چگونه می‌توان باور کرد که آن همه زیبایی و نقش‌های دلپذیر در گستره‌ای کوچک از سرزمین ما جای گرفته باشد؟ پهنه‌ای سراسر پوشیده از کوه‌های بلند، دشت‌های فراخ، درختان انبوه، رودخانه‌ها و چشمه‌ساران و آبشارهای سرریز و دریاچه‌هایی به زیبایی دل‌انگیزترین طبیعتی که بتوان تصور کرد. کهگیلویه و بویراحمد چنین ویژگی‌های دلربایی دارد. آنجا سرزمینی از خاک‌های بارآور و آب‌های جاری و رخساری رنگ‌در‌رنگ است که هزار شادمانگی و برازندگی ارزانی مردمانش می‌کند. چه چیزی دیگری هست از نمایشگری طبیعت که در آنجا نباشد و آرزویش در دل بماند؟ هیچ، به‌راستی هیچ!. دریاچه‌های فصلی و چشمه‌های جوشان کهگیلویه و بویراحمد نیز بسیار است. یکی از دلخواه‌ترین آن‌ها «دریاچه مورزرد» است، در بخش زیلایی، در شهرستان مارگون.
دریاچه مورزرد زیلایی از شهر یاسوج، مرکز استان، 180 کیلومتر دوری دارد و در جنوب شهرستان لردگان جای گرفته است. بخش زیلایی دربردارنده‌ی روستاهای کوچک و بزرگی است که مورزرد یکی از آن‌هاست؛ همان مورزردی که به داشتن دریاچه‌ای بسیار زیبا، شناخته می‌شود.
گستره‌ی دریاچه مورزرد به 35 هکتار می‌رسد. چیزی برابر با 350 هزار متر مربع. در بیشترین بخش، ژرفایی 14 متری دارد و در کمترین جا ژرفایش 8 متری است.
مورزرد دریاچه‌ای سه‌گانه است. هر دریاچه به فاصله‌ی 3 کیلومتر از هم جای گرفته‌اند و پهنه‌ی بسیاری را دربرمی‌گیرند. یکی از دریاچه‌ها بزرگتر از دو دریاچه‌ی دیگر است. باید مورزردی‌های زیلایی از داشتن چنان پهنه‌های آبی سه‌گانه‌ای که آب‌هایشان به کار کشاورزی می‌آید و سرسبزی به زمین ارزانی می‌کند، شادمان باشند. آب که باشد، آبادانی و خاک‌های حاصلخیز هم هست. هر چند مورزرد یکی از محروم‌ترین بخش‌های کشور است و حتا جاده‌ای که بی‌دردسرِ گِل‌ولای، آن‌ها را به شهرهای دور و نزدیک برساند، ندارد. همین است که برای گردشگران دسترسی به دریاچه مورزرد دشوار است و گذر از راهی که به آن پهنه‌ی آبی می‌رسد، آسان نیست.
در بخش باختری دریاچه‌ی مورزرد، پهنه‌ی آبی دیگری هست که به آن «دریاچه‌ی هیر» می‌گویند. ویژگی‌های هیر همانندی بسیاری با دریاچه‌ی مورزرد دارد و همان آبزیان و پرندگانی را در آنجا می‌توان دید که در دریاچه‌ی مورزرد نیز یافتنی هستند. تنها جدایی میان این دو دریاچه، در پهنه‌وری آن‌ها است. دریاچه‌ی مورزرد بزرگتر از هیر است. اما آب‌های دریاچه هیر این ویژگی را دارد که از راهی باریک، خود را به آب‌های «رودریش» برساند و سپس با پیوستن به آن رود، پیوسته و ناگسست تا رود کارون راهش را ادامه دهد و به صدها رود و آبراهه‌ای بپیوندد که کارون را پُربارتر و جاری‌تر می‌سازند. رودریش رودی است در روستایی به همین نام از بخش‌های «دیشموک» در استان کهگیلویه و بویراحمد.
این را نیز بگوییم که دریاچه‌ی مورزرد، بیشتر به نام «برم مورد زرد» آوازه دارد و ثبت شده است. برم به معنای برکه است. یک نام دیگر آن «برم دلی بو» است. نمی‌دانیم «دلی بو» به چه معناست و چرا دریاچه مورزرد میان بومی‌ها به این نام شناخته می‌شود.
آب‌هایی که دریاچه‌ی مورزرد را آکنده می‌سازند از بلندی‌های تنگ سیب و کوه‌های داربری سرچشمه می‌گیرند. تنگ سیب داربری روستایی از بخش‌های مارگون است. آب‌های جاری کوه‌های داربری باید راهی 15 کیلومتری را از میان زمین‌های سبز و از کنار درختان و گیاهانی که در دو سوی رود دیده می‌شوند، بپیمایند تا به دریاچه‌ی مورزرد برسند. به‌راستی آن نام‌ها، از مورزرد گرفته تا داربری و دیشموک و رودریش، چه رازی از تاریخ و طبیعت در خود دارند که حتا برای آن‌هایی که چنین نام‌هایی به گوششان ناآشنا می‌آید، خوش‌آهنگ و گوش‌نواز است؟ پاسخ این پرسش، روشن است: همه‌ی آن نام‌ها، ریشه در زندگی مردمان این بخش از سرزمین ما دارد و از فرهنگ ایرانی مایه‌ور است. از همین‌رو، حتا اگر معنای آن‌ها را ندانیم، از طنین و پژواک آن نام‌ها لذت خواهیم بُرد.
به هرروی، افزون‌بر آب کوه‌های داربری، چشمه‌های پُرشماری که در پیرامون دریاچه مورزرد هست و از دل زمین‌های سبز آنجا می‌جوشند، از سرچشمه‌های دیگری به شمار می‌روند که مورزرد را انبوه از آب می‌سازند. حجم آبی هم که دریاچه مورزرد را انباشته است به یک میلیون متر مکعب می‌رسد، هرچند چنین می‌گویند که با ساختن سازه‌ای خاکی، می‌توان آن حجم آب را تا 5/ 3 میلیون متر مکعب افزایش داد. اما اعتبار مالی این کار فراهم نیست و تنها بر روی کاغذهای اداری از آن یاد می‌شود! (گزارش خبرگزاری تسنیم، دی 1398).
دریاچه‌ی مورزرد زیلایی به آب‌های آزاد راه ندارد و آبزیان آن در همان گستره‌ی دریاچه روزگارشان را می‌گذرانند و در زلالی و روشنی آب، تصویرهایی تماشایی می‌سازند. بدین‌گونه، گردشگری و دیدن دریاچه مورزرد دلپذیرتر شده است. گونه‌های فراوان ماهی‌ها، به‌ویژه ماهی کپور، را در دریاچه مورزرد می‌توان دید؛ و نیز مارهای آبی، قورباغه، لاک پشت و خرچنگ که مورزرد و پیرامونش، زیستگاه دلخواه آن‌هاست. پرندگان نیز در آنجا گذرانی همیشگی و پُرهیاهو دارند. مرغ ماهی‌خوار که چشم‌های تیزبینش را به دریاچه دوخته است تا ماهی‌های بازیگوش را شکار کند، و نیز اردک‌ها و غازها، در پیرامون آن گستره‌ی آبی به فراوانی دیده می‌شوند و همگی دست‌به‌دست هم می‌دهند تا نقشی از جوشش زندگی، با همه ی خوبی و بدی های اش، بسازند.
آنچه مورزرد و دریاچه‌اش را دیگرسان و بهره‌ور از زیباترین نقش‌های ستایش برانگیز طبیعت می‌سازد، انبوه‌انبوه گُل‌هایی است که بوی خوش آن‌ها همه جا پراکنده است و رنگ‌های شادی‌بخش‌شان آن دشت و دمن را آکنده از زیبایی ساخته است. دریاچه مورزرد در چنان پهنه‌ای از گل و گیاه و درخت، دامن گسترده است. گل‌های زرد و درختان کوهی و کشتزارهای سبز پیرامون دریاچه‌ی مورزرد، چیزی نیست که از یاد برود. به آن‌ها درختان بلوط و زالزالک را هم باید افزود تا دریافت که چه تماشایی‌هایی چشم‌به‌راه گردشگران خواهد بود؛ البته پس از گذر از دوران کرونا!
کشاورزان روستای مورزرد از آب دریاچه برای آبیاری زمین‌های خود بهره می‌برند و بدین‌سان دریاچه یاریگر مردم آن روستا برای حاصلخیز کردن خاک می‌شود.
دریاچه مورزرد را از گونه‌ی دریاچه‌های «کارستی» می‌دانند. کارست فرآیندی طبیعی است که از خوردگی توده سنگ‌های پوسته‌ی زمین شکل می‌گیرد و سبب پدید آمدن حفره‌هایی می‌شود. برخی از دریاچه‌ها در چنین حفره‌هایی شکل می‌گیرند.
در سال 1397، به سبب خشک‌سالی‌های پی‌درپی، آب دریاچه مورزرد بسیار کاهش یافت و نگرانی‌هایی را سبب شد. تا بدان اندازه که بیم از میان رفتن آن می‌رفت، اما بارش‌های دو سال گذشته، مورزرد را زندگیِ دوباره بخشید.
* با بهره‌جویی از: گزارش خبرگزاری «ایسنا» و نیز تارنمای «کجارو».
