گنجخانه یا همان موزه ملی کاشان را باید نگین فرهنگ و هنر شهرستان کاشان دانست. گنجخانهای که در مجموعهی جهانی باغ فین در درون شهر جای گرفته است. اما تودهی مردم و نیمی از گردشگران آگاهی چندانی از آن نداشته و گنجخانهی ملی کاشان کمتر مورد بازدید جای میگیرد.
به گزارش اَمرداد، شهرستان کاشان و مجموعهی جهانی باغ فین، نیاز به شناسایی(:معرفی) ندارد و کمابیش برای همهی مردم ایران، چه کسانی که از این شهر و مجموعه دیدن کردهاند و چه آنهایی که هنوز نتوانسته اند به این شهر سفر کنند، شناخته شده است. اما گنجخانهی ارزشمندی در درون باغ جهانی فین جای دارد که کمتر شناسایی شده و حتا نیمی از گردشگران و بازدیدکنندگانی که از مجموعهی باغ فین دیدن میکنند از این گنجخانه بازدید نکرده و یا آن را نمیشناسند! بیگمان بخشی از این کاستی به مدیران و سرپرستان(:مسوولان) مجموعهی جهانی باغ فین، سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی شهرستان کاشان و در کل به مدیریت شهری برمیگردد که برای بالا بردن سطح فرهنگ و دانش مردم و گردشگران کار چندانی انجام ندادهاند.
گنجخانهی ملی کاشان یکی از قدیمیترین گنجخانههای کشور به شمار میآید و از ارزش فراوانی نزد کارشناسان و پژوهشگران برخوردار است. ساختمان گنجخانهی ملی کاشان با زمینی به اندازهی 700 مترمربع و زیربنای 570 مترمربع در گوشهی باختری (:غربی) مجموعهی تاریخی باغ فین و در پایان یکی از دو محور اصلی آن جای گرفته است. گنجخانه بر روی ویرانههای خلوت نظام الدوله ساخته شده است. نظام الدوله صدر اِصفهانی داماد فتحعلی شاه و فرمانروای شهر کاشان در سال 1242 مَهی(:قمری) بوده است. این ساختمان به انگیزهی شرایط نابسامان سیاسی دورهی مظفرالدین شاه و ناتوانی پادشاهی مرکزی و به قدرت رسیدن سرکشان(:یاغیان) در منطقهی کاشان رها و سپس ویران شد.
در سال 1337 خورشیدی به پیشنهاد و فراخوانی محمد تقی مصطفوی، مدیرکل باستان شناسی کشور و با باشَندگی(:حضور) افراد سرشناس و فرهنگ دوست کاشانی و نَطنزی از جمله احمد مدیرنراقی در تهران، انجمنی با نام انجمن حفاظت آثار تاریخی کاشان پدیدار شد. ساخت سازهی گنجخانه 5 سال به درازا کشید و در سال 1346 گشایش یافت. ساختمان گنجخانه دارای دو اَشکوبه ی (:طبقه) همکف، زیرزمین و یک ایوان یکپارچه در گوشهی جنوبی، باختری و شمالی با ستونهای بیشمار(:متعدد) است. این ایوان چند سال پس از ساخت گنجخانه به وسیلهی استاد ابوالقاسم قلمانی ساخته شده و به سازهی گنجخانه افزوده شده است. اَشکوب همکف با فضاهای گوناگون بخش اصلی و نمایشگاهی گنجخانه را تشکیل میدهد. فضای میانی گنجخانه با سقف گنبدی و چهار نورگیر در چهار سوی آن، پوشانده شده است. در مِهرازی(:معماری) گنجخانه از نمادهای مِهرازی ایرانی – اسلامی و به گونهی آشکار از نورگیرهای خانهی تاریخی بروجردی پیروی شده است. اَشکوب زیرزمین نیز به مخزن گنجخانه اختصاص دارد.
در سال 1385 برای ساماندهی و بِهسازی، گنج خانه به گونه ی گذرا (:موقت) بسته شد. در این طرح نسبت به جایگزینی کف فرش بام و عایق بندی (ایزوله) کردن آن، کف فرش تازه درون فضای گنج خانه، اَفراشتن سقف کاذب، رنگ کاری بدنه های درونی، جایگزینی درِ گنج خانه به چوبی اقدام شد. همچنین گنج خانه به سیستم اعلام آتش سوزی، اعلام دستبرد و دوربین مدار بسته و نورپردازی زیبنده مجهز شد. پس از پایان طرح ساماندهی، گنج خانه در نخستین روز سال 1390 بازگشایی شد.
بخش های گنج خانه : برخی از اشیاء گنج خانه از سوی هنرمندان و افراد دوستدار منطقه ی کاشان و شهرهای پیرامون پیشکش شده و برخی از سوی گنج خانه ی ملی، گنج خانه ی هنرهای تزئینی آماده شده است. با نگرش به اشیای موجود، گنج خانه به 5 بخش باستان شناسی، دوران اسلامی، بافتنی ها و پارچه ها (:منسوجات)، نوشته ها (:کتابت) و نسخه های خطی و معاصر بخش بندی شده است.
بخش باستان شناسی : 1 – پیش از تاریخ و دوران تاریخی. در این بخش شماری آثار سفالی و فلزی کشف شده از تپه های باستانی سیَلک کاشان که در جریان کاوش های پروفسورگِریشمَن و دکتر ملک شهمیرزادی کشف شده بود به نمایش گذاشته شده است. همچنین آثاری از تپه ی اسماعیل آباد قزوین، تپه ی خوروین قزوین، آثار مفرغی لرستان و دشت خوزستان به نمایش گذاشته شده است 2 – دوران اسلامی. آثار موجود در این بخش دربرگیرنده ی سفال های لعاب دار ساده و رنگی کاشان، گرگان، آثار فلزی دوره ی ایلخانی و صفوی، آثار سنگی و آوَندهای (:ظروف) شیشه ای زیبا و شماری کاشی با لعاب فیروزه ای و زرین فام که وابسته به کاشان و خاندان ابوطاهر است، به نمایش گذاشته شده است.
بخش بافتنی ها و پارچه ها (:منسوجات) : کاشان در دوره ی صفوی و قاجاری از مرکزهای مهم پارچه بافی ایران به شمار می آمد. پارچه های مخمل و زری بافی از جمله منسوجاتی بودند که در کاشان بافته شده و به منطقه های دیگر فرستاده (:صادر) می شد. در این بخش نمونه هایی از پارچه های مخملی و زری بافت قدیم و نو دیده می شود.
بخش نوشتاری و نسخه های خطی : در این بخش نسخه ها و مرقعات گرانبهایی از دوره های گوناگون و با دبیره های (:خطوط) گوناگون به نمایش گذاشته شده است که می توان به چند نمونه از فرمان شاهان قاجاری و دبیره و تذهیب بسیار زیبا و توانمند بر روی کتاب های قرآن اشاره کرد.
بخش معاصر : آثار موجود در این بخش در برگیرنده ی شماری گلدان لعاب دار نقش دار با نگاره های (:تصاویر) شخصیت های داستان های کهن ایران، کاشی های معرق، کاشی مشبک، کارهای خاتم کاری استاد صنیع الخاتم و چند هنرمند دیگر که کارهای خود را به گنج خانه پیشکش کرده اند، است.
یادتان باشد که هرگاه به شهرستان کاشان سفر کردید، گنج خانهی ملی کاشان در مجموعهی جهانی باغ فین را فراموش نکنید.
تابلو بنیادگذاری موزه که در سال 1337 انجام شده اس
اشیای مفرغی، پیکان، النگو، کاسه و … شوش خوزستان. هزاره یکم پیش از میلاد
سرقلیان برنجی، فلزی و طلاکوب و دیگر اشیاء. دوره قاجار
گردنبند و دیگر اشیای تپه سیلک کاشان. هزاره یکم پیش از میلاد
تندیس ایشتار شوش. هزاره دوم پیش از میلاد
اشیاء مفرغی. هزاره یکم پیش از میلاد
آثار نقاشی،مینیاتور، قاب و آینه. دوره قاجار
ظروف اسلامی طرح دار. دوره اسلامی
ظروف سفالی اسماعیل آباد قزوین. هزاره چهارم پیش از میلاد
ظروف سفالی تپه سیلک کاشان. هزاره سوم تا یکم پیش از میلاد
آثار دوره صفویه
بخش مردم شناسی و پوشاک بومی جمعیت های ایرانی
سکه های اشکانی، ساسانی و دوران سلجوقی و اسلامی
فرتور از سیاوش آریا است.
6744