روز باد از ماه امرداد/ اصفهان در سایه سلجوقیان

امروز روز باد از ماه اَمُرداد 3762 زرتشتی، پنجشنبه هجدهم اَمُردادماه 1403 خورشیدی، هشتم آگوست 2024 میلادی

فرازهایی از پیام اشو زرتشت:

آموزگار کژاندیش و بدخواه،
آموزه‌های راستین را دگرگون می‌سازد.
او با گفتارش، خردمندی را از زندگی مرتوها دور می‌کند.
و توانایی منش نیک را نادیده می‌گیرد.
بدین‌سان ای مزدا،
با گفتار مینوی و در پرتو اشا، هنجار راستی،
گله‌مند بوده و دادخواهی می‌کنم.

یسنا؛ هات ۳۲ بند ۹

برگرفته از نسک: گات‌ها، نغمه‌های ایران‌باستان
برگردان: موبد کورش نیکنام

——— ———– ————- ———-

باد ایزد:

«باد»، نام بیست‌و‌دومین روز هر ماه سی‌روزه در گاهشمار زرتشتی است. باد، به چم هوا است. در فرهنگ زرتشتی هوا از چهار آخشیج ستودنی و سپندینه مانند آب و آتش و … است. در فرهنگ ایران پاک نگهداشتن چهار آخشیج خویشکاری هر انسان است. در اوستا ایزد وَیو (باد) همراه و همکار ایزدان آب و آتش و خاک است. ایزد وَیو (ایزد «باد» یا «هوا») همواره با ایزد رام آمده است. در اوستای سی‌روزه آمده: «…یاری باد به همه رزم و کارزار برساد. هر که را باد پشتیبان است پیروزی همیشه با اوست.

ایزد وَیو یا ایزد باد همواره با ایزد رام آمده است. نماد این روز در دین زرتشتی گل « بادرنگ بویه» است.” وای یا وایو ”باد” چهره‌ای دوگانه دارد، خوب وبد زیرا باد از هر دو جهان نیک وبد می‌گذرد. او نیکوکار است ودر عین‌حال می‌تواند با نیروی ویرانگر خود همه‌چیز و همه ‌کس را نابود سازد.

در ادبیات پهلوی دارای دو نیمه‌ی بد و خوب است که در اوستا نیمه‌ی نیک او که دشمن دیوان است ستوده شده. ایزد وایو در یشت پانزدهم اوستا به عنوان ایزدی مهم مورد ستایش قرار گرفته و این ستایش تا دوران اشکانی و ساسانی ادامه داشته‌است. در فرهنگ ایران قدیم ایزد یا الههٔ باد است.

این خداوندگار نه تنها برای تمام موجودات زنده روح حیات بوده بلکه روح دنیا و گیتی نیز محسوب می شده است. وایو همچنین هوایی است که در آن تمام موجودات زنده در هنگام مرگ نابود می شوند.

ایزد باد در اوستا چنین گزارش شده: جوینده، نیک‌كردار، چیره‌شونده، پس‌رونده، پیش‌رونده، پاینده‌فر، سخت‌ترین، قوی‌ترین، شكست‌دهنده، موج‌ریزنده، زبانه‌كشنده و ….

 

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

چون باد‌روز، روز نشاط آمد ای نگار

شادی فزای هین و بده باده و بیار

باده است شادی دل پیوسته باده خور

بی‌باده هر چه بینی باد هوا شمار

 

اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

در بخش (نیایش خواندن سرود و ادعیه) از بر کن و به کار نو مَپیوند

 

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

وگر با شدت کار، با داوران / در این روز رو، تا شوی کامران

سزد روز (باد) ار درنگی شوی / نپیوندی امروز کار از نوی

گل بادرنگ‌بویه نماد روز باد

———- ———- ———- ——

محاصره اصفهان و نقش طغرل سلجوقی در تاریخ ایران

18 اَمُردادماه در سال ۴۳۱ خورشیدی (۱۰۵۲ میلادی)، طغرل سلجوقی، بنیادگذار فرمانروایی سلجوقی، اصفهان را تصرف کرد. طغرل که از ترکان اغوز بود و از آن سوی رود سیردریا آمده بود، پیش از این بر غزنویان غلبه کرده و به قدرت رسیده بود. او چشم به اصفهان داشت و می‌خواست آن را مرکز حکومت خود قرار دهد. اصفهان به عنوان یکی از شهرهای مهم و استراتژیک ایران، از نظر اقتصادی و نظامی اهمیت زیادی داشت.
طغرل اصفهان را محاصره کرد و این شهر یک سال مقاومت کرد. سرانجام، حاکم اصفهان، ابومنصور فرامرز کاکویه، داوطلبانه تسلیم شد. گفته شده است که طغرل به حکمران اصفهان که بر چند شهر دیگر حکومت داشت، وعده داده بود که اگر تسلیم شود، یزد را از او نخواهد گرفت که چنین شد.
پس از تصرف اصفهان، طغرل به گسترش قلمرو خود ادامه داد. او سه سال بعد بغداد را نیز تصرف کرد و به قدرت دیلمیان ایرانی پایان داد. طغرل خلیفه عباسی را با شعار نجات سنی‌ها از برتری شیعیان زیر حمایت قرار داد و به این ترتیب فرمانروایی گسترده‌ای برای خود به وجود آورد.
ناصر خسرو، شاعر و جهانگرد نامی، دو سال پس از یورش طغرل به اصفهان وارد این شهر شد و در سفرنامه خود از وضعیت اصفهان پس از محاصره گزارش داده است. او اصفهان را شهری با آب و هوای خوش و ساختمان‌های نیکو توصیف کرده است.
تصرف اصفهان توسط طغرل سلجوقی نشان‌دهنده گسترش قدرت سلجوقیان و پایان حکومت دیلمیان در اصفهان بود. این رویداد تأثیرات زیادی بر تاریخ ایران و منطقه داشت و به طغرل این امکان را داد که به راحتی به مناطق دیگر ایران و حتا بغداد دسترسی پیدا کند.

اصفهان در زمان یورش طغرل سلجوقی به اسلام گرویده بود. این شهر در دوران خلافت عباسیان و به ویژه در زمان حکومت آل بویه، که از دیلمیان بودند، به یکی از مراکز مهم اسلامی تبدیل شده بود. آل بویه که شیعه مذهب بودند، نقش مهمی در گسترش اسلام در این سرزمین داشتند.

مسجد جامع اصفهان یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین مساجد ایران است که بخش‌هایی از آن به دوره سلجوقیان بازمی‌گردد.

مناره‌های تاریخی اصفهان مناره‌های مسجد جامع و مناره‌های دیگر در دوره سلجوقیان ساخته شده‌اند.

بازارهای تاریخی اصفهان نشان‌دهنده رونق اقتصادی و بازرگانی اصفهان در دوره سلجوقیان هستند.

————- ———- ———–

یادروز 18 امردادماه:

18 امرداد سالگرد آغاز به‌کار هفته‌نامه امرداد

هفته‌نامه امرداد از سال 1378 خورشیدی آغاز به‌كار كرده و كوشيده است تا در راه شناخت و شناساندن فرهنگ و تمدن پربار ايران زمين گام بردارد.

اولين سفر “احمدشاه قاجار” به اروپا. (۱۲۹۸ خورشیدی)

 

زادروز “دکتر عبدالحسین نوایی” تاریخ‌نگار معاصر ایرانی. (۱۳۰۲ خورشیدی)

 

“محمد ساعد”، نخست‌وزير از كار كناره‌گيری كرد. (۱۳۲۳ خورشیدی)

 

زادروز “رضا سیروس صبری”، معمار، استاد دانشگاه و پژوهشگر معماری. (۱۳۳۳ خورشیدی)

 

زادروز “حسین زمان”، عضو هیات علمی، استاد دانشگاه، هنرمند و خواننده پاپ ایرانی. (زاده ۱۸ امرداد ۱۳۳۸ تهران – درگذشته ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ تهران)

او سال ۱۳۵۶ در رشته مهندسی الکترونیک در دانشگاه صنعتی اصفهان به تحصیل پرداخت. مبارزات سیاسی‌اش را از ۱۶ سالگی در دبیرستان و با پخش اعلامیه‌ها و نوشتن مقاله آغاز کرد. پس از آن برای تحصیل به آمریکا رفت و با آغاز جنگ ایران و عراق، با وجود اینکه حدود صد واحد دانشگاهی را گذرانده بود و برای چند ترم پیاپی شاگرد اول شده بود، به میهن بازگشت.
وی سپس راهی جبهه شد و در هشت سال جنگ همزمان با ادامه تحصیل، به مبارزه با دشمن پرداخت. تحصیلاتش را تا کارشناسی‌ارشد در رشته مهندسی مخابرات ادامه داد و برای مدتی معاونت مخابرات نیروی دریایی سپاه پاسداران بود.
بیست سال به تدریس در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و نیز پژوهش در زمینه‌های الکترونیک، مخابرات و رایانه اشتغال داشت و معاون طرح و برنامه و نیز عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف پردیس کیش شد.
او در سال‌ها فعالیت هنری همگام با اعتراضات مردم ایران، ترانه‌های اعتراضی خواند و همین امر منجر به ممنوع‌الکاری‌اش شد.

 

درگذشت “ابوالقاسم پاينده”، روزنامه‌نگار، مترجم و نويسنده معاصر. (زاده سال ۱۲۹۲ نجف‌آباد – درگذشته ۱۸ امرداد ۱۳۶۳ تهران)

او کار مطبوعاتی را از سال ۱۳۰۸ در روزنامه عرفان اصفهان آغاز کرد که این روزنامه به‌ مدیری احمد عرفان منتشر می‌شد و یکی از بهترین روزنامه‌های شهرستانی در آن زمان بود. در سال ۱۳۱۱ در تهران در روزنامه‌های شفق‌ سرخ علی دشتی و ایران زین‌العابدین رهنما به‌کار پرداخت و در همان زمان در وزارت پست و تلگراف هم استخدام شد. سپس به وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه که وزارت آموزش و پرورش امروزی باشد منتقل شد و چندی هم به‌عنوان سردبیر مجله تعلیم و تربیت به‌کار پرداخت. وی مدیریت مجله صبا را داشت که در سال ۱۳۲۱ بنیاد نهاد و آن را در زمره یکی از موفق‌ترین نشریات در تاریخ مطبوعات ایران ثبت کرد. در دوره دوم مجلس موسسان و دوره‌های بیست و یکم و بیست و دوم مجلس شورای ملی، نماینده مردم نجف‌آباد و درسال ۱۳۴۴ نماینده ایران در کنفرانس مکه بود. او به زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسه آشنایی داشت.

 

زادروز هرمز فرهت، آهنگساز و موسیقی‌شناس، (زاده ۱۸ امرداد ۱۳۰۷ تهران – درگذشته ۲۵ امرداد ۱۴۰۰ دوبلین)

کتاب «مفهوم دستگاه در موسیقی ایرانی» نوشته او، از مهمترین کتابها به‌ زبان انگلیسی درباره موسیقی است. وی از دانشگاه کالیفرنیا، لس‌آنجلس (UCLA) در رشته موسیقی لیسانس گرفت؛ سپس در رشته آهنگسازی کالج میلز در رشته آهنگسازی نزد داریوس میو آموزش دید و در نهایت از “یو.سی.ال.‌ای” دکترای موسیقی‌شناسی دریافت کرد.

 

آغاز عمليات ايذايی “فتح ۹” در منطقه خورمال در استان سليمانيه عراق. (۱۳۶۶ خورشیدی)

 

روز بين‌المللی “مردمان بومی”.

مردم بومی بیشتر به بخشی از جوامع بشری گفته می‌شود که هنوز بر پایه دانش و سبک زندگی سنتی گذران عمر می‌کنند. معمولا در جوامع بومی آهنگ توسعه کندتر از جوامع دیگر است.

 

پيروزی ايرانيان به فرماندهی “خشايارشا” و تصرف تنگه ترموپيل. (480 پ.م)

واحدهای كوهستانی ارتش ايران، تنها ابر قدرت وقت بر روی کره زمين، در جريان لشكركشی “خشايارشا” به يونان و اروپای جنوبی، پس از يک رشته جنگ شديد در ارتفاعات مشرف بر “تنگه ترموپيل” واقع در شمال يونان، نظاميان اسپارت‌ها و تبان‌ها از جمله “لئونيداس” پادشاه اسپارت را نابود و راه را برای عبور واحدهای پياده و سوار امپراتوری باز و بی‌خطر كردند تا به سوی آتن به پيشروی خود ادامه دهند.

 

كار ساختن برج تاريخی “پيسا” در ايتاليا آغاز شد. (1173 م)

 

مرگ “پُل وِرلَن” شاعر معروف فرانسوی. (1896 م)

 

“تراكتور ” به دست نوآور انگليسی به نام “جيمز روبرتسون” كه كشاورز و كشاورز زاده بود اختراع شد. (1897 م)

 

بمباران هسته‌ای شهر “ناكازاكی” در ژاپن توسط ايالات متحده آمريكا. (1945 م)

 

کودتای سروان “كنگ له” علیه دولت فاسد لائوس. (1960 م)

 

درگذشت “هرمان هسه”، برنده جايزه نوبل ادبيات در سال ۱۹۴۶ میلادی. (1962 م)

 

روز ملی و استقلال “سنگاپور” از فدراسيون مالزيا. (1965 م)

“سنگاپور” كشوری است در آسيای جنوب شرقی با ۶۴۶ كيلومتر مربع وسعت و بيش از سه ميليون نفر جمعيت می‌باشند. پايتخت آن، شهر “سنگاپور” و واحد پول آن “دلار” است. مردم سنگاپور به ۴ زبان رسمی انگليسی، تاميلی، مالايايى و چينی صحبت می‌كنند. نظام سياسی حاكم بر سنگاپور جمهوری چند حزبی با يك مجلس قانون‏گذاری می‌باشد.

 

دانشمندان شوروی سفينه “مارس – ۷” را به سوی ستاره مريخ فرستادند. (1973 م)

 

درگذشت “ژاکلين کاکرن”، از پيشگامان هوانوردی آمريکا. (1980 م)

 

زادروز”حسن بن حسن” معروف به “ابن هیثم” رياضی‌دان، فیزیکدان و مخترع ذره‌بین. (۳۵۴ مهی)

 

آغاز جنگ چالدران بين پادشاهی ايران و امپراتوری عثمانی كه به شكست “شاه اسماعيل صفوی” انجاميد و تبريز به دست عثمانی افتاد. (۹۲۰ مهی)

پس از روی كار آمدن سلطان سليم اول به پادشاهی عثمانی در ۹۱۸ ه.ق، وی اقدام به قتل عام بيش از چهل هزار تن از شيعيان نمود. در سال ۹۲۰ مهی جنگ سختی در چالدران روی داد كه به شكست شاه اسماعيل صفوی انجاميد و تبريز به دست عثمانی افتاد. هرچند بر اثر مقاومت مردمی شاه عثمانی مجبور به تخليه‏ ی آذربايجان شد ولی اثر اين شكست تا آخر عمر شاه صفوی، او را می‌آزُرد.