دره‌ی چاکرود؛ آرمیده در گستره‌ای رنگین

به فرورفتگی‌های میان دو کوه، که در یک سو گسترش یافته باشند، «دره» می‌گویند. بیشتر دره‌ها را رودخانه‌ها پدید آورده‌اند. این پدیده‌ی طبیعی را در سراسر کوهستان‌های جهان می‌توان دید. در زیست‌بوم ایران نیز شمار بسیاری دره یافتنی است که برخی از آن‌ها در زیبایی و ویژگی‌های یگانه‌ای که دارند، کم‌مانند به شمار می‌روند. شناخت دره‌ها، آشنایی افزون‌تر با طبیعت ایران است و یادآوری این نکته است که چنین زیست‌بوم نقش‌درنقشی، سرمایه‌ای ملی است که باید از آن نگاهبانی کرد و به آیندگان سپرد.

طبیعت شمال ایران، همانند پهنه‌های دیگر این سرزمین، مالامال از زیبایی است. جنگل‌های انبوه، رودخانه‌های جاری، پوشش گیاهی و ده‌ها نمونه‌ی دیگر، از آنجا گستره‌ای دیگرسان و زنده‌وَش ساخته است که دیدن و پیمودنش شوق‌ورزی است و سرزندگی. «دره چاکرود» یک نمونه از زیبایی‌های ایران است. جایی که طبیعت تابلویی رنگارنگ و شگفت‌آور نقش زده است.
دره چاکرود، در استان گیلان، شهرستان رودسر جای دارد؛ کمی آن‌سوتر از شهر «رحیم‌آباد» و بالای گستره‌ی «اشکورات»، در روستایی به نام «طیولا». اشکورات در راستای سلسله کوه‌های البرز است و از جنوبی‌ترین جای شهرستان رودسر آغاز می‌شود و تا جنوبی‌ترین بخش شهرستان رامسر ادامه می‌یابد. روستای طیولا نیز از ییلاقات شهرستان رودسر است و در زیبایی نمونه‌وار. رودخانه‌ای که از چاکرود می‌گذرد، به سوی دریای کاسپین (خزر) سرازیر می‌شود.

چاکرود دره‌ای اصلی دارد و دو دره‌ی فرعی. از شمار دره‌رودخانه‌ها است. به جایی دره‌رودخانه می‌گویند که شکل آن وابسته به جریان آب باشد. اگر جریان آب دگرگون شود شکل دره‌رودخانه هم تغییر می‌کند. در ژرفای دره چاکرود صدای آب پژواکی شگفت‌انگیز دارد و صدای پرنده‌ها و جیرجیرک‌ها دَمی آرام نمی‌گیرد.
پیمایش این دره‌ی زیبا، جهانی ناهمسان پدید می‌آورد. گاه چنان در ژرفای تاریکی و سایه‌ها فرو می‌رود که ناخودآگاه هراسناک می‌شود و گاه پرتوهای خورشید درخشندگی و روشنی خیره کننده‌ای به آن می‌بخشد. از این‌رو، در هر گام باید چشم به‌راه تازگی‌ها و غافلگیری‌ها بود.
سیلاب‌هایی که از سده‌های دور در این دره جاری شده‌اند، فرسایش‌های بسیاری پدید آورده‌اند و لایه‌هایی رسوبی شکل داده‌اند. بخش فراوانی از زیبایی بی‌همتای چاکرود به سبب این لایه‌های فرسایشی است. از آن فرسایش‌ها رسوبی می‌توان شکل‌هایی بر روی دیواره‌های دره تصور کرد که رازآمیز و خیال‌آور به گمان می‌رسند.
چندین حوضچه‌ی ژرف نیز هنگام پیمودن دره دیده می‌شود. این حوضچه‌ها گاه راه‌نوردان را ناگزیر می‌رسد که شناکنان از آن‌ها بگذرند. آبشارها نیز از آغاز دره تا پایان آن، پُرشمارند. بلندای آن‌ها بیش از 5 متر نیست اما یکی از آن آبشارها سر به 30 متر می‌زند و نمایان‌تر است.
گذر از دره چاکرود آسان نیست؛ حتا می‌توان گفت بسیار دشوار است و نیاز به آشنایی با صخره‌نوردی دارد. کوه‌پیمایان پافشاری می‌کنند که بدون راهنما و سرپرست نباید از آنجا گذر کرد. از آن‌رو، که در هر گام، شگفتی‌هایی چه‌بسا دردسرساز هست که راه‌بلدی می‌خواهد و ورزیدگی. یک خطر احتمالی در گذر از این دره، سقوط سنگ‌هاست. گاه نیز همان قلوه‌سنگ‌ها هنگام فروافتادن، میان دو سوی تنگ دیواره‌های دره گرفتار شده‌اند و پُل‌هایی ساخته‌اند که می‌توان از روی آن‌ها گذشت، اما گذشتنی که بیم‌آور و خطرپذیر است.
پیش از رسیدن به دره، گذر از جنگل‌های آن گستره، به‌راستی زیبا و دیدنی است. دل‌انگیزی جاده‌های اشکور، نویدبخش آغاز راهی سرشار از شگفتی‌هاست برای رسیدن و پیمودن دره‌ای که از زیبایی‌های زیست‌بوم ایران به‌شمار می‌رود. از میان راه‌هایی که به دره چاکرود می‌رسد، بی‌گمان دلپذیرترین آن همان است که از روستای طیولا آغاز می‌شود و به روستای «پره سر» راه می‌بَرد.
اما در هر فصلی نمی‌توان به دره چاکرود رفت. در بهار بارندگی‌ها بسیار است و حجم آب در تنگه‌ها چنان فراوان می‌شود که گذر از آن دشوار و خطرآفرین است. افزون‌بر این که هوا نیز سرد می‌شود. در فصل پاییز نیز اندازه‌ی بارندگی‌ها بسیار خواهد بود. اما تابستان، به ویژه در امردادماه، مناسب‌ترین زمانی است که بتوان دره چاکرود را پیمود. در این فصل، حوضچه‌ها گرمای معتدلی دارند و بارندگی‌ها نیز آن اندازه نیست که راه را ناپیمودنی کند.

صخره‌های دره چاکرود چهره‌ای دیگر دارند؛ چه بسا دگرگون با بسیاری از دره‌رودخانه‌های دیگر. فرسایش سده‌ها، از دیواره‌ی دره چهره‌ای ناهموار و خشن ساخته است. تیغه‌ها و ستون‌های سنگی بسیاری در آنجا دیده می‌شود و پوشش سنگی دره را گوناگونی (:تنوع) بخشیده است. در آغاز دره، سنگ‌های آهکی به چشم می‌آید و در ادامه نیز ماسه‌سنگ‌ها راه را پوشانده‌اند. چون تنگه‌ای طولانی هم هست، صخره‌نوردی دشوار و توان‌فرسایی دارد و توان بدنی کسانی را می‌خواهد که کوه‌پیمایان و صخره‌گذرندگانی کاردان باشند. به ویژه آنکه راه بازگشت نیز پیاده‌روی بسیاری می‌خواهد. همه‌ی این‌ها دست‌به‌دست هم می‌دهند تا دیدن و بهره‌بردن از دره چاکرود به آسانی به دست نیاید و همراه با رنجی دلخواه باشد.

از دیدنی‌های بسیار پیرامون دره چاکرود، دوجا یادکردنی‌تر است. نخست گستره‌ی تفریحی «سموش» در نزدیکی شهر رحیم‌آباد است که رودخانه‌ای به درازای 13 کیلومتر دارد و انبوهی از درختان جنگلی؛ و دیگری روستای «پلام» که با درختان کهنسال گردو و کشتزارهای برنج و پرنده‌های بومی‌اش آوازه دارد.
در آن گستره‌ی سبز‌درسبز و دره رودخانه‌ی کم‌مانند، انبوهی از درختان گردو، فندق، آلوجنگلی، انگور وحشی، کاج، انجیر و بسیارانی دیگر دیده می‌شود و گونه‌های جانوری‌ای مانند مار، پروانه، قورباغه، بلبل، زاغ، جیرجیرک و نمونه‌های فراوان دیگر.
افسوس که رد پای ویرانگری‌های انسان، در آن زیست‌بوم کم‌همتا و نقش‌درنقش نیز دیده می‌شود. ریختن پساب‌ها (:فاضلاب) و زباله‌ها به درون رودخانه، کشیدن جاده‌هایی که کارشناسی نشده‌اند و ریزش‌ها پدید آورده و رانش‌های زمین را سبب شده است و ساختن باغ‌های فندق، نمونه‌ای از دست‌درازی انسان به دره چاکرود و هدر دادن زیبایی آن است. به این‌ها بطری‌ها و ظرف‌ها و پارچه‌هایی را باید افزود که در طبیعت رها شده‌اند و خراشی بر چهره‌ی زیبای چاکرود و پیرامون آن کشیده‌اند.
چاکرود یکی از دره‌رودخانه‌های بسیار زیبای طبیعت ایران است که نگاهبانی از آن بایستگی بسیار دارد. از یاد نبریم که آیندگان نیز از زیست‌بوم ایران سهم دارند. پس حق ویرانی آن را نداریم.
*یاری‌نامه: گزارش «باشگاه کوهنوردی شقایق» در تارنمای این باشگاه، و نیز گزارش «سایت بیاموز».