آيين دادرسی ایران باستان بر پایه آموزه‌های اشوزرتشت

امروز فروردین ایزد از ماه مهر سال 3758 زرتشتی، یکشنبه 13 مهرماه 1399 خورشیدی، چهارم اکتبر 2020 میلادی

كار تنظیم قاعده و قانون برای اداره ایران بر پایه آموزه‌های اشوزرتشت به ویژه پایش (:کنترل) کردار و کنش فرمانروایان و نیز آیین دادرسی و كیفر، پیش از اكتبر سال 600 میلادی به پایان رسید و چهارم اكتبر بزرگان كشور فراخوانده شدند و موبدِ موبدان قواعد و قوانین تنظیم شده را به آگاهی رسانید تا پذیرش (:تأیید) كنند كه چنین شد.

موبدِ موبدان كه نگران نادیده گرفتن حقوق مردم و اصول بیش از هزار ساله حكومتی شده بود از نوروز (20 مارس سال 600 میلادی) كار آماده‌سازی قواعد و قوانین را آغاز كرده بود تا پایبندی برای اجرا داشته باشند. تا آن زمان، خو و منش ایرانیان، پایبندی به پاسداشت آموزش‌های اشوزرتشت بود. در درازنای حكومت ساسانیان كه چهار سده به درازا كشید، آیین اشو زرتشت دین رسمی ایرانیان بود و موبدان (روحانیون) با راهیافت به دستگاه‌های دولتی و دربار شاهانِ این دودمان بر کارهای آنان بازرسی و بازبینی (:نظارت) فراوان داشتند.

این قواعد و قوانین پس از تایید بزرگان ایران به خسرو پرویز و شهربانان ایران برای فرمان اجرا فرستاده شد و موبِد هر شهر ناچار (:مكلّف) به بازبینی و پاییدن (:نظارت) بر اجرای قوانین شد. ولی زمانی نگذشت كه جنگ‌های غیرضروری و رنجانیدن سران ارتش، شیرازه‌ی فرمانروایی را سست ساخت و سپس‌ها ایران به دست تازیان افتاد و قوانین جدید جای آن قوانین را گرفت.  (برگرفته از تارنمای نوشیروان کیهانی‌زاده)

فروردین است و روز فروردین

شادی و طرب را کند تلقین

نخستین ماه هر سال و نیز نوزدهمین روز هر ماه به نام فروردین (فروهر یا فروشی) است. بر گرفته از فره وهر fravahr به چم (:معنی) پیش برنده و پیش کشنده است. «فروردین» به زبان پهلوی «فرورتن»، گرفته شده از پارسی باستان؛ «افرورتینام» و به چم فروردهای  پاکان و فروهرهای  پارسایان است. فروردین همان فروهر است. فروهر ذره‌ای نوراهورایی است که در بدن هرکس نهاده شده تا روان را به راه راست راهنمایی کند. فروهر هیچ گاه آلودگی به خود نمی‌پذیرد. این ذره در آغاز پاک و بدون آلودگی بوده و همیشه هم پاک خواهد ماند و هرگز هیچ آلودگی و ناپاکی را به خود نخواهد گرفت. پس از مرگ بدن، فروهر راه بالا را می‌پیماید، به سرچشمه خود می‌پیوندد. چه نیکو است در این  روز جامه نو پوشیدن و به یاد درگذشتگان بودن.

زرتشتیان در این روز جامه (:لباس) نو می‌پوشند و از درگذشتگان خود یاد می‌کنند. بنا بر اندیشه زرتشتیان فروهر روان مردگان و نیز روان آنانی است که هنوز زاده نشده اند.

جایگاه فروهر نزد خداست و هنگامی که کسی می‌میرد. روان او به فروهر او می پیوندد و هنگامی که کسی زاده می شود نیز روان از فروهر جدا و به تن او در جهان مادی می‌پیوندد.

بنابر اوستا انسان دارنده‌ی پنج نیروی است که بخشی از آنها میرا و بخشی دیگر نامیرا هستند این نیروها چنین‌اند:

1- نیروی اهو: در فارسی این واژه را می‌توان به جان معنی کرد که نیروی پویایی، جنبش و زندگی است. این نیرو با جسم انسان پدید آمده و با مرگ تن، نابود می‌شود.

2- نیروی دئنا: در فارسی می‌توان این واژه را به دین یا وجدان، معنی کرده‌اند. وارون(:برخلاف) «اهو»، این نیرو را آغاز و پایانی نیست. این نیرو با زاده شدن انسان، در او، دمیده می‌شود و با مرگ به جهان مینوی می‌رود. وجدان نهاد آگاه و خدایی انسان است و انسان را از کار‌های ناروا، باز‌می‌دارد.

3- نیروی بئوذ: نیروی ادراک، فهم و هوش است. این نیرو قوه‌ی تشخیص نیک از بد است.

4- نیروی اورون: این نیرو در فارسی، به روان معنی شده است. بر روان است تا به یاری نیروی بئوذ، راه نیک را بپذیرد و از بدی پرهیز کند چراکه در جهان واپسین، روان است که بازخواست می‌شود. در پی نیکی، فرجامی نیک و در پی بدی، سرانجامی بد خواهد داشت.

گل تاج خروس نماد فروردین روز است.

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

فروردین است و روز فروردین

شادی و طرب را کند تلقین

ای دو لب تو چو می، مرا می ‌ده

کان باشد رسم روز فروردین

اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

سوگند مخور و آن روز، یزش فروهر پارسایان کن تا خشنودتر باشد.

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

مخور هیچ سوگند در (فروردین)/ که زشت است، ویژه به روزی چنین