روز اشتاد از ماه شهریور/ پیروزی تاریخی ایران در تراکیه

امروز روز اشتاد از ماه شهریور 3762 زرتشتی، آغاز گهنبار چهره پَـیتَه‌شَهیم گاه، چهارشنبه 21 شهریورماه 1403 خورشیدی، یازدهم سپتامبر 2024 میلادی

فرازهایی از پیام اشو زرتشت:

برابری مرد و زن؛
در گات‌ها تفاوتی میان زن و مرد وجود ندارد همه یکسانند.

ای مردم، بهترین سخنان را به گوش هوش بشنوید.
با اندیشه روشن و ژرف بینی آنها را بررسی کنید. آنگاه هر مرد و زن راهِ نیک و بد را خود برگزیند. (هات ۳۴ بند ۲)
نگارنده موبد کورش نیکنام

——————— ————————

گهنبار:

گهنبارها از جشن و آیین‌های باستانی ایران هستند که پیشینه دورودرازی داشته و در گذر روزگار نیز دگرگونی‌هایی را به خود دیده است.

واژه «گهنبار» یا «گاهنبار» در گویش پهلوی به ریخت گاسانبار بیان شده است. ناگفته پیداست که این‌ آیین هنگامی پدیدار شده که نیاکان ما غارنشینی را رها کرده و برای زندگی به دشت روی آورده و به کشاورزی ودامپروی پرداخته‌اند چون آنچه بر سفره گهنبار گذاشته می‌شود و از مهمانان نیز پذیرایی می‌شود همه ریشه در پیشه کشاورزی و دامداری دارد.

آیین گهنبار به هنگام‌های ویژه که در کشاورزی کاشت، داشت و برداشت نام داشته و زمانی که چارپایان برای چریدن به دشت و دامنه‌ها می‌رفتند، هنگام برگشت و زایش گوسپندان و دیگر رویدادهای نیک زندگی برگزار می‌شده است.

این جشن با دادودهش همراه است و هر خانواده نسبت به توانمندی مالی خویش، بخشی ار داشته‌های خود را به دیگران می‌بخشد.
این بخشش تنها خوراکی‌ها و خشکبار و آجیل و میوه است که گاهی با نان و آش ویژه نیز همراه خواهد بود.

گهنبارها در شش هنگام که “چهره” نام دارد در گذر یکسال برپا می‌شود و هر دوره نیز پنج روز ادامه دارد تا خانواده‌هایی که گهنبار دارند توان برپایی این آیین را داشته باشند.

پَـیتَه‌شَهیم گاه – ( Paiti-shahem ) سومین چهره گهنبار، گهنبار پایان تابستان است.
از روز اشتاد تا روز انارام در ماه شهریور  گاهشمار زرتشتی که برابر با ۲۱ تا ۲۵ شهریور ماه هرسال در گاهشمار خورشیدی است. در نوشته پهلوی بندهش نیز برگزاری گهنبارها را به شش گام آفرینش جهان نسبت داده‌اند. سومین چهره گهنبار گام آفرینش آسمان است.

از دوران صفویه که ستم‌هایی تازه بر روزگار زرتشتیان وارد شده است به ناچار بخش‌هایی از زمین‌های کشاورزی و دارایی آنان به شیوه اشوداد (وقف) شده‌اند تا از یک‌سو درآمد آن برای دادودهش در گهنبار گردد و از سویی دیگر دست‌درازی دشمنان به دارایی مزدیسنان که بدین شیوه “موقوفه” نام گرفته، کاهش یابد.

—————- —————– —————

اشتاد:

اشتاد یا ایزدبانو اشتاد، در اساطیر ایران نام یک ایزدبانو است که ایزد پایدار روز بیست‌و‌ششم هر ماه در کاهشمار زرتشتی نامیده می‌شود. اشتاد به چم «راستی و درستی» است. این ایزد راهنمای مینویان و جهانیان است.

واژه‌ی اشتاد از بنیان و نهان ارشتاد یا ارشتات بوده که در گذر زمان به اشتاد تبدیل شده‌ است. ارشتات به معنای راستی و درستی است و در یسنا ۱۶و همچنین در دو سی روزه‌ی کوچک و بزرگ، در ردیف سی فرشته‌ در پیوند با روزهای ماه به شمار آمده‌ است.

در آیین مزدیسنا بر این باور است که خداوند، زمین را در اشتاد روز آفرید. بنا به این روایت برخی اشتاد روز را، روزی خجسته دانسته‌اند.

اشتاد همچنین رهنمای مینویان و جهانیان شمرده شده و با دو ایزد دیگر، یعنی زامیاد (ایزد زمین) و رشن در پیوند ویژه‌ و نزدیک دارد و ایزد اشتاد همکار و یاور امشاسپند «امرداد» بوده و در اوستا به چم «کار و دادخواهی» هم آمده است.

زرتشت بهرام پژدو می‌سراید: «روانت باد ویژه جان و دل شاد / نگهدارت سروش و رشن و اشتاد

چهار روز در نزد زرتشتیان ارج بسیار ویژه‌ای دارد: مهر، آذر، ورهرام و اشتاد و برای هر یک از آن ها زیارتگاهی ساخته شده است. یکی از نیایشگاه‌های زرتشتیان کرمان، «شاه اشتاد ایزد» نام دارد. این زیارتگاه که در محله گَبر آباد در شمال شرقی شهر کرمان جای دارد، به این ایزد ویژه شده است.

اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

اسب، گاو و ستور به گشتن، هل تا به درستی آیی (بازگردی).

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

در (اشتاد) روز، اسب و گاو ستور / به گشتن افکنی مایه گیرند و زور

در بندهش پیرامون این ایزدان آمده است:

آن سه فره بر چینوت برایستند. آنجا که رشن، روان را آمار کند و اشتاد و زامیاد، روان را بر ترازو بگذارند.

 در شاهنامه آمده است:

«همه ساله ز اشتاد و از آسمان / تن و جانت با شادی و کامتان».

مسعود سعد سلمان گوید:

«اشتاد روز و تازه ز گل بوستان / ای دوست می ستان ز کف دوستان».

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

اشتاد‌روز و تازه ز گل، بوستان

ای دوست می ستان ز كف دوستان

در بوستان نشین و می ‌لعل نوش

زیرا كه سبز گشت همه بوستان

 ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه می‌نویسد: «در این روز خداوند زمین را بیافرید». سفر کردن و خون گرفتن در این روز نیکوست.»

—————- ——————– ——————

پیروزمندی ایران در تراکیه با “مردونيه” سپهبد ايرانی. (492 پ.م)
این نخستین تازش شاهنشاهی هخامنشی به یونان در سال ۴۹۲ پیش از میلاد است و با دو هدف بود، نخست اینکه داریوش بزرگ در درجه اول تلاش داشت تا دولت‌شهرهای آتن و ارتریا را که از ایونیا در شورش برابر شاهنشاهی حمایت کرده بودند مجازات نماید و دومین هدف وی گسترش شاهنشاهی به سمت اروپا برای تامین امنیت مرزهای غربی بود.”مردونيه” سپهبد ايرانی كه از سوی داريوش به حل مساله منطقه ايونی گمارده شده بود، تراكيه (منطقه‌ای كه اينک در سه كشور تركيه، بلغارستان و يونان قرار گرفته است) را تصرف كرد. “مردونيا” كه داماد “داريوش” و شوهر “آرتوزوسترا” بود پس از گذر از “هلس پونت”، “داردانل” تراكيه را متصرف شد. تراكيه تا زمان فيليپ دوم، پدر اسكندر به مدت ده‌ها سال بخشی از گستره‌ی ايران بود. “مردونيه”، در اصل از سوی “داريوش” گمارده شده بود كه مساله ايونی را كه مردمش برضد فرمانداران گماشته از سوی ايران شورش كرده و اين شورش متناوب پنج سال به درازا كشيده بود برای هميشه حل كند. “مردونيه” در جريان راستی‌آزمایی، خود در محل متوجه شد كه ايونی‌ها خواهان فرماندار انتخابی هستند. بنابراين، با دمكراتيک‌شدن اين منطقه موافقت كرد و خودش بر انتخابات شهرها و جزاير ايونی نظارت كرد. وی همچنين متوجه شده بود كه بخشی از شورش، نتيجه تحريک ايونی‌ها از جانب آتنی‌ها است و برای حل اين مساله، از “هلس پونيت” گذشت و تراكيه را تصرف كرد. (روزنامک/ کیهانی‌زاده)

 فتح مقدونیه و جزایر سیلکیدز از سوی ایران و تثبیت قدرت شاهنشاهی ایران روزگار هخامنشی در تراکیه و دریای اژه دستاوردی برای ایران باستان بود. تراکیه، سرزمینی گسترده در جنوب شرقی اروپا است که با دریای سیاه، دریای اژه و دریای مرمره احاطه شده است. امروزه این سرزمین بین کشورهای ترکیه، بلغارستان و یونان بخش شده است.
تراکیه به دلیل موقعیت استراتژیک خود، همواره مورد توجه فرمانروایی‌های گوناگون بوده است. این سرزمین تا زمان فیلیپ دوم، پدر اسکندر، به مدت چندین دهه بخشی از فرمانروایی ایران بود.

کاخ 2500 ساله هخامنشی یافت شده در ترکیه

به گزارش انجمن باستان‌شناسی ایران/ 2018 میلادی، پژوهشگرانی از گروه باستان­شناسی دانشگاه استانبول بقایای یک کاخ احتمالا هخامنشی را در تپه اولوز، واقع در ناحیۀ قویونجیک در آماسیه، شمال ترکیه، کاوش کرده اند. این تپۀ باستانی دارای یک محوطه متعلق به دوران شهرنشینی در ابعاد ۸۵۰×۹۲۰ پا است و در حال حاضر، از زمان کشف آن از سال­های ۱۹۹۷ و ۱۹۹۹ میلادی، هم­چنان در دست کاوش­های باستان­شناختی است.

بازمانده کاخ هخامنشی در ترکیه

به گزارش مشرق/ خورشیدی 1400، براساس گفته­‌های دکتر Şevket Dönmez ، سرپرست پروژه‌ی کاوش اخیر: « این محوطه، در خلال سال ۴۵۰ پ.م. به احتمال زیاد، از سوی یکی از ساتراپی­‌های هخامنشی اداره می‌­شده است.

پروفسور باستان شناس دکتر دونمز گفته که ما قبل از حفاری تپه هیچ تصوری از چیزهایی که پیدا می‌کنیم نداشتیم و فقط بدنبال کشف آثاری از عصر آهن در این تپه بودیم. اینجا بقایای کاخ هخامنشی متعلق به 2500 سال پیش در آماسیای ترکیه است.

————– ——————- ————-

یادروز 21 شهریورماه:

روز ملی “سینما”.

در سال ۱۳۷۹ خورشیدی در چهارمین جشن بزرگ سینمای ایران و همزمان با بزرگداشت یک‌صدمین سال ورود سینما به ایران بود که ۲۱ شهریور ماه به عنوان ” روز ملی سینما ” شناخته شد. هر سال جشن خانه سینما در این روز برگزار می‌شود. پایه‌گذار ورود نخستين دوربين فيلم‌بردارى و نمايش فيلم به ایران، در سال ۱۲۷۹ خورشیدی مظفرالدين‌شاه بوده است و نخستين فيلم‌بردار ايرانى نيز ابراهيم ‌خان عکاس‌باشى به شمار مى‌شود.

خروج روز ملی سینما از تقویم:
اما سال ۱۳۹۱ مشاهده تقویم‌های مختلف، نشان از حذف نام روز سینما از تقویم رسمی کشور می‌داد. در آن زمان شنیده می‌شد با توجه به اختلافاتی که بین خانه سینما و سازمان سینمایی وجود داشت، منجر به تعطیلی موقت خانه سینما شد.
این اتفاق واکنش‌های بسیاری را در میان هنرمندان و سینماگران در پی داشت که همگی این افراد اعتقاد داشتند، روز سینما باعث همبستگی سینماگران و یادآوری زحمت‌های افرادی که در سینما مشغول به فعالیت هستند، می‌شود. بنا بر این حذف آن بی‌انصافی در حق سینما خواهد بود.

شلوغی تقویم، دلیل حذف نام سینما اعلام شد.
حذف نام روز سینما از تقویم‌های رسمی تا سال ۱۳۹۳ ادامه داشت. ۴ آبان بر اساس مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی روز سینما رسما به تقویم کشور بازگشت. بازگشت روز سینما به تقویم رسمی کشور از سال ۱۳۹۴، باعث خرسندی اهالی سینما و علاقمندان به این هنر شد که می‌تواند این هنر را به‌عنوان یک عنصر فرهنگی در میان مردم جامعه بیشتر مورد توجه قرار دهد.

 

“میرزا نصرالله خان مشیرالدوله”، آخرین صدراعظم استبداد و نخستین رییس‌الوزرای مشروطه ناگهانی درگذشت. (۱۲۸۶ خورشیدی)

 

زادروز “شهید سید مرتضی آوینی” کارگردان فیلم مستند و روزنامه‌نگار، مجموعه فیلم‌های مشهور مستند تلویزیونیِ روایت فتح از آثار وی است. (۱۳۲۶ خورشیدی)

 

بنیان‌گذاری سازمان کشورهای صادرکننده نفت موسوم به “اوپک” در نشست بغداد، نخستین دبیرکل اوپک از ایران انتخاب شد. (۱۳۳۹ خورشیدی)

 

زادروز “انوشه انصاری” کاوشگر، نخستین فضانورد ایرانی و اولین زن کیهان‌گرد در دنیا. (۱۳۴۵ خورشیدی)

 

هویدا از نخست وزیری استعفا داد و مجدداً مأمور تشکیل کابینه شد. (۱۳۵۰ خورشیدی)

 

کارخانه ماشین‌سازی تبریز شروع به کار کرد. (۱۳۵۱ خورشیدی)

 

محمد خاتمی، فرمانده نیروی هوایی، هنگام پرواز با کایت در نزدیکی پایگاه وحدتی سقوط کرد و کشته شد. (۱۳۵۴ خورشیدی)

 

درگذشت “چنگيز شهوق”، پیكرتراش، سفالگر و نقاش. وی از پیشگامان هنر نوگرای ایران. (زاده ۱۰ شهریور ۱۳۱۲ باکو – درگذشته ۲۱ شهریور ۱۳۷۵ تهران)

او در هنرستان به آموزش سفال و سرامیک و مجسمه‌های گلی پرداخت و یک سال پس از ورود به دانشگاه (۱۳۳۶) از مجسمه‌های سفالی و سرامیک خود نمایشگاهی در گالری استتیک برگزار کرد.
حضور در دانشکده تربیت معلم، مسوولیت اداره چند نگارخانه و طراحی روی جلد، مجسمه‌سازی و نقاشی از فعالیت‌هایش در دهه ۱۳۴۰ بودند. او در ۱۳۳۱ وارد هنرستان نقاشی شد. نخستین نمایش آثارش در دی و بهمن ۱۳۳۶ در گالری استتیک “میدان فردوسی” به‌همراه نمایش آثار دوستش کورس سلحشور، نظر هنرمندان نوگرا و علاقه‌مندان به‌هنر محض را جلب کرد.
او از بنیان‌گذاران دوسالانه‌های (بی‌ینال‌های) ملی ایران به شمار می‌رود.

 

زادروز افشین یداللهی، پزشک، شاعر و ترانه‌سرا، (زاده ۲۱ شهریور ۱۳۴۷ اصفهان — درگذشته ۲۵ اسفند ۱۳۹۵ تهران)

او متخصص اعصاب و روان و از ترانه‌سرایان موفق بود که فعالیت‌های حرفه‌ای ترانه‌سرایی را در سال ۱۳۷۶ آغاز کرد. نخستین ترانه‌های وی با آهنگسازی فواد حجازی و شادمهر عقیلی بود که با خوانندگی خشایار اعتمادی اجرا شد.
وی برای تیتراژ بسیاری از سریال‌های معروف تلویزیونی، ترانه‌ گفت و بیشترین شهرتش در این زمینه برای سرودن ترانه شب آفتابی، سریال غریبانه، شب دهم، میوه ممنوعه و مدار صفر درجه بود.
وی چندین سال بود که اداره انجمنی به نام خانه ترانه را برعهده داشت که در سال ۱۳۸۰ با همکاری ترانه‌سرایان: عباس سجادی، سعید امیراصلانی، بابک صحرایی، یغما گلرویی، افشین سیاهپوش، نیلوفر لاری‌پور و محمدرضا حبیبی راه‌اندازی شد. این جلسات به‌خواندن ترانه، نقد ترانه و جلسات کارگاهی اختصاص می‌یافت. جلسات خانه ترانه سپس به فرهنگسرای قانون و پس از آن به فرهنگسرای شفق انتقال یافت.
در سال‌های گذشته به‌تدریج ترانه‌سراهای پایه‌گذار خانه ترانه به دلایل گوناگون از آن جدا شدند و او تنها فرد باقی‌مانده از هیات موسس این انجمن بود که پس از این رخداد همچنان اداره خانه ترانه را برعهده داشت.
از ترانه‌سرایان قدیمی در خانه ترانه: نادر بختیاری، مونا برزویی، ساناز صفایی، علیرضا سلیمانی، روزبه بمانی، سیامک رجاور، فروه مخصوص، بامداد بامداد، کوروش سمیعی، سعید کریمی، صابر قدیمی، میثاق جوهری، وحید عربانی، مهسا سماواتی، المیرا آقازاده، نیما کوکلانی، میثم یوسفی و بسیاری دیگر از اعضای قدیمی انجمن بودند.
او در حادثه رانندگی درگذشت. آرامگاه وی در قطعه هنرمندان است.

 

درگذشت حسین عرفانی‌، دوبلور و بازیگر تئاتر، سینما و رادیو تلویزیون، (زاده ۵ امرداد ۱۳۲۱ تهران – درگذشته ۲۱ شهریور ۱۳۹۷ تهران)

او فعالیت هنری‌اش را در سال ۱۳۳۵ از تئاتر آغاز کرد و پیش از ورود به‌کار دوبله، با سینما و دوبلورها آشنا بود. از آنجا که وی مجموعه فیلم‌های آرنولد شوارتزنگر را دوبله کرده بود، به‌عنوان گوینده ثابت نقش‌های وی نیز شناخته شد. او همچنین به‌جای ساموئل ال. جکسون و مورگان فریمن صحبت کرده بود. در بسیاری از کارهای به یادماندنی به‌عنوان گوینده نقش اول مرد “مانند شاهین مالت و کازابلانکا” شهلا ناظریان (همسرش) گویندگی نقش اول زن را به‌عهده داشته‌ است.

 

زادروز جلال معیریان، طراح گریم و چهره‌پرداز، (زاده ۲۱ شهریور ۱۳۲۰ تهران)

او در سال ۱۳۵۱ در رشته «بازیگری و چهره‌پردازی» از «هنرستان آزاد هنرهای دراماتیک» فارغ‌التحصیل شد. فعالیت در سینما را از سال ۱۳۴۹ با فیلم آرامش در حضور دیگران، اثر ناصر تقوایی آغاز کرد و تا به امروز در بیش از ۷۰ فیلم سینمایی به‌عنوان طراح چهره‌پردازی همکاری داشته‌است.

 

زادروز انوشه انصاری، کاوشگر و رییس انجمن گردانندگان شرکت فناوری ارتباط از راه دور (TTI)
او اولین ایرانی فضانورد، اولین زن گردشگر فضایی و چهارمین نفری است که هزینه سفر فضایی‌اش را پرداخت کرده است. در سال ۲۰۱۵ میلادی، جامعه ملی فضایی آمریکا، جایزه «پیشگام فضا» را به انصاری “نخستین زن گردشگر فضایی” اهدا کرد.
او در سال ۱۳۶۳ (۱۹۸۴) از مشهد به‌همراه خانواده‌اش به آمریکا کوچ کردند. وی مدرک کارشناسی‌اش را در رشته مهندسی الکترونیک و علوم رایانه (EECS) از دانشگاه جورج میسون و مدرک کارشناسی ارشد را در زمینه مهندسی الکترونیک از دانشگاه جورج واشینگتن گرفته است.

 

گهنبار (گاهان بار) چهره‌ی پیت شهیم در آیین زرتشتی.

“پيت شهيم” سومين چهره گهان بار است که از روز اشتاد ماه شهریور شروع و تا روز انارام ادامه دارد. “پیت شهیم”، جشن کشاورزی است که خرمن دانه‌ها در کشتزارها فراهم می‌گردد و بسیاری از میوه‌ها از درختان چیده می‌شوند. در باور ایرانیان باستان هنگام آفریده شدن “زمین” از سوی خداوند است.

 

روز نبرد ماراتن میان “داریوش هخامنشی” و یونانیان طبق تقويم گريگوری. (490 پ.م)

طبق تقويم ميلادی گريگوری، نبرد ماراتن كه ايران در آن موفق نبود در این روز روی داده بود. ايران ۲۵ هزار پياده و بيش از يك هزار سوار را با كشتی از آسيا به اروپا (ساحل آتن) منتقل كرده بود كه بزرگترين نقل و انتقال آمفی بيوس جهان تا قرن بيستم بشمار می‌رود.

 

زادروز “هانری چهارم” معروف به “هانری دو ناوار” پادشاه معروف فرانسه. (1553 م)

 

درگذشت خانم “رِيموند دلاروش” نخستین زن‏ خلبان رسمی جهان. (1919 م)

 

امضای قرارداد اشغال آلمان توسط متفقين درلندن در جريان جنگ‏ جهانی ‏دوم. (1944 م)

 

اصابت نخستین موشک شوروی به ماه در تاريخ تحقيقات فضايی. (1955 م)

 

رویداد كودتای نظامی در تركيه به رهبری “ژنرال كنعان اِورِين”. (1980 م)

یورش به‏ برج‌های تجارت‏ جهانی در نيويورک و ساختمان وزارت ‏دفاع در واشينگتن (2001 م)