شگفتی‌های ایران را در موزهی آذربایجان ببینید

موزه یا گنج‌خانه به جایی ویژه که در آن مجموعه‌ای از آثار باستانی و صنعتی و اشیای با ارزش را در فراروی نمایش می‌گذارند، گفته می‌شود. همه ساله روز 28 اَردیبهشت (18 مِی)، روز جهانی موزه ها است.

به گزارش اَمرداد، شورای بین‌المللی موزه که زیر نظر سازمان یونسکو کوشش (:فعالیت) می‌کند، در بند سه و چهار اساس‌نامه خود، گنج‌خانه‌(:موزه) را این گونه تعریف کرده است : گنج‌خانه، موسسه‌ای است دایمی و بدون آرمان‌(:هدف) مادی که درهای آن به روی همگان باز است و در خدمت هازمان (:جامعه) و پیشرفت آن کوشش می‌کند. آرمان گنج‌خانه‌ها، پژوهش در آثار و شواهد به جای مانده انسان و زیستگاه او، گردآوری آثار، نگهداری و بهره‌وری مینُوی‌(:معنوی) و پدیداری ارتباط میان این آثار، به ویژه به نمایش گذاردن آن‌ها به منظور بررسی و بهره‌وری مینُوی است. نخستین گنج‌خانه با مجموعه‌های خصوصی افراد توانمند، خانواده‌ها و موسسه‌های هنری آغاز شد که در برگیرنده‌ی اشیای طبیعی و نایاب می شد. در ایران ساخت نخستین گنج‌خانه را به ناصرالدین شاه قاجار و پس از بازگشت وی از سفر اروپا، به او نسبت داده‌اند.

موزه آذربایجان

اندیشه‌ی پدیداری گنج‌خانه یا همان موزه در تبریز به سال‌های 1306 و 1307 خورشیدی بر می‌گردد که در این سال نمایشگاهی از سکه‌های کشف شده از تبریز در کتابخانه تربیت برپا شد. اما پایه‌ی گنج‌خانه‌ی آذربایجان در سال 1336 با نمایش 202 قطعه از آثار فرهنگی فرستاده شده از گنج‌خانه‌ی ایران باستان (ملی – تهران) در تالار بالایی (:فوقانی) کتابخانه ملی پیشین تبریز آغاز شد. همچنین اندیشه‌ی تاسیس گنج‌خانه‌ی آذربایجان در جایگاه کنونی در اَردیبهشت ماه 1337 به وجود آمد. پیش از بهره‌برداری از این گنج‌خانه، از جایگاه دبیرستان نجات پیشین برای نمایش اشیای فرهنگی گِردآوری شده، بهره برده می‌شد. گنج‌خانه‌ی آذربایجان در فَرجام در سال 1341 به گونه‌ی رسمی گشایش یافت.

ساختمان گنج‌خانه‌ی آذربایجان بر پایه‌ی نقشه‌ی تنظیمی باستان‌شناس فرانسوی، آندره گدار و رسم اسماعیل دیباج، فَرنشین(:رییس) اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی ساخته شد. گنج‌خانه‌ی آذربایجان به عنوان دومین گنج‌خانه‌ی باستان‌شناسی ایران، پس از گنج‌خانه‌ی ملی و از مهم‌ترین گنج‌خانه‌های ایران است که در آن آثار وابسته‌(:مربوط) به هزاره‌های پیشین تا دوره‌ی اسلامی به نمایش در آمده است. این گنج‌خانه دارای سه تالار 800 متری است که سِپس‌تر در اَشکوب‌(:طبقه) نخست، تالار تازه‌ای برای نمایش سکه و مُهرهای قدیمی ایران به آن‌ها افزوده شد. در تالار همکف، بازدیدکنندگان بیننده‌ی آثاری از دوران پیش از تاریخ و دوران تاریخی هستند. کهن‌ترین آثار موجود در این بخش وابسته به مجموعه‌ی کوچکی از سفال‌های تپه‌ی اسماعیل آباد وابسته به هزاره‌ی پنجم پیش از میلاد است. از دیگر آثار چشمگیر دوران پیش از تاریخ، سنگ‌های نگارین (:منقش) به تصاویر جانوران و گل و گیاه وابسته به هزاره‌ی سوم پیش از میلاد است. این سنگ‌ها از جنس «سرپانتین»، نمونه‌ای از سنگ کانی (:معدنی) است که در چند سال گذشته با نگرش به کشف مجموعه‌ی پهناوری از آن‌ها در جیرفت کرمان، به نظر می‌رسد دستاورد تمدنی پیشرفته در این نقطه از کشورمان در دوران پیش از تاریخ بوده است. تندیس «ایزد بانو» وابسته به هزاره‌ی یکم پیش از میلاد به دست آمده از رستم آباد گیلان در شمال ایران یکی دیگر از آثار برجسته‌ی این بخش به شمار می‌رود که بیانگر وجود ارزش و جایگاه زن در جامه‌(:کسوت) ایزد زمین و سرچشمه‌ی باروَری در نزد ایرانیان است.

از دیگر آثار ارزشمند این بخش می‌توان تَکوک‌ها‌(:ریتون) را نام برد که آثار برجسته هزاره‌ی یکم پیش از میلاد و آغازین سال‌های میلادی است. دوره‌ی اوج ساخت تَکوک در ایران هم‌زمان با دوران هخامنشی است که تا دوره‌ی فرمانروایی اشکانیان دنباله پیدا می‌کند‌.

در تالار اشکوب یکم در راستای آثار تمدن‌های باستانی ایران به دوره‌ی اسلامی می‌رسیم. قدیمی‌ترین اشیای این دوره از سده‌ی چهارم مَهی(:قمری) و آثار به جا مانده از تمدن نیشابور بوده که نمودار آن‌ها به کارگیری لعاب سپید، نقش و نگارهایی با درون مایه‌ی اسلامی و بهره‌گیری از دبیره‌ی‌(:خط) کوفی است، آغاز می‌‌شود و به دوره‌ی قاجار می‌انجامد. از دیگر آثار برجسته‌ی این بخش می‌توان به آوَندهای‌(:ظروف) سفالی دوره‌ی ایلخانی با نقش و نگارهای گوناگون اشاره داشت. در تالار تازه تاسیس این بخش، گنج‌خانه آذربایجان اقدام به نمایش قدیمی‌ترین سکه‌ها در دوره‌های گوناگون تاریخ ایران کرده است. این سکه‌ها از دوره‌ی هخامنشی تا دوره‌ی قاجاریه را در برمی‌گیرد. همچنین نمونه‌ای از نادرترین و زیباترین مُهرهای قدیمی در این بخش درکنار سنگ‌ها نمایان است.

اشکوب زیرین گنج‌خانه‌ی آذربایجان از سال‌های گذشته جای نمایش و نگهداری تندیس‌های ارزشمند و ارزنده است که از سوی تندیس‌ساز نامدار تبریزی، احد حسینی آفریده شده‌اند. موضوع این تندیس‌ها نگاه ژرف هنرمند به سرگذشت انسان و منش و خوی او در درازای تاریخ به ویژه در سده‌ی بیستم میلادی است.

در تازه‌ترین بخش گنج‌خانه‌ی آذربایجان، بخش سنگ‌نگاره‌های قدیمی به نمایش گذاشته شده است که وابسته به دوران گوناگون تاریخی است. در این بخش، سنگ گورهایی از دوران گوناگون اسلامی گزینش‌(:انتخاب) شده است. همچنین قوچ های سنگی، تندیس‌های سنگی، پیکره‌های انسانی و نمونه‌هایی از سنگ‌های نبشته‌دار‌(:کتیبه‌دار) در این بخش به چشم می‌خورد.

گنج‌خانه‌ی آذربایجان در شهر تبریز و درخیابان امام خمینی و در همسایگی مسجد تاریخی کبود جای گرفته است. 

موزه سکه های تاریخی و اسلامی

خنجرهای فولادی و طلاکوب دوره قاجار

سنگ نبشته هخامنشی خشیارشا در پارسه (تخت جمشید) که به موزه آذربایجان داده شده است

موزه تندیس های ساخته شده احد حسینی

آثار شیشه ای سده های سوم و چهارم اسلامی

ظرف فلزی دوران اسلامی

شی سنگی تزیینی هزاره سوم پیش از میلاد

کاشی های لعابدار و سفال سده هفتم اسلامی

ابزار سنگی- پارینه سنگی از 1 و نیم میلیون سال تا 400 هزار سال پیش

تندیس سفالی ایزد بانو. هزاره یکم پیش از میلا

مفرغ های لرستان از هزاره 1 تا 3 پیش از میلاد

ریتون های سفالی دوران تاریخی

اشکوب همکف موزه آذربایجان که به آثار پیش از اسلام مربوط است

اسکلت انسان. عصر آهن

فرتورها از سیاوش آریا است.
6744