به دنبال کاوش و بررسی‌های بیشتر در نقش رستم، کارشناسان این مجموعه توانستند 20 سنگ‌نوشته‌ی نویافته را بر فراز «کوه حسین» کشف کنند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، حمید فدایی، مدیر پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید، با اشاره به آنکه این روزها پژوهش و بررسی در نقش رستم بیش از سال‌های گذشته بوده است، گفت: «بر فراز “کوه حسین” آثار تاریخی متعددی وجود دارد که از آن جمله می‌توان به کتیبه‌هایی فراوانی اشاره کرد که هنوز کشف و خوانده نشده‌اند. در این میان کتیبه‌ها با مضامین متنوع هستند. هرچند به دلیل گذر زمان و فرسایش خوانش بسیاری از این کتیبه‌ها کار دشواری است. با این وجود طی ماه‌های گذشته موفق شدیم تعداد زیادی کتیبه جدید کشف کنیم که تاکنون خوانده نشده‌اند».
فضل‌اله حبیبی، کارشناس باستان‌شناسی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید، نیز با اشاره به کشف شمار زیادی سنگ‌نبشته‌ی پهلوی ساسانی بر فراز نقش رستم، گفت: «در طول دوره تاریخ ساسانی نگارش خطوط پهلوی روی صخره‌ها، آثار باستانی، سنگ‌ها، سکه‌ها و مهرها ادامه پیدا کرد تا جایی که کتیبه‌های متعددی از شاهان ساسانی، موبدان، بزرگان و مردم عادی باقی مانده است. در این میان از شمال دشت مرودشت (کام فیروز) تا جنوب آن که منتهی به دریاچه بختگان می‌شود، کتیبه‌های متعددی به خط پهلوی نگاشته شده است».
او درباره‌ی شمالی‌ترین و جنوبی‌ترین سنگ‌نوشته‌هایی که تا امروز در این منطقه کشف شده است، گفت: «شمالی‌ترین کتیبه، یک “کتیبه سنگ گور” در تنگ امامزاده اسماعیل ابرج است که در نزدیکی جاده مرودشت به اقلید واقع شده و جنوبی‌ترین این کتیبه‌ها نیز “کتیبه خصوصی” مقصودآباد در جنوب تخت‌جمشید واقع شده که هر دو آنها به “خط پهلوی کتابی” نگاشته شده‌اند. اما تمرکز کتیبه‌های پهلوی در حوالی شهر استخر و دامنه و فراز کوه حسین (بالای چوه نقش رستم) واقع گشته که روزگاری زادگاه آیینی شاهان ساسانی بود».
سنگ‌نوشته‌هایی به خط پهلوی کتابی
حبیبی در دنباله افزود: «جدا از کتیبه اردشیر و شاهپور اول ساسانی و کتیبه‌ی کرتیر در نقش رستم، کتیبه شاهپور اول و کرتیر در نقش شهریاران و همچنین کتیبه شاهپور سکان شاه و سلوک داور در تخت‌جمشید از آرین کتیبه‌های مهم پهلوی به شمار می‌روند که به دستور شاهنشاهان ساسانی و درباریان آنها نگاشته شده‌اند، دیگر کتیبه‌های حک شده روی صخره‌ها و سنگ‌های این مکان، وابسته به مردم عادی و گاها روحانیون و یا بزرگان شهر استخر است که در این حوالی نوشته‌ها را با خطوط پهلوی کتابی برای سنگ مزار بکار برده‌اند».
این کارشناس چنین ادامه داد: «بررسی‌های انجام شده از زمان امیل هرتسفلد (1310خورشیدی) تاکنون بیانگر این است که بیش از 98 درصد کتیبه‌های پهلوی در دامنه شهر استخر و نقش رستم همگی کتیبه‌های سنگ گور هستند که اغلب در دامنه و ارتفاعات پایین با خط پهلوی کتابی نقر شده‌اند. اما بازدیدهای کارشناسی اخیر ما بر فراز کوه حسین و آرامگاه‌های شاهان هخامنشی چهره دیگری از کتیبه‌های پهلوی را نمایان کرد که اغلب این کتیبه‌ها، دیگر کتیبه‌های سنگ گور را دربرنمی‌گیرند بلکه کتیبه‌های خصوصی هستند که مربوط به ساخت و ساز بر فراز کوه نقش رستم، نگرش جامعه شبانی آن روزگار، اندرزهای پارادوکس گونه، تک نگاره‌های دعاگونه و در مواردی نادر کتیبه سنگ گور را دربرمی‌گیرند. در زمستان 1398 خورشیدی، به همراه ابوالحسن اتابکی، پژوهشگر تاریخ و زبان های باستانی، این کتیبه ها کشف شد».
او در باره‌ی آنچه روی سنگ‌نوشته‌های سنگ‌گور نوشته می‌شد نیز گفت: «در آن زمان نیز روی سنگ‌های گور تاریخ فوت متوفی آن هم به ماه و نام او ذکر می‌شد به همراه این نوشته‌ها، مطالبی با مضامینی شبیه به روحش شاد نیز در برخی از این کیبته گورها ذکر شده. درواقع می‌توان گفت به نوعی شبیه به آنچه امروزه روی سنگ قبرها نوشته می‌شود».
بی‌خبری جامعه‌ی باستان‌شناسی از سنگ‌نوشته‌های نقش رستم
حبیبی افزود: «تعداد بسیاری از این کتیبه‌ها که بیش از بیست کتیبه به خط پهلوی کتابی را دربرمی‌گیرد نه تنها ما را شگفت‌زده کرده بلکه بیانگر بی‌خبری جامعه باستان‌شناسی از آثار متعدد فراز کوه نقش رستم است. دشواری پیش روی نیز جالب توجه است. اغلب این کتیبه‌ها در اثر فرسایش و گذر زمان چنان دچار ساییدگی و تخریب قرار گرفته‌اند که به ندرت با چشم دیده می‌شوند و همین امر باعث شد که در خوانش آنها با مشکلات متعددی روبرو گردیم. البته عمق پایین نگارش که ویژگی کتیبه‌های خصوصی پهلوی است نیز در فرسایش این کتیبه‌ها و دشواری خوانش آنها بسیار تاثیر گذار است».
او با اشاره به آنکه این سنگ‌نوشته‌ها به دست ابوالحسن اتابکی پژوهش و مورد خوانش قرار گرفته و آماده چاپ در مقالات معتبر علمی است، یادآور شد: «این کتیبه‌ها که به خط پهلوی کتابی است باتوجه به رسم الخط این کتیبه‌ها مربوط به اواخر دوران ساسانی و اوایل دوره اسلامی است. رویکرد دوباره بر فراز کوه نقش رستم و اطراف آن در آینده نزدیک نه تنها توجه جامعه باستان‌شناسی و گروه زبان‌های باستانی و تاریخ را به خود جلب می‌کند بلکه تداعی‌کننده یک سایت مهم گردشگری بر فراز آرامگاه‌های شاهان هخامنشی در آینده است».
یک پاسخ
امیدوارم دانشمندان خودمان نظیر استاد ژالۀ آموزگار بتوانند بزودی کتیبه ها را خوانده و منتشر سازند.