و زبانشناس، آشنا شد و از کتابخانه ارزشمند او بهره برد. بیش از ۲۰ کتاب تالیفی دربارهی ایرانشناسی، آیین زرتشت، ادیان جهان و روانشناسی داشت. او در آغاز کار خود، کتاب “پنج آیین بزرگ جهان” را تالیف کرد و سپس “وندیداد” را از روی متن اصلی ترجمه کرد. برای آشنایی با لغات اوستایی و سانسکریت، نزد محمدرضا جلالی نائینی به آموختن زبانهای باستانی پرداخت.
او با ایرانشناسان برجستهای مانند محمدجواد مشکور، رحیم عفیفی و ماهیار نوابی رفتوآمد داشت. به سفارش مهرداد بهار، کتاب “آیین پر رمز و راز میترایی” اثر فرانتس کومن را ترجمه کرد که در دو جلد منتشر شد.
از آثار مهم او میتوان به “حکمت خسروانی”، “اوستا”، “گاهشماری جشنهای ایران باستان”، “آیین زروانی”، “دین و فرهنگ ایرانی در عهد اوستایی”، “ازدواج مقدس”، “تاریخ زرتشتیان”، “جشنهای آب”، “جشنهای آتش”، “جشنهای گاهنبار”، “آیین پر رمز و راز میترایی”، “معاد و آخرتشناسی در ایران باستان”، “زرتشت پیامبر ایران باستان”، “تاریخ مطالعات دینهای ایرانی” و “آموزش خط میخی” اشاره کرد.
هاشم رضی آثار متعددی در زمینه تاریخ ادیان و ایرانشناسی به جا گذاشته است. برخی از مهمترین آثار او:
1. پنج آیین بزرگ جهان: این کتاب به بررسی پنج دین بزرگ جهان میپردازد و یکی از اولین آثار تألیفی اوست.
2. وندیداد: ترجمه و شرح این متن اوستایی که شامل واژهنامهای نیز میشود، یکی از مهمترین کارهای او در زمینه زبانهای باستانی است1.
3. آیین پر رمز و راز میترایی: ترجمه اثری از فرانتس کومن که به بررسی آیینهای میترایی میپردازد و در دو جلد منتشر شده است.
4. حکمت خسروانی: این کتاب به بررسی تطبیقی فلسفه و حکمت و عرفان در ایران باستان از زرتشت تا سهروردی میپردازد.
5. اوستا: شامل ترجمه و تفسیر متون اوستایی مانند گاثاها، یسنا، یشتها، ویسپرد و خرده اوستا.
6. تاریخ مطالعات دینهای ایرانی: این کتاب به بررسی تاریخچه مطالعات دینهای ایرانی میپردازد.
7. آموزش خط میخی: کتابی آموزشی برای یادگیری خط میخی و زبان اوستایی.
8. جشنهای آب و آتش: این کتاب به بررسی جشنهای آب و آتش در ایران باستان میپردازد.
9. زرتشت پیامبر ایران باستان: کتابی جامع درباره زندگی و آموزههای زرتشت.
اطلاعات درستی درباره تحصیلات دانشگاهی او در دسترس نیست. اینگونه برمیآید که او بیشتر خودآموز و با بهرهگیری از منابع و کتابخانههای ارزشمند، به ویژه کتابخانه محمد مکری، به دانشاندوزی و پژوهش پرداخته است.
هاشم رضی به عنوان یکی از برجستهترین پژوهشگران تاریخ ادیان و ایرانشناسی، نظرات مثبت بسیاری از همکاران و علاقهمندان به این حوزه را به خود جلب کرده است. او به دلیل نگاه بیغرض و عاری از تعصب خود در پژوهشهایش مورد تحسین قرار گرفته است. هاشم رضی پس از 57 سال پژوهش و نگارش، ۱۸ بهمن ۱۴۰۰ در تهران درگذشت.
—- —- —- —- —-
یادروز 26 تیرماه:
زادروز “شاه اسماعيل صفوی”، پایهگذار دودمان پادشاهی صفوی. (۸۶۶ خورشیدی)
“اسماعيل يكم” از دودمان صفويان است كه در سال ۸۸۱ خورشیدی پس از پيروزی بر تركمانان آق قويونلو به قدرت رسيد و سال بعد شيعه اثنی عشری را مذهب رسمی ايران قرار داد و سپس به تمركز امور در پايتخت و كوتاه كردن دست حاكمان محلی دست زد. او با سركوب كردن گردنكشان داخلی و نيز ازبكان در خراسان بزرگتر، و ضميمه ايران ساختن مجدد میانرود (:بينالنهرين) و ازجمله شهر بغداد به قلمرو ايران، دولت مرکزی نيرومندی مشابه دولت ساسانيان به وجود آورد.
خلع “محمدعلی شاه” و جلوس “احمدشاه” به وسیله تلگراف به بلاد ایران اعلام گردید. (۱۲۸۸ خورشیدی)
بازگشت “محمدعلی شاه” به ايران پس از پناهندگی به روسيه برای تصاحب سلطنت. (۱۲۹۰ خورشیدی)
“احمدشاه” به “صمصام السلطنه” تکلیف استعفا کرد ولی وی نپذیرفت و تقاضای عزل خود را نمود. (۱۲۹۷ خورشیدی)
درگذشت “ميرزا محمد حسن سيفی قزوينی” معروف به عماد الكتاب. (۱۳۱۵ خورشیدی)
دولت ايران حكومت وحدت ملی لهستان را به رسميت شناخت. (۱۳۲۴ خورشیدی)
روابط سیاسی ایران و لبنان مجدداً برقرار گردید. (۱۳۵۰ خورشیدی)
در مسابقات کشتی ارتشهای جهان تیم ایران دوم شد. (۱۳۵۱ خورشیدی)
آغاز به كار اولين دورهی “شورای نگهبان” در جمهوری اسلامی ایران. (۱۳۵۹ خورشیدی)
قطع روابط سياسی فرانسه با ايران در جريان جنگ تحميلی. (۱۳۶۶ خورشیدی)
پایهگذاری يک مركز كتابنويسی به سبک ساسانيان در بغداد. (830 م)
ايرانيانی كه به عنوان مشاور با مامون خليفه عباسی همكاری داشتند و عمدتا با او از خراسان به بغداد رفته بودند در اين شهر موسسهای داير كردند كه بیشباهت به بنگاه تاليف و ترجمه كتاب نبود كه ۲۶۵ سال پيش از آن به تصميم “خسروانوشيروان”، شاه وقت ساسانی ايران در تيسفون داير شده بود و ترجمه كليله و دمنه از زبان سانسكريت به فارسی از كارهای آن است. موسسه فرهنگی كه به ابتكار ايرانيان دستيار مامون در بغداد تاسيس شد، “بيت الحكمت” نامگذاری شده بود و همانند بنگاه تاليف و ترجمه روزگار “خسرو انوشيروان” شامل يک كتابخانه، يك دایرهالترجمه و يك دفتر پرداخت كمکهزينه به نويسندگان و شعرا و تسهيل كار آنان و نيز حمايت و تشويقشان بود. در آن زمان بيشتر كتابهايی كه در اين مركز ترجمه شد از زبان يونانی بود. “كتابخانه مرو” در روزگار سامانيان نيز بر همان پايه تاسيس شده بود. “بيت الحکمت” در طول عمر خود در هيچ زمانی به پايه كتابخانه و دايرة التحرير “مرو” که در زبان فارسی فعاليت داشت نرسيد. “کتابخانه مرو” که الگوی کتابخانه های امروز جهان قرار گرفته و به مادر کتابخانههای عمومی و پژوهشی معروف است بزرگترين و مجهزترين نوع خود در قرون وسطی بود.
مرگ “آدام اسميت” اقتصاددان و فيلسوف معروف انگليسی. (1790 م)
وقوع ماجرای كشتار ميدان مشق در پاريس در جريان انقلاب فرانسه. (1791 م)
“ناپلئون بناپارت” فاتح اروپا، ۲۹ روز پس از شكست نيروهايش در “واترلو” واقع در بلژيک خود را رسما تسليم دشمنانش كرد. (1815 م)
“پانچ” نخستين مجله طنز جهان، اولين شماره خود را منتشر كرد. (1841 م)
انجام نخستین عكسبرداری از ستارگان آسمان در انگلستان. (1850 م)
درگذشت “هانری پوانكاره” دانشمند و رياضیدان فرانسوی. (1912 م)
آغاز كنفرانس “پوتسْدام” با حضور سران متفقين در آلمان. (1945 م)
وقوع دومين كودتای حزب بعث عراق به فرماندهی “احمد حسن البكر”. (1968 م)
جمبو جت شركت هواپيمايی “تی. دبليو. ا” كه با ۲۳۰ مسافر و خدمه از نيويورك عازم پاريس بود در حاشيه نيويورك و بر فراز اقيانوس اطلس منفجر شد. (1996 م)
صدور دستور ساخت قلعه و بنای حصار شهر تبريز توسط “شاه عباس اول”(۱۰۱۴ مهی)
درگذشت “حاج ملا هادی سبزواری” فيلسوف و دانشمند. (۱۲۸۹ مهی)
درگذشت “ستار خان” سردار ملی. (۱۳۳۲ مهی)
ورود قزاقان روسی به تبريز، در پی نپذیرفتن اولتيماتوم دولت روسيه به خاطر استخدام مورگان شوستر آمريكايی. (۱۳۳۸ مهی)