امروز آبان ایزد از ماه شهریور سال 3758 زرتشتی، چهارشنبه پنجم شهریورماه 1399 خورشیدی، 26 آگست (اوت) 2020 میلادی
پنجم شهریورماه، برابر با زادروز و بزرگداشت زکریای رازی، شیمیدان بزرگ ایرانی روز داروساز در ایران نامگذاری شده است. زکریای رازی پزشک، فیلسوف و شیمیدان ایرانی قرن سوم که آثار ماندگاری در زمینه‌ی پزشکی و شیمی و فلسفه نوشته است، به عنوان کاشف الکل و جوهر گوگرد (اسید سولفوریک) پرآوازه است.
بی‌گمان یکی از شاخه‌های بسیار مهم دانش پزشکی زمان ما دانش داروشناسی و داروسازی است، که مهارت روزمره و دانش‌افزایی به روز از بایسته‌های دانش داروشناسی به شمار می‌رود. هیچ کدام از دست‌اندرکاران رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی از این دانش بی‌نیاز نیستند.
دانش داروسازی به سه هزار سال پیش از میلاد برمی‌گردد. ایرانیان باستان از نخستین مردمانی بودند که دارو را می‌شناختند. در زند «اَوِستا» بخشی به نام وندیداد به کارهای درمان ویژه شده است. «اوستا» دو نسخه داشت. یک نسخه آن در تخت‌جمشید در آتش سوزان اسکندر از بین رفت ولی دیگری که در آتشکده آذرگشسب نگهداری می‌شد به دست یونانیان افتاد و دانشمندانی مانند جالینوس از آن بهره گرفتند.
CLAUDIUS GALEN که ما او را جالینوس می‌نامیم در سال 131 میلادی زاده شد. 400 نوشته داشته که بیشتر آن‌ها از بین رفته است. وی با مخلوط کردن مواد، فرآورده‌های داروئی می‌ساخت و به بیماران تجویز می‌کرد. امروزه به یاد او داروهائی را که ترکیبی ساخته میشود داروهای جالینوسی می‌گویند.
در سال 1229 خورشیدی در راستای پیشرفت علوم به کوشش امیرکبیر دارالفنون بنیاد شد که در بخش پزشکی یک آموزگار داروساز ایتالیائی داشت. در سال 1297 کلاس پزشکی جدا شد و مدرسه عالی طب نام گرفت و در سال 1301 مدرسه دواسازی بنیاد شد. در سال 1311 دوره داروسازی 5 سال بود و دانشجویان به جز ساعات درس باید در یکی از داروخـانه‌های زیر نظر یک داروسـاز کارآزموده و نامی به آمـوزش داروسازی می‌پرداختند.
در سال 1313 که دانشگاه تهران بنیاد شد مدرسه دواسازی به دانشکده دگرگون شد. نخستین داروخانه با داروهای گیاهی در سال 1227 خورشیدی در مریض‌خانه دولتی که از سوی امیرکبیر بنیاد شد، راه‌اندازی گردید و نخستین داروخانه به سبک جدید توسط شوربن آلمانی معلم داروسازی دارالفنون در خیابان ناصر خسرو بنیاد شد. دکتر هوشنگ نظامی از نخستین ایرانیانی بود که داروخانه بنیاد کرد. داروخانه‌ی نظامی در خیابان چراغ برق گشایش یافت.
سالانه مراسم روز داروساز در هفته‌ی نخست شهریورماه از سوی انجمن داروسازان ایران برگزار میشود. این مراسم تا کنون چهل و یک دوره برگزار شده‌است. با توجه به فراگیری ویروس کرونا و در راستای حفظ بهداشت و تندرستی، چهل‌ودومین روز داروسازی برخط (:آنلاین) برگزار میشود.
آب مایه‌ی زندگی است، انسان نخستین شهرنشینی بشری را در کنار چشمه‌ها و رودها به وجود آورد، سپس آبادانی آغاز شد و به ستایش خداوند پرداخت. آبان، نام دیگر ارِدْوی سورَ اَنَهیتَه (اَناهیتا )، نماد آب‌های پاک و بالنده روی زمین و نگاهبان پاکی و بی‌آلایشی در جهان هستی است. آناهیتا در اسطوره‌های ایرانی، از جایگاه ارزشمندی برخوردار بوده است به همین روی نیاکان ما نیایشگاه‌هایی در کنار رودخانه‌ها و آب‌های روان برای بزرگداشت آب ساخته بودند که نمونه‌ی آن در کنگاور کرمانشاه و بیشاپور همچنان پابرجا است.
آبان‌روز است روز آبان
خرم گردان به آب رز جان
دهمین روز ماه در گاهشمار مزدیسنی آبان_ایزد نام دارد. نام ماه هشتم از سال خورشیدی و نام روز دهم، از هر ماه زرتشتی را آبان می‌نامند. در اوستا آپ در پارسی باستان آپی و در فارسی آب گفته میشود. در اوستا بارها “آپ” به چم فرشته‌ی نگهبان آب، گفته شده و همه جا جمع آمده است.
آبان نام پارسی شده‌ی ایزد آب‌ها یا آناهیتا است. در اوستا (اردی‌ویسور آناهیتا) به چم رودخانه‌ی نیرومند بی‌آلودگی نامیده شده است. آناهیتا که کوتاه شده این نام اوستایی است، نام الهه‌‌ی نماینده بر این آب‌های روان بوده و یَشتی که در اوستا به مناسبت این الهه سروده شده آبان یشت نام دارد.
آب یکی از آخشیج‌های چهارگانه و بسیار گرامی در نزد ایرانیان بوده و نیاکان ما ستایش ویژه‌ای برای آب داشته‌اند، به گونه‌ا‌ی که آتشکده‌ها را نزدیک چشمه‌سارها یا جویبارها می‌ساختند تا هم ایزد آذر و هم ایزد آب، این دو آفریده‌ی نیک اهورایی را بستایند.
در ایران باستان، آلودن آب از گناهان بزرگ به‌شمار می‌رفته به‌گونه‌ای که بر روی رود، گذری می‌ساختند، تا هنگام رفت‌و آمد، آب را گل‌آلود نکنند. همچنین ایرانیان برای شستشوی بدن در محفظه‌ای به نام «آبزن» که به اندازه‌‌ی اندام انسان بود، آب ریخته و خود را می‌شستند. آبزن، چیزی همچون وان حمام است که این‌روزها از آن، بهره می‌جوییم.
” بخش‌هایى از اردویسور نیایش یا آبزور”
و توانایى و زور و آفرین باد به اهورامزداى فروغمند،
با شکوه و به امشاسپندان ، به آب‌‌هاى خوب مزدا داده،
به آب اردویسور آناهیتاى پاک ، به همه‌ی آب هاى مزدا داده،
به همه ی گیاهان مزدا داده ، به همه ی ستودگان مادى و مینوى،
و به فروهرهاى پاکان و راستان که پیروز و پرتوان هستند.
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
آبان‌روز است روز آبان
خرم گردان به آب رز جان
بنشین به نشاط و دوستان را
ای دوست به عز و ناز بنشان
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
از آب پرهیز کن و آب را میازار
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به (آبان) بپرهیز از آب و ای جوان/میالای و میازار آب روان
.
