دادگری بدون پایبندی به راستی و درستی ناشدنی است

امروز اشتاد ایزد و فروردین‌ماه سال 3758 زرتشتی، سه‌شنبه 26 فروردین‌ماه 1399 خورشیدی، 14 آوریل 2020 میلادی
اشتاد روز و تازه ز گل بوستان
ای دوست می ستان ز کف دوستان
اشتاد ایزد یک ایزد است یعنی درخور ستایش. راستی و درستی که معنای اشتاد است آن‌چنان درخور توجه ایرانیان بوده که در جرگه‌ی ایزدان (ستودنی‌ها) جا گرفته است؛ در جرگه‌ی نیک‌های شایسته‌ی ستایش همچون بسیاری از داده‌های نیک اهورایی. اشتاد پاسبان راستی است، بی‌گمان نیکانمان می‌دانسته‌اند که دادگری بدون پایبندی به راستی و درستی ناشدنی است. هر روز از گاهشمار زرتشتی یک معناست یک تلنگر و یک یادآوری است. یادآوری یعنی به یاد آوردن پس نیاز به تکرار نیک و به‌جا است.
در گاهشمار زرتشتی هر روز از ماه، هر ماه و هر ماه، هر سال و هر سال فروزه‌های اهورایی یادآوری می‌شود. همچون روز وهمن که نیک‌اندیشی را یادآوری می‌کند و یا روز شهریور، شهریاری بر خویشتن. روز مهر که تلنگری بر پایبندی آدمی به عهد و پیمان است. روز زامیاد و آبان خویشکاری ما در برابر زمین و آب‌‌های روان و نیالودن آن‌ها را یادآوری می‌کند. روز اشتاد نیز یک یادآوری است؛ تلنگری برای زیستن برپایه‌ی راستی و درستی.
اشتاد یا ایزدبانو اشتاد، در اساطیر ایران نام یک ایزدبانو است که ایزد پایدار روز بیست‌و‌ششم هر ماه در کاهشمار زرتشتی نامیده می‌شود. اشتاد به چم «راستی و درستی» است. این ایزد راهنمای مینویان و جهانیان است.
واژه‌ی اشتاد از بنیان و نهان ارشتاد یا ارشتات بوده که در گذر زمان به اشتاد تبدیل شده‌ است. ارشتات به معنای راستی و درستی است و در یسنا ۱۶و همچنین در دو سی روزه‌ی کوچک و بزرگ، در ردیف سی فرشته‌ در پیوند با روزهای ماه به شمار آمده‌ است.
در آیین مزدیسنا بر این باور است که خداوند، زمین را در اشتاد روز آفرید. بنا به این روایت برخی اشتاد روز را، روزی خجسته دانسته‌اند.
اشتاد همچنین رهنمای مینویان و جهانیان شمرده شده و با دو ایزد دیگر، یعنی زامیاد (ایزد زمین) و رشن در پیوند ویژه‌ و نزدیک دارد و ایزد اشتاد همکار و یاور امشاسپند «امرداد» بوده و در اوستا به چم «کار و دادخواهی» هم آمده است.
چهار روز در نزد زرتشتیان ارج بسیار ویژه‌ای دارد: مهر، آذر، ورهرام و اشتاد و برای هر یک از آن‌ها زیارتگاهی ساخته شده است. یکی از نیایشگاه‌های زرتشتیان کرمان، «شاه اشتاد ایزد» نام دارد. این زیارتگاه که در محله گَبرآباد در شمال شرقی شهر کرمان جای دارد، به این ایزد ویژه شده است.
زرتشت بهرام پژدو می‌سراید:
«روانت باد ویژه جان و دل شاد / نگهدارت سروش و رشن و اشتاد
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
اسب، گاو و ستور به گشتن، هل تا به درستی آیی (بازگردی).
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
در (اشتاد) روز، اسب و گاو ستور / به گشتن افکنی مایه گیرند و زور
در بندهش پیرامون این ایزدان آمده است:
آن سه فره بر چینوت برایستند. آنجا که رشن، روان را آمار کند و اشتاد و زامیاد، روان را بر ترازو بگذارند.
در شاهنامه آمده است:
«همه ساله ز اشتاد و از آسمان / تن و جانت با شادی و کامتان».
مسعود سعد سلمان گوید:
«اشتاد روز و تازه ز گل بوستان / ای دوست می ستان ز کف دوستان».
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش:
اشتاد‌روز و تازه ز گل، بوستان
ای دوست می ستان ز کف دوستان
در بوستان نشین و می ‌لعل نوش
زیرا که سبز گشت همه بوستان
ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه می‌نویسد:
«در این روز خداوند زمین را بیافرید».
سفر کردن و خون گرفتن در این روز نیکوست.
گل خاص اشتاد، گل آلاله است.