امروز امرداد امشاسپند روز از ماه اسفند سال 3757 زرتشتی، پنجشنبه یکم اسفندماه 1398خورشیدی، 20 فوریه 2020 میلادی
بیستم فوریه 1932 «تاراپور J. Tarapore» در شهر بمبئی هند «آیین مدیریت و نامهنگاری دولتی ایران» در دوران ساسانیان را از روی یک نسخه اصل دوبارهنویسی کرد و منتشر ساخت.
این آییننامه یک بخشنامه (دستور العمل) اداری بود که در دوران سلطنت خسروانوشیروان ساسانی برای مقامات دولتی ارسال شده بود تا به کار گیرند. این روش مدیریت دولتی پیش از دوران زمامداری خسروانوشیروان وجود داشت و در زمان وی بود که گردآوری، تدوین و به صورت دستورالعمل به مقامات دولتی ابلاغ شده بود. در هر صورت، نسخه «تاراپور» متعلق به عهد خسروانوشیروان (قرن ششم میلادی) بوده است.
در این آییننامه کهن، به مقامات دولتی و کارمندان سازمانهای عمومی تاکید شده بود که در گزارشها و نامههای اداری از تعارفات معمول دست بردارند، ملاحظات را کنار بگذارند، روشن بنویسند، لفاظی نکنند، و توجه داشته باشند که اگر گزارش خلاف واقع بدهند به سختی مجازات خواهند شد.
قسمت بیشتر این آییننامه مربوط به چگونگی مدیریت است و درآن، روی لزوم بازرسی و تشویق و تنبیه کارمندان و توجه به نظر آنان تاکید شده است. رشوهگیری در این آییننامه خطرناکترین خیانت به کشور و مردم به حساب آمده که مجازات سنگین و محرومیت خواهد داشت. ترتیب اثردادن به درد دلهای مراجعان و پذیرفتن و احترام کردن آنان از نکات مهم این آییننامه است. این آییننامه در موارد متعدد روی گردآوری مالیات و منصفانه بودن آن و خصوصیات ویژه ماموران مالیه و خودداری از به مقاطعه دادن امر گردآوری مالیاتها تاکید کرده است. در این آییننامه مدیران دولتی را از تبعیض و افاده و بی اعتنایی به مردم دور داشته شدهاند. در این زمینه، آیین نامه آنان را خدمتگذار و جیره خور مردم (نوکر = سروانت، همین اصطلاحی که در حال حاضر در کشورهای انگلیسی زبان در مورد کارمند دولت بکار می رود) خوانده و دقّت و اهمیت کار حسابداری را مورد تاکید قرار داده است. آیین نامه عهد خسروانوشیروان بر رعایت اصول اخلاقی مدیریت دولتی تاکید کرده و این اصول را یادآور شده است.
از نکات جالب این آییننامه که نهایت پیشرفته بودن ایران عهد باستان در دانش اداری را منعکس میکند؛ ضابطه دادن نمره (پوان) منفی به مدیران و کارمندانی است که در انجام وظیفه سهلانگاری و کوتاهی کنند که رسیدن نمرات منفی به میزان معین (نصاب) باعث برکناری مدیر و یا کارمند میشد.
این آییننامه از دیپترتاران (دفترداران ــ کارکنان ارشد ادارات) خواسته است که در گزارش خود به چند نکته اساسی توجه کنند از این قرار: چه میخواهند بگویند و چه خبری میخواهند برسانند، منظورشان از نوشتن گزارش چیست و چرا باید خبر را بدهند، و بالاخره نتیجهگیری و بیان نظر خود درباره موضوع. طبق این دستورالعمل، نامه باید دارای تاریخ باشد و (در آن زمان که از کاغذهای فعلی و پوشه و … اثری نبود) دور یک چوب (حول محور) لوله شده باشد. نامه تا شده موجب مواخذه بود.
باید توجه داشت که مورخان کارشناس رویدادهای عهد باستان، ایران را به داشتن روش پیشرفته و کارآمد برای ادارات عمومی ستودهاند. امپراتوریهای امویان و عباسیان و بعدا غزها (غزنویان و سلجوقیان) و در پی آنها، مغولها و همنژادان تیموری آنان برای تمشیت امور و اداره قلمرو خود از این مهارت ایرانیان به خوبی بهره گرفتند و بقای آنها به دلیل سپردن کارها به مدیران و وزیران ایرانی بود. دولتهای استعماری اروپا که متوجه این هنر ایرانیان بودند در قرون 19 و 20 میلادی کوشیدند که آن را که پس از مغولها تضعیف شده بود تخریب و ایران را دچار یک بوروکراسی بد کنند و از پیشرفت بازدارند.
کار «تاراپور» در نقل و تشریح این آییننامه در سال 1932 همزمان به زبان انگلیسی در آفریقای جنوبی، استرالیا، کانادا، ایالات متحده و ممالک اروپایی توزیع و بعدا تجدید چاپ شد. بدون تردید از اصول این کتاب در علم مدیریت سازمانهای عمومی در دنیای نوین اقتباس شده و الگو قرار گرفته است.
این آییننامه توسط مهاجران پارسی قرون هفتم و هشتم میلادی به هند برده شده بود که به دست «تاراپور» افتاد. ایرانیانی که در آن عهد از طریق جزایر قشم و هرمز به هند مهاجرت کردند و نیاکان آنان هنوز در آنجا هستند و هند را صنعتی ساختهاند عمدتا از مقامات دولتی، بزرگان و افسران ارتش و بیشترشان از مازندران بودند. دلیل عمده مهاجرت آنان نارضایی از حکومت تازیان بر ایران بود. در قصه سنگان (سنجان) که شرح این مهاجرت است آمده است که تازیان پیشتر گفته بودند که هدفشان از جنگ با دولت ایران گسترش اسلام و طرد ظلم و تبعیض است، نه حکومت کردن. ولی، پس از تصرف شهرها زیر قول خود زده و حاکم شده بودند.
روز امرداد مژده داد بداند
که جهان شد به طبع باز خواند
آمرتات: جاودانگی، ماندگار و بیمرگی نام هفتمین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی و نام پنچمین ماه است. آ، واگ (واژه) نفی هست، مٓر: به چم مردن و مرگ، تات. پسوند امرداد به پارسی آمده است. در آفرینش نگهبان گیاهان و رستنی هست ، دو گام امشاسپندان خورداد و اَمرداد به هم پیوسته هستند. آدمی بتواند این دو رده از زندگی را به وارستگی برساند و به رسایی برسد خودبهخود به بیمرگی و جاودانگی هم خواهد رسید.
در اوستا امرتات و در فارسی امرداد بنابراین امرداد یعنی بی مرگی و آسیب ندیدنی یا جاودانی. پس واژه “مرداد” . در ادب مزدیسنا جایی ندارد. امرداد یکی از امشاسپندان است که نگهبانی گیاهان با اوست. همیشه با امشاسپند هه اُروتات یا خورداد هستند.
در گاهشمار سیروزهی زرتشتیان هنگامی که نام روز و ماه برابر میشود آن روز را جشن میگیرند. فرارسیدن روز امرداد در ماه امرداد را جشن امردادگان مینامند.
در گات ها ، یسنا ۵١ ، بند ٧ میخوانیم:
کس به هفت رده، اهورامزدا، روان، نیک اندیشی، بهترین راستی، شهریاری مینوی، آرمان سپند، رسایی وبالندگی بی مرکی، جاودانگی برسد و بر راه آیین راستی مىرود، از بخشایش دو مینویی اهورامزدا به پاداش خواهد رسید خوشی خورداد و جاودانگی امرداد را دارا مى شود.
«مسعود سعد» میسراید:
روز امرداد مژده داد بداند
که جهان شد به طبع باز خواند
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
روز امرداد مژده داد بدان
که جهان شد به طبع باز جوان
عدل بارید بر جهان یک سر
دولت و ملک شهریار جهان
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
دار و درخت بنشان
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
به (خورداد) جوی نوین کن روان/ امرداد بیخ نو اندر نشان
