امروز زامیادایزد و تیرماه به سالمه‌ی 3758 زرتشتی. چهارشنبه 25 تیرماه 1399 خورشیدی، 15 جولای 2020 میلادی
چنین روزی جولای 931 میلادی شهر همدان، نخستین پایتخت ایران باستان كه از زمان شکست سپاه ایران در جنگ نهاوند سقوط کرده بود، به دست «مردآویز»، مردآویج زیاری قهرمان ملی ایرانیان آزاد شد.
«مردآویز» قهرمان ملی ایرانیان، برای بازگرداندن استقلال، آزادی و حاکمیت ملی ایران می‌کوشید، شهر همدان را از دست‌نشانده‌های خلیفه‌ی عباسی پس گرفت و پیروزمندانه به نام «مردم ایران» بر همدان چیره شد. همدان كه از آن به عنوان نخستین پایتخت ایران در هزاره‌ی نخست پیش از میلاد نام برده می‌شود در سال 642 میلادی (سال شكست سپاه ایران در نهاوند از تازیان)، سقوط كرده بود.
مردآویز که از شمال ایران بپاخاسته بود سپس بر سرزمین مرکزی ازجمله كاشان و اصفهان را چیره شد؛ اصفهان را پایتخت ایران خواند و نخستین جشن سده پس از نابودی دودمان ساسانیان را در بهمن‌ماه در سال933 میلادی در آن شهر برگزار و سفارش کرد که آیین «نوروز» و دیگر جشن‌های ملی همانند دوران گذشته برگزار شود و کسی جز به فارسی سخن نگوید.
ابوجعفر محمد ابن جریر طبری تاریخ‌نگار نامی ایران و دارنده‌ی تاریخ 16 جلدی طبری به سال 922 میلادی درگذشت و نتوانست قهرمانی‌های میهن‌دوستانه‌ی هموطن خود، مرداویز، را برنگارد. در آن زمان در هر گوشه‌ای از ایران قهرمانانی بپاخاسته بودند تا به میهن نیاکانی خود آزادی بخشند و زبان پارسی را زنده نگهدارند كه درمیان مازندرانی‌ها و گیلانی‌ها (دیلمان) – اسفار (اسوار)، ماكان، مرداویز و پسران بویه بلند آوازه‌ترند.
چون روز زامیاد نیاری ز می تو یاد
زیرا که خوش‌تر آید می روز زامیاد
روز «زامیاد» بیست‌و‌هشتمین روز ماه در گاهشمار زرتشتی به این ایزد منسوب است. . زامیاد (زم ، زمین + یزد) یا زامیاد نام فرشته‌ی زمین است که با صفت نیک کنش، از او یاد شده است. زامیاد به چم زمین است. ایزد زامیاد از ایزدان همکار امرداد است. زمین سرچشمه‌ی همه داده‌ها برای زندگی بهتر آفریده‌هایی است که روی آن زندگی می‌کنند. ایزد زامیاد (زمین) با ایزد آسمان یک‌جا یا جداگانه مقدس شمرده شده‌اند. زمین نماد مادر است برای انسان و دیگر موجودات زنده‌ی روی آن، بنابراین ستودنی و سپندینه بوده و در آموزش‌های دین زرتشتی به نگهداری پاک و نیکو از آن بسیار سفارش شده است. گویند در این روز درخت نشاندن و تخم کاشتن و آبادانی کردن بسیار خوب است.
در ستایش زامیاد
نیایش و ستایش اهورمزدای یگانه
از همه‌ی ،
نیکوکاران به داده های هرمز هست ،
نگهدارنده و پروراننده ی
آفریده‌ی زمین نیکو
را همی مى‌ستاییم ….
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
چون روز زامیاد نیاری ز می تو یاد / زیرا که خوش‌تر آید می روز زامیاد
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
دارو مخور
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
گرت خوردن دارو افتد به سر
به (زامیاد) روز، هیچ دارو مخور
