پیروزی ارتش ایران بر عثمانی در دو نبرد

امروز وهمن امشاسپند از ماه شهریور سال 3758 زرتشتی، نَبُر روز پرهیز از خوردن گوشت، دوشنبه 28 امردادماه 1399 خورشیدی، 18 آگست (اوت) 2020 میلادی

در جریان جنگِ 3 ساله میان نیروهای دو فرمانروایی ایران و عثمانی (جنگ 1743 ـ 1746)، نوزدهم آگوست 1745 (28 اَمُرداد)، همزمان دو نبرد سخت در منطقه موصل (شمال عراق امروز) و در قارص (کارس Kars ـ شمال شرقی ترکیه امروز) میان نیروها روی داد که در هر دو نبرد، پیروزی قاطع از آن ایران بود.

در نبرد قارص، بیش از 140 هزار نظامی عثمانی شرکت داشتند که صدها توپ از آنها پشتیبانی می کرد. در این نبرد، نادرشاه ـ خود مستقیما فرماندهی نیروهای ایران را به دست داشت. وی در شهر دَربَند (داغستان) بود که شنید، عثمانی در تلاش تصرف ارمنستان برآمده است که در درازای تاریخ، هم پیمان و قرن ها وابسته به ایران بود و چند سپاه مرکب از 40 هزار پیاده و صدهزار سوار و … روانه منطقه کرده است. (ایران صدها سال برای دفاع از ارمنستان با رومیان، عثمانیان و روس ها جنگید).
نادر پس از شنیدن خبر راهی شدن نیروی عثمانی به سوی قارص، از داغستان به حرکت درآمد و پس از عبور از گرجستان و ارمنستان (قفقاز وقت ایران) خودرا به قارص رسانید و در نبرد نوزدهم آگوست 1745 سپاهیان عثمانی را شکست داد و در طول 9 روز پس از آن یکان‌های در حال فرار عثمانی را از هم پاشید. در این نبرد بیش از 12 هزار نظامی عثمانی کشته، 18 هزار تَن دیگر زخمی و بیش از 5 هزار تن نیز اسیر شدند. نادر دستور درمان نظامیان مجروح عثمانی را داد و گفت که نباید در جریان درمان، میان نظامی زخمی عثمانی و نظامی زخمی ایران تفاوت باشد. مورّخان، نبرد آگوست 1745 قارص را در ردیف نبردهایِ اصطلاحا دیسایسیو (قاطع ـ خیره‌کننده) قرارداده‌اند.
در منطقه موصل نیز، سپاهیان ایران به فرماندهی نصرالله میرزا پسر نادر، نظامیان عثمانی را شکست دادند و در پی این دو شکست، دولت عثمانی (به پایتختی استانبول) با پذیرش شکست، درخواست آتش بس و مذاکراه برای تَرک پیکار کرد. عثمانی در دوران ضعف دودمان صفویه و در جریان جنگ داخلی ایرانیان (لشکرکشی قندهاری‌ها به اصفهان) عهدنامه های پیشین دو دولت را شکست و نقاط بی‌شماری در عراق امروز، ارمنستان و گرجستان را در دست گرفت.

سرش سبز بادا ، منش ارجمند

منش بر گذشته ز چرخ بلند

«من» در ادب پارسی به چم منش و روان و دل به کار مى رود.

وهمن یا وهومن دو بخشی است یعنی «وهو» به چم نیک و خوب و «منه» از بن «من» بمعنای اندیشیدن شناختن و فهمیدن است هر دو بخش یعنی اندیشه نیک است بهمن از فروزه‌های اهورا مزدا است در جهان مینوی نماینده‌ی اندیشه نیک. بهمن در اوستا وهومنه خوانده می‌شود.

استاد فرزانه فردوسی بزرگ می‌سراید:

سرش سبز بادا ، منش ارجمند

منش بر گذشته ز چرخ بلند

نخستین آفریده‌‌ی اهورامزد هست و یکی از مهین ایزدان مزدیسنای هست .

در جهان مینویی نماد پاکى اندیشه و خرد و دانایی خداوندگار هست.

آدمی را به خرد و اندیشه کردن و دانایی بهره مى‌بخشد و آدمی را به پروردگار هستی نزدیک مى‌سازد .

وهمن همان بزرگ امشاسپند و ایزد بزرگ هست که در خواب روان اشو زرتشت سپنتمان را به پیشگاه اهورامزدا رهنمون کرد .

ایزد وهومنه به آدمی سخن نیک و گفتار برتر آموزش  مى‌دهد و آدمی را از ژاژگویی و هرزه‌گویی باز  مى‌دارد.

اندیشه‌ی نیک و منش نیک اهورایی و نخستین امشاسپند و پرستار جانوران هست . نخستین روز نبر در ماه زرتشتی هست و در این روز خوردن گوشت پرهیز مى‌دارند .  با ایزد ماه ، گوش، و رام روز هم کار هستند.

اندیشه‌ی نیک، اندیشه‌ای است که مردمان سراسر جهان را به‌سوی اشا سو می‌دهد و اندیشه بد اندیشه‌ای است که مردمان را به فریب و کژ راهی انداخته و آنها را از اشا دور می‌سازد. در گات‌ها سناریوی آزاد اندیشی و دموکراسی اجتماعی به‌روشنی به‌چشم می‌خورد. وهومن به اندازه‌ای در آیین مزدیسنی مهم است که گفته می‌شود آن زندگی بهترین زندگی به‌شمار می‌آید و تنها از راه اشا می‌توان به آن رسید.  واژه‌ی وهومن در گات‌ها ۱۲۷ بار آمده است.

زرتشت با نیروی خرد و بکارگیری اندیشه‌ی نیک به شناخت خداوند دست یافت‌. اندیشه نیک یا خرد مقدس یا بهمن نمادی از گوهر خرد اهورا مزدا است که خود سرچشمه خرد است.