«طرح جامع ناژوان» هنوز به تصویب شورای عالی شهرسازی نرسیده اما نتیجه بررسی‌ها به زودی روشن می‌شود. ناژوان اکنون شرایط مطلوبی ندارد و هر گوشه‌ای از آن طعمه‌ی سازه‌های تفریحی است، گویا در این طرح ظرفیت‌های گردشگری تازه‌ای تعریف شده که با روح این اثر طبیعی به عنوان ریه‌ی تنفسی شهر همخوانی ندارد.
به گزارش خبرگزاری ایرنا، «بیشه ناژوان» افزون‌بر اینکه تفرجگاه اصفهانی‌ها بوده، مانند ریه تنفسی شهر هم هست؛ لکه سبزی که همواره سودجویان به بهانه‌ی طرح‌های گردشگری دندان پایش تیز کرده و می‌کنند.
ناژوان یکی از بیشه‌های به‌جا مانده در حاشیه‌ی زاینده‌رود و از تفرجگاه‌های کهن و ریه تنفسی شهر اصفهان است که در سه دهه‌ی گذشته دستخوش دگرگونی‌های زیادی با طرح‌های تفریحی چون باغ پرندگان، باغ خزندگان، باغ پروانه‌ها، باغ بانوان،آکواریوم، شهربازی، کارتینگ و… بوده است. گستردگی این محدوده‌ی طبیعی در اصفهان که سردهانه‌ی مادی‌ها را هم در دل خود جای داده است، رفته رفته کاهش یافته و نزدیک به 1200 هکتار شده است.
اما اکنون پس از گذشت 20 سال طرح جامع ناژوان به نتیجه نزدیک شده و قرار است در هفته‌های پیش‌رو شورای عالی شهرسازی نظرش را درباره‌ی این طرح اعلام کند.
طرحی که برای گردشگری ناژوان خطرآفرین است
این در حالی است که گفته می‌شود در طرحی که قرار است از ماهیت و روح طبیعی ناژوان حمایت و حفاظت کند، صحبت از تعریف‌های تازه‌ای از توانمندی‌های گردشگری است که می‌تواند برای ناژوان خطرآفرین باشد.
از سوی دیگر قرار است شرایطی فراهم شود تا به مالکان و کشاورزان اجازه فنس‌گذاری و ایجاد اتاقک‌های نگهبانی از مصالح تعریف شده بدهند و به این ترتیب مراقبت و حفاظت از زمین‌ها و محصولات کشاورزی به عنوان حقی برای مالکان تامین شود.
گرچه این حق محترم شمرده می‌شود اما نگرانی فعالان محیط زیست از این است که این موضوع به چیزی بیشتر از اتاقک‌های نگهبانی و ایجاد ساختارهایی در اراضی ناژوان بیانجامد که می‌تواند به الگوی نادرستی در محدوده‌ی باقی مانده‌ی ناژوان تبدیل شود.
در سه دهه‌ی گذشته فشارهای زیادی از راه‌های گوناگون برای استفاده از ظرفیت‌های طبیعی و گردشگری ناژوان بوده است. برخی از این فشارها توانسته با نفوذ موثر موفق به تصرف پهنه‌هایی از ناژوان به بهانه‌ی طرح‌های تفرجی باشد و برخی هم با مقاومت روبه‌رو شده‌اند.
آنچه اکنون برای همه روشن شده این است که ناژوان بیشتر از این تاب‌آوری بارگذارهای تازه با شکل‌های متفاوت از باغ ملل و باغ گیاه‌شناسی گرفته تا انواع طرح‌ها زیر عنوان گردشگری را ندارد و از این گذشته کوچک‌ترین تصمیم نادرستی می‌تواند به مخدوش شدن بیشتر چهره‌ی طبیعی ناژوان بینجامد.
خطری برای محیط زیست شهر اصفهان
کورش محمدی، فرنشین (:رییس) کمیسون اجتماعی و محیط زیست شورای شهر اصفهان، با اشاره به اینکه اصفهان تبدیل به یک شهر نیمه‌مدرن و بلندمرتبه‌ساز شده است، از طرح‌های نگران‌کننده برای ریه‌ی تنفسی شهر اصفهان انتقاد کرد.
وی گفت: «تنها مدخل و روزنه‌ی اکسیژن شهر اصفهان ناژوان است اما بعضی اوقات طرح‌هایی ارایه می‌شود و مسایلی در رابطه با ساخت‌وسازها یا تبدیل کاربری‌های زمین‌های کشاورزی این محدوده مطرح می‌شود که نگران کننده است».
وی افزود: «گاهی اوقات اخباری می‌رسد درباره‌ی اینکه قرار است سازه‌هایی در این محدوده اتفاق بیفتد که ما آن‌ها را مخالف با روح طبیعی ناژوان و خطری برای محیط‌زیست شهری اصفهان می‌دانیم».
از نگاه فرنشین کمیسون اجتماعی و محیط‌زیست شورای شهر، سازه‌هایی که تاکنون چون باغ پرندگان، آکواریوم در ناژوان شکل گرفته‌اند ستمی در حق این بیشه بوده است و نباید هیچ‌کدام از آن‌ها روی می‌داد.
محمدی در این‌باره گفت: «به عنوان یکی از اعضای شورای شهر و به عنوان فردی از اعضای کمیته عالی ناژوان خیلی به سازه‌های موجود ناژوان خوشبین نیستم».
گاهی گردشگری ابزاری برای سودجویان می‌شود
وی درباره‌ی آنچه سبب نگرانی برخی از اعضای شورای شهر نسبت به طرح جامع ناژوان شد، گفت: «هدف طرح جامع به طور عمده حفاظت از بافت طبیعی ناژوان است، نگرانی ما در ارتباط با سازه‌هایی است که ممکن است در این طرح پیش‌بینی شده باشد یا اینکه این استعداد و قابلیت را تعریف کرده باشد».
محمدی افزود: « طرح جامع ناژوان اشاره مستقیمی به ایجاد سازه متفاوتی فراتر از ضوابط ندارد اما وقتی بحث گردشگری مطرح می‌شود این خطر وجود دارد که جایی قانون نادیده گرفته شود و فراتر از ضوابط قانونی اقدامی صورت بگیرد».
وی تاکید کرد: «گاهی اوقات گردشگری اسباب و ابزار دست سودجویانی قرار می‌گیرد که از این طریق می‌خواهند منافع اقتصادی‌شان را تامین کنند و در این مسیرهم به هیچ داشته طبیعی و غیرطبیعی شهر رحم نمی‌کنند».
این عضو شورای شهر یادآور شد: «زمانی که در قالب گردشگری به محدوده‌ی تاریخی چهارباغ تجاوز می‌شود و ارتفاع حریم تاریخی این محدوده رعایت نمی‌شود، طبیعی است که اگر فضا برای همین افراد باز بشود در ناژوان هم اتفاقات ناخوشایندی اتفاق خواهد افتاد».
محمدی بر این باور است که ناژوان به هیچ سازهای برای زیباتر و جذاب‌تر شدن نیاز ندارد، گفت: «همین چند سازهای که در ناژوان تحت عنوان گردشگری اتفاق افتاد، آسیب خودش را به این محدوده‌ی طبیعی زده است و به نظر من حتا دیگر ظرفیت یک سانتی‌متر سازه جدید وجود ندارد».
وی گفت: «اگر برنامه‌ای برای گردشگری ناژوان هست باید مطابق با ضوابط جهاد کشاورزی و با تکیه بر ظرفیت طبیعی آن باشد».
اجازه‌ی ساخت اتاقک نگهبانی و ساخت ویلا به‌جای آن!
حشمت‌الله انتخابی، دبیر شورای هماهنگی سازمان‌های مردم نهاد زیست‌محیطی از اصفهان، در این باره باور دارد که اگر موضوع ایجاد اتاقک‌های نگهبانی در محدوده‌ی زمین‌های کشاورزی سنجیده نباشد، می‌تواند برای ناژوان مشکل‌ساز باشد.
وی افزود: «نمی‌توان گفت که مالکین هیچ بهره‌برداری نداشته باشند اما واقعیت این است که باید در ناژوان طرح‌های سنجیده‌ای که امکان تغییر کاربری برای اراضی نداشته باشد، پیش‌بینی شود».
از نگاه این فعال محیط زیست در همه جای ایران، هر کجا بحث اجازه‌ی ساخت یک اتاقک نگهبانی داده شده در انتها به ایجاد ساخت‌‌و‌ساز و تبدیل به ویلا منجر شده است.
وی در ادامه گفت با اشاره به تجربه ناموفق ایجاد بازارچه محصولات کشاورزی در محدوده‌ی ناژوان از طرح‌هایی گفت که می‌توانند در قالب اجرا از ماهیت و هدف واقعی منحرف و به رویه‌ای نادرست منجر شوند.
وی افزود: «در دوره‌های گذشته طرح بازار روز برای فروش محصولات جالیزی و باغات ناژوان مطرح شد که در انتها تبدیل به میوه‌فروشی‌هایی شد که حتی گاهی موز و آناناس هم می‌فروختند. این بازار روز در واقع برای این بود که مردم محصول دست‌اول و تازه را از کنار زمین کشاورزی خریداری کنند».
به باور انتخابی طرح‌هایی از این دست می‌توانند مفید باشند اما نگرانی‌ها از دور شدن از هدف و ماهیت چنین طرح‌ها و چگونگی اجرای آن‌هاست.
وی گفت: «زمانی این موضوع مطرح شد که اجازه ساخت محدود با مصالح معین بدهند اما حالا کسی که می‌خواهد یک آلاچیق با چوب بسازد می‌خواهد زیرش را هم بتن کند؛ به محض اینکه سیمان و آهن و مصالح وارد منطقه شد دیگر کسی نمی‌تواند جلوی پیشرفت این داستان را بگیرد».
این فعال محیط‌زیست معتقد است این همان رخنه کردن است و حالا “بارگه (سد کوچک) را با یک بیل می‌توان بست اما اگر بارگه را آب ببرد دیگر با فیل هم نمی‌شود جلویش را گرفت”.
انتخابی این زبانزد (:ضرب‌المثل) کهن را نمونه‌ی ویلاسازی‌هایی دانست که روزی در تمام مسیر حاشیه زاینده‌رود با همین گونه مسایل شروع شد و اکنون این رویداد به شکل دیگر و با اجازه ساخت اتاقک‌های نگهبانی می‌تواند برای ناژوان تکرار شود. او ادامه داد: «اول مراتع را برای اینکه باغداری و کشاورزی کنند گرفتند، بعد به ندرت مجوز ساخت 10 درصد یا بیست درصد یا حتی خیلی کمتر گرفتند و بعد دیدیم تمام زمین تبدیل به ویلا شد».
وی در ادامه ارزش افزوده‌ی زمین‌های ناژوان در طی سی سال گذشته را نزدیک پنجاه هزار برابر دانست و گفت این اتفاق موجب ایجاد فساد و سودجویی‌های فراوان شد.
طرح‌هایی که هدف شان به دست آوردن ناژوان بود
انتخابی یادآور شد: «در اولین طرح‌هایی که برای اصفهان دیده شد مثل طرح‌های جامع و منطقه‌ای و تفضیلی، ناژوان به عنوان ریه تنفسی اصفهان دیده و با طرح‌های تغییر کاربری مخالفت شد. بارها طرح‌های مختلفی برای ناژوان و البته برای اینکه نفوذ کنند پیشنهاد شد. حالا این لکه‌ی سبز اصفهان که زمانی نزدیک به 2 هزار هکتار بود به هزار و 200 هکتار تبدیل شد. شهرداری به مرور مالکیت 200 هکتار از اراضی ناژوان را کسب کرد و هزار هکتار هم مالکیت خصوصی دارد».
این کنشگر محیط زیست و عضوجمعیت طبیعت یاران اصفهان گفت: «همیشه عده‌ای به دنبال نفوذ به ناژوان بوده‌اند. بیش از 2 دهه، فشار خیلی زیادی برای تغییر کاربری روی مدیریت شهری اصفهان بوده است و باید به تمام کسانی که در شورای شهر و شهرداری در برابر این فشارها مقاومت کرده‌اند تا این لکه‌ی سبز حفظ شود دست‌مریزاد گفت».
آنچه امروز به گمان می‌رسد این است که این بیشه همچنان دستخوش دگرگونی‌های گسترده است؛ دگرگونی‌هایی که آن را از هویت طبیعی و اصلی‌اش بیشتر از پیش کند. در واقع ناژوان قلمرویی شده برای برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های تفریحی و گردشگری‌ای که پایداری آن را برهم می‌زند. اکنون باید دید طرح جامع ناژوان چه خوابی برای این لکه‌ی سبز اصفهان دیده است. خبرنگار ایرنا همچنین کوشیده است تا با مدیر طرح ساماندهی ناژوان درباره‌ی نگرانی‌هایی که درباره‌ی طرح جامع ناژوان وجود دارد گفت‌وگو کند اما به دلیل اینکه هنوز نتیجه قطعی از سوی شورای عالی شهرسازی ارایه نشده، این مقام شهرداری اصفهان مایل به گفت‌وگو نبود.
