امروز روز رشن از ماه مهر 3762 زرتشتی، پنجشنبه دوازدهم مهرماه 1403 خورشیدی، سوم اکتبر 2024 میلادی
فرازهایی از پیام اشو زرتشت:
اهورامزدا، دانش وآگاهی هستیمند.
آنگاه تو را سپند و اثربخش شناختم
که دریافتم سرآغاز آفرینش جهانی.
هر سخن و کرداری، پاسخی مناسب دارد.
بدی سزای بدکاران
و نیکی پاداش نیکوکاران است.
هنر تو تا پایان آفرینش پابرجا خواهد بود.
یسنا؛ هات ۴۳ بند ۵
————————– * ——————————-
رشن:
– هجدهمین روز هر ماه سی روزه در گاهشمار ویژه زرتشتیان «رشن» نام دارد.
– در آیین زرتشتی، روز با برآمدن خورشید (گاه هاوَن، هنگام بامداد) آغاز میشود.
– واژه «رشن» که در اوستا به ریخت «رَشنُو» آمده، به چم (:معنی) دادگری است.
– رشن، ایزد درستی، دادگری و دادگستری است و نام يکی از ايزدان همکار اَمشاسپند اَمرداد، همراه با ایزدان مهر و سروش است.
– ایزد رشن در استوره ایرانی در برابر راهزنان و دزدان ایستادگی می کند.
– در ستایش رشن، پس از ستودن دادار اورمزد رایومند و فرهمند در ادبیات کهن اوستایی، اشاره به «رشنِ ترازو دار» نیز شده است.
————————— * ———————————
هزاره فردوسی؛ جشن بزرگ فرهنگ و ادب ایران
جشنهای هزاره فردوسی که در دوازدهم مهرماه 1313 آغاز شد، یکی از مهمترین رویدادهای فرهنگی و ادبی ایران در سده بیستم بود. این جشنها به مناسبت هزارمین سالگرد زادروز ابوالقاسم فردوسی، شاعر بزرگ ایرانی و پدیدآورنده شاهنامه، در تهران، توس و دیگر شهرهای ایران برگزار شد. در کنگرهی هزارهی فردوسی که نخستین گردهمایی بزرگ علمی در ایران بود، ۴۰ تن از ایرانشناسان برجسته از ۱۷ کشور و ۴۰ تن از دانشمندان و ادیبان ایرانی شرکت داشتند. برخی از شرکتکنندگان برجسته شامل محمدتقی بهار، محمدعلی فروغی، و مستشرقانی از کشورهای فرانسه، آلمان، شوروی، انگلستان، و هند (جمشیدجی اونوالا مانکجی، باستانشناس پارسی) بودند.
چند تن از ادیبان و نخبگان سیاسی نقش بسیار مهمی در برجسته ساختن کنگره بزرگ هزاره فردوسی در آن زمان داشتند مانند محمدعلی فروغی، روشنفکر، مترجم، ادیب، روزنامهنگار، سیاستمدار، نماینده مجلس، وزیر و نخست وزیر ایران در دوره پهلوی اول و اوایل پهلوی دوم، حسن تقیزاده، شخصیتی علمی و فرهنگی کیخسرو شاهرخ سیاستمدار، عیسی صدیق اعلم، دکتری فلسفه از دانشگاه کلمبیا، نویسنده بنیادگذار دانشگاه تهران، علیاصغر حکمت سیاستمدار، ادیب، نویسنده، مترجم و یکی از نخبگان برجسته سیاسی در روزگار پهلوی و بنیانگذار کتابخانه ملی ایران و نخستین رییس دانشگاه تهران، ملکالشعرای بهار، نخبه ادبی و پژوهشگر، سعید نفیسی، نویسنده، پژوهشگر، مصحح، مترجم، تاریخنگار و از نسل اول استادان دانشگاه تهران.
ارباب کیخسرو شاهرخ نماینده مجلس شورای ملی و رییس انجمن زرتشتیان تهران بود. در میان خدمات فرهنگی و ملی پرشمار شاهرخ از جمله بنیادگذاری کتابخانه و موزه مجلس و نیز انجمن آثار ملی، خدماتی که در راه ساخت آرامگاه فردوسی و برپایی هزاره او انجام داد، ستودنی و چشمگیر است. ارباب کیخسرو، هشت سال بیآنکه از دولت وجهی از این بابت دریافت کند بر کار کشف و بنای آرامگاه فردوسی نظارت و رنج سفرهای گاه و بیگاه به طوس را بر خود هموار کرد. در هنگام برگزاری جشن هزاره فردوسی نیز مسؤول پذیرایی از میهمانان خارجیِ این همایش بود و از تعدادی از میهمانان زرتشتی و هندوستانی در منزل و با هزینه شخصی پذیرایی کرد.
بهمدت ۵ روز از ۱۲ تا ۱۶ مهر ۱۳۱۳ سخنرانیهایی در تالار دارالفنون در تهران ایراد شد و برخی از آنها در کتاب هزارهی فردوسی بهچاپ رسید. حسن اسفندیاری (محتشمالسلطنه) بهعنوان رییس کنگره انتخاب شد و محمدعلی فروغی و علیاصغر حکمت نیز نقشهای مهمی در این مراسم داشتند. دولت شوروی مجموعهای از هدایای تاریخی شامل روگرفتی از نسخه خطی شاهنامه فردوسی را به موزه ملی ایران پبشکش کرد. همچنین، آلمان فهرست لغات و اسامی شاهنامه را به ملت ایران پیشکش کرد.
همزمان با کنگرهی هزارهی فردوسی در بیشتر شهرهای ایران نیز مراسمی برگزار شد، و در آنها سخنرانیهایی ایراد شد، و شعرهایی خوانده شد و نمایشهایی از داستانهای شاهنامه اجرا گردید. در شهرهای گوناگون، خیابانها و دبستانها و دبیرستانهایی به نام فردوسی نامگذاری شد. پس از پایان کنگرهی هزارهی فردوسی، شرکتکنندگان کنگره به مشهد سفر کردند، و 20 مهرماه ساختمان آرامگاه فردوسی در توس که ساخت آن از هشت سال پیش از آن آغاز شده بود، با باشندگی رضاشاه گشایش شد. این آرامگاه به عنوان نمادی از ارجگذاری به فردوسی و میراث فرهنگی او ساخته شد. جشن هزارهی فردوسی به سال ۱۳۱۳ یکی از رویدادهای مهم فرهنگی سده، و مهمترین کنگرهی علمی بود که در ایران معاصر برگزار شد: در این مراسم، به فردوسی فرانام (لقب) «میهندوسترین ایرانیان» داده شد. این فرانام برای عشق و دلبستگی بیپایان او به ایران و فرهنگ ایرانی به او داده شد. فردوسی زندگانی خود را بدون چشمداشت صرف خدمت به ایران، تاریخ آن و زبان فارسی کرد و شاهنامه را به شعر درآورد.
فردوسی با سرودن شاهنامه، یکی از بزرگترین آثار حماسی جهان، نقش بیهمتا در حفظ و ترویج تاریخ، فرهنگ و زبان فارسی ایفا کرد. شاهنامه نه تنها داستانهای استورهای و تاریخی ایران را به نظم درآورده، بلکه ارزشهای اخلاقی و ملی را نیز به نسلهای بعدی منتقل کرده است. فردوسی با این اثر جاودانه، زبان فارسی را از خطر فراموشی نجات داد و به آن جانی دوباره بخشید.
جشنهای هزاره فردوسی فرصتی بود تا مستشرقین و ایرانشناسان درباره جشنهای مهرگان، اهمیت و تاریخچه آنها سخن بگویند. این رویداد همچنین باعث شد تا توجه جهانیان به فرهنگ و تاریخ غنی ایران جلب شود و نقش فردوسی در حفظ و ترویج این میراث فرهنگی بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
این جشنها نه تنها بزرگداشتی برای فردوسی بود، بلکه نمادی از اهمیت فرهنگ و زبان فارسی در تاریخ ایران و جهان به شمار میرفت.
هزاره پایان سرایش شاهنامه، به مناسبت هزارمین سالگرد پایان نگارش این اثر بزرگ به خامهی فردوسی، در سال ۲۰۱۰-۲۰۱۱ میلادی به کوشش یونسکو به عنوان یکی از مفاخر و رویدادهای علمی، فرهنگی و هنری ثبت شد. این رویداد به پیشنهاد بنیاد فردوسی برگزار شد و به شوند ارزشمندی شاهنامه در پاسداشت و گسترش فرهنگ و زبان فارسی، تحسین بسیاری را برانگیخت.
.
——————————– * —————————-
یادروز 12 مهرماه:
اعلام شد که مساله ۱۳ ماهه کمبود نان در تهران حل شده است. جنگ جهانی اول و گسترش آن به ایران و ناامن شدن راهها، عامل این کمبود بود (۱۲۹۷ خورشیدی)
دسته محصلين كه شمار آنها يکصدوده نفر بود، برای انجام تحصيلات عاليه در رشتههای مختلف، به اروپا اعزام شدند (۱۳۰۷ خورشیدی)
آیين گشايش راه آهن تهران و زنجان انجام گرفت (۱۳۱۹ خورشیدی)
سیل شدیدی در سمنان جاری شد که در اثر آن سه هزار نفر بیخانمان و ده نفر کشته شدند. سال بعد در همین روز این حادثه تکرار و بیست نفر جان خود را ازدست دادند (۱۳۴۴ خورشیدی)
“غلامرضا نیک پی” نخستین خبری که در سمت شهردار تهران، به رسانهها داد، ایجاد تاکسی تلفنی در تهران بود. این تاکسیها از همان روز کار خود را آغاز کردند(۱۳۴۸ خورشیدی)
نمایندگی بی بی سی به دلیل مداخله در امور کشور در ایران تعطیل، رییس و کارمندان آن اخراج شدند. (۱۳۵۲ خورشیدی)
“والری ژیسکاردستن”، رییس جمهوری فرانسه و همسرش برای یک دیدار رسمی وارد تهران شد. (۱۳۵۵ خورشیدی)
جبهه ملی ایران علیه دولت آشتی ملی اعلامیه داد و چهره این دولت را غیرانسانی توصیف کرد. (۱۳۵۷ خورشیدی)
تصویب قطعنامه ۵۲۲ شورای امنیت سازمان ملل که در آن ضمن تکرار برخی از بندهای قطعنامههای پیشین مجدداً بدون آنکه عراق را متجاوز بنامد خواهان عقبنشینی نیروهای ایرانی و عراقی شد (۱۳۶۱ خورشیدی)
آغاز عمليات “ظفر ۲” در منطقه كركوک عراق توسط غیور مردان ایران زمین و تصرف ارتفاعات مهم منطقه در جریان جنگ تحمیلی (۱۳۶۶ خورشیدی)
درگذشت بانو پوران
(زاده ۱۵ بهمن ۱۳۱۲ تهران – درگذشته ۱۲ مهر ۱۳۶۹ تهران) خواننده و بازیگر
او فعالیت خوانندگیاش را تا اواسط دهه ۵۰ با نام «بانوی ناشناس» و سپس «بانو شاپوری» “نام خانوادگی همسر اولش” و بعد از آن با نام مستعار «پوران» ادامه داد.
وی خواهرزاده بانو روحبخش، دیگر خواننده ایرانی آن دوران است که بهوسیله او وارد کار هنری شد. پوران در هنرستان عالی موسیقی از شاگردان عباس شاپوری “آهنگساز” بود. او درسال ۱۳۳۰ کار خوانندگی را آغاز کرد و در سال ۱۳۳۱ وارد رادیو ایران شد و با نام بانوی “ناشناس” در صفحه گرامافون میخواند. پس از آشنایی و ازدواج با همسر اولش عباس شاپوری، نام خانوادگی او را به عنوان نام مستعار برگزید اما پس از جدایی از او نام هنری پوران را برای خود انتخاب کرد. شاپوری مدت هفت سال از بهمن ۱۳۳۰ تا آبان ۱۳۳۷ پوران را آموزش داد و حدود صد آهنگ برای او ساخت.
وی پس از جدایی عباس شاپوری، به همسری حبیب روشنزاده “مفسر ورزشی تلویزیون” درآمد. از پوران یک فرزند به نام شهریار شاپوری و دو فرزند به نامهای امید و آرزو روشنزاده باقی ماندهاست.
وی پس از مدتی وارد برنامه گلها شد و فعالیتهای او بیشتر ترانهخوانی بود و در سال ۱۳۳۹ وارد کار سینما شد و در چندین فیلم بازی کرد.
او در دهه ۱۳۳۰ از نامیترین خوانندگان ایران و برای یک دهه و شاید هم بیشتر، یکی از بیرقیبترین آوازخوانان ایران به شیوه خود بود و توانست شهرتش را تا میانهی دهه ۵۰ همچنان حفظ کند.
وی با برخی از خوانندگان از جمله ویگن، ایرج، عارف و منوچهر، ترانههای دوصدایی اجرا کرده است. او خواهر همسر انوشیروان روحانی، موسیقیدان و آهنگساز برجسته و سرشناس ایرانی و خاله رضا روحانی از موسیقیدانان و آهنگسازان تحصیلکرده و جوان ایرانی است.
او پس از انقلاب بههمراه فرزندانش به آمریکا رفت و ساکن لسانجلس شد و در آنجا کمی فعالیت داشت.
در اوایل سالهای دهه ۶۰ بیمار شد و در سال ۱۳۶۹ به ایران آمد.
آرامگاه وی در امامزاده طاهر است.
درگذشت هژیر داریوش، کارگردان و فیلمساز (زاده سال ۱۳۱۷ بندر انزلی – درگذشته ۱۲ مهر ۱۳۷۴ پاریس)
او کار هنری را از هشت سالگی با نوشتن داستان، مسابقه و طرح جدول در نشریات «عدل ایران» و «نوباوگان ایران» آغاز کرد و پانزده ساله بود که خالهاش از او خواست تا سردبیری مجلهی «خردسالان» او را بپذیرد. وی چندی پس از آن کار صفحه سینمایی مجله «شاهکارها» را بر دوش گرفت و در همان هنگام در مجله «امید ایران» به نقد فیلم پرداخت. در سال ۱۳۳۷ به فرانسه رفت و کارگردانی فیلم را در مدرسه عالی آموزش فنی سینماتوگرافی آموخت که فیلم کوتاه «وقت دیگر عشق من» (۱۳۴۰) در فرانسه، دستاورد آن دوره بود.
درگذشت استاد “مرتضی خلج اسعدی” محقق و مترجم معاصر (۱۳۷۵ خورشیدی)
درگذشت “احمد اعطا”با نام ادبی”احمد محمود”،نویسندهی معاصر ایرانی (۱۳۸۱ خورشیدی)
روز جهانی “حیوانات”.
این روز، در سال ۱۹۳۱ میلادی در کنوانسیون زیست شناسان در فلورانس و در راستای شناساندن گونههای در خطر انقراض در نظر گرفته شد. چهارم اکتبر به این دلیل برای چنین روزی انتخاب شد که روز عید مقدس، سنت “فرانسیس آسیزی”، قدیس حامی حیوانات بود.
وضع قانون از سوی موبد موبدان برای كنترل رفتار فرمانروایان ايران. (600 م)
کار تنظيم قانون برای اداره ايران برپايه آموزشهای زرتشت به ويژه كنترل رفتار حكام و نيز آيين دادرسی و كيفر، پيش از اكتبر سال ۶۰۰ ميلادی به پايان رسيد و چهارم اكتبر بزرگان كشور دعوت شدند و موبد موبدان قوانين را به اطلاعشان رسانيد تا تاييد كنند كه چنين شد. موبد موبدان كه نگران خودخواهیهای “خسرو پرويز” شاه وقت و ناديده گرفتن حقوق مردم و اصول بيش از هزار ساله حكومتی شده بود از مارس اين سال كار تهيه قوانين را آغاز كرده بود تا ضمانت اجرايی داشته باشند. تا آن زمان، ايرانيان اخلاقی پایبند به رعايت آموزشهای زرتشت بودند. در مدت فرمانروایی ساسانيان كه چهار سده به درازا كشيد، آيين زرتشت دين رسمی ايرانيان بود و موبدان در دستگاههای دولتی و دربار شاهان اين دودمان نفوذ فراوان داشتند. اين قوانين پس از تاييد بزرگان به “خسرو پرويز” و شهربانان ايران برای اجرا ابلاغ و موبد هر شهر مكلف به نظارت بر اجرای قوانين شد ولی مدتی نگذشت كه جنگهای غيرضروری “خسرو پرويز” و رنجانيدن سران ارتش، شيرازه حكومت را سست ساخت.
درگذشت “فرانسیس آسیزی”، از نامدارترین و مقدسترین شخصیتهای عالم مسیحیت و بنیانگذار فرقه “فرانسیسکنها”، وی تاثیر ژرفی بر الهیات و فلسفه غرب گذاشت و حامی حیوانات بود (1226 م)
“پارسی” زبان اداری كشمير شد (1467 م)
“زين العابدين” شاهزاده تبعيدی كشمير با كمک مردان طايفه خود، طايفه “خوكار”، بر برادرش “عليشاه” كه حکمران كشمير بود مسلط و سلطان اين سرزمين شد و بیدرنگ “پارسی” را زبان رسمی دربار و سازمانهای دولتی كشمير اعلام كرد.
برای نخستین بار در تاریخ، “انجیل”، کتاب مقدس مسیحیان که به کوشش ویلیام تیندل و مایل کاوردیل از عبری به انگلیسی ترجمه شده بود، چاپ گردید. (1535 م)
نخستين ساعت مچی كه با نوآوری “كريستين هويجنز” ساخته و به نمايش گذارده شد (1675 م)
روز استقلال كشور “بلژيک” از هلند (1830 م)
كشور پادشاهی “بلژيک” با بيش از ۳۰ هزار كيلومتر مربع وسعتْ با جمعيت بيش از ۱۰ ميليون نفر در شمالغربی اروپا واقع شده است. پايتخت آن،”بروكسل” و زبان رسمی مردمش، هلندی و آلمانی ،واحد پول “يورو” میباشد كه جایگزين “فرانك” شده است.
آغاز جنگ كريمه در اروپا بين امپراتوری عثمانی و روسيه (1853 م)
تولد “لويی لوميِر” فيلمساز، تهيه كننده و مخترع فرانسوی سينما (1864 م)
پرتاب نخستين قمر مصنوعی جهان به فضا توسط شوروی و آغاز عصر فضا (1957 م)
روز ملی و استقلال كشور آفريقايی “لسوتو”. (1966 م)
كشور پادشاهی لِسُوتو با ۳۰/۳۵۵ كيلومتر مربع مساحت در جنوب قاره آفريقا و در ميان كشور آفريقای جنوبی واقع شده است. جمعيت لسوتو بيش از ۲ ميليون نفر میباشند. شهر “ماسرو”، پايتخت و “لوتی” واحد پول اين كشور است. زبان رسمی آن “انگليسی” است.
درگذشت “دکتر لئو شترنباخ” سازندهی آمریکایی دهها داروی آرامبخش و خواب آور از جمله “والیوم”. (2005 م)
قتل “اميركبير” اولین صدراعظم ناصرالدين شاه، به دستور شاه، که با دسیسههاو ایجاد سوءظن توسط مادرشاه مهدعلیا،معاون صدراعظم میرزا آقاخان نوری و میرزا یوسف خان آشتیانی حسابدار دربار،صادر شد (۱۲۶۸ ه.ق)