آله‌آباد با فرازوفرودهایی که در درازنای تاریخ تجربه کرده، چنانکه نامش در فرهنگ دهخدا به عقاب معنا شده، روستایی بلند پرواز و پیشرو در پهنه‌ی کویر چون «عقاب» از آن یاد می‌شود و با همین نام در میان مردمان آن دیار پرآوازه و نامدار شده است.
دیرینگی روستای زرتشتی‌نشین آله‌آباد زارچ در استان یزد به دو هزار سال پیش بازمی‌گردد و با داشتن یادمان‌های تاریخی بی‌شمار، توجه گردشگران بسیاری را به خود جذب کرده است. برپایه‌ی گفته‌ها، گویی الهآباد کهن از میان می‌رود، روستایی که چندین بار به شوند دوره‌ای خشکسالی و خشک شدن قنات‌ها، تهی از مردمان شده و با کوشش نیک‌اندیشان دوباره جان گرفته است. روستای آله‌آباد با محله‌‌ای زرتشتی‌نشین، دارای یادمان‌های تاریخی بی‌شماری به‌جا مانده از روزگار باستان است. با دهش نیکوکاران سازه‌هایی چون آتشکده (پرستشگاه)، دبستان چهار کلاسه، دخمه و دبستان دخترانه‌ی زرتشتی، پیر خواجه خضر، کاروانسرا، آب‌انبار در روستا ساخته می‌شود. بافت تاریخی این محله نیز گیرایی ویژه‌ی خود را دارااست. رادمردان زرتشتی به برپایی این دهکده یاری رسانده‌اند، همچون، ارباب رستم مرزبان «رستم بزرگ» که پشتیبان حقوق زرتشتیان در روزگار ستم و فشار به زرتشتیان بوده، ارباب رشید مهربان که در سال 1250 خورشیدی به ناروا با گلوله‌ی رجب نامی کشته شد. ارباب کیخسرو، بانی دبیرستان کیخسروی، ارباب خسرو مهربان رستم، کارگزار گمرک بنّدرعباس، وی در همان‌جا به قتل رسید.
در بخش زرتشتی‌نشين روستای الهآباد، آتشکده یا «در مهر» جایگاهی برای برگزاری آیین دینی زرتشتيان ساخته شده است. در ورودى آن زير يک ساباط (راهروی سرپوشیده) جا گرفته و بالاى سر در، بر سنگ مرمر نشان فروهر نقش بسته كه بالاى آن «انديشه نيک» و در سوی راستش «كردار نيک» و سوی دیگر «گفتار نيک» با دبیره (:خط) برجسته نبشته شده است. درمهر یا آتشکده‌ی الهآباد دارای دیرینگی قاجاریه در سیاهه‌ی آثار ملی ایران از سوی میراث فرهنگی کشور به ثبت رسیده است. آتشکده یا درمهر به نیایشگاهی گفته می‌شود که آتش در جای ویژه‌ای پریستاری می‌شود و مهمترین آیین‌ها نیایش‌های دینی در آن و به سوی آتش انجام می‌پذیرد. درمهر الهآباد از سوی خسرو مهر بنامگانه فرزند جوان ناکامش ساخته شد. به گفته‌ی گذشتگان درمهر درسال 1286 بازسازی شده و تاکنون چندین بار دهشمندان بازسازی و مرمت آن را به انجام رسانده‌اند. خسرو مهر از پایه‌گذاران آبادی روستای الهآباد پس از یک خشکسالی درازمدت و برگشت آب قنات به این روستا بوده، دخمه‌ی الهآباد نیز از کارهای او است.
دخمه یا گور دخمه و یا برج خاموشان، دیگر جاذبه گردشگری آله‌آباد، جایگاهی است كه زرتشتيان کالبد مردگان خود را برپایه‌ی آیین در آن می‌نهادند و از وقتى كه به خاک سپردن در گورستان پرداخته‌اند، کمابیش از سال 1330 دخمه رها شده است. درکنار جاده یزد – تهران تپه‌هایی است بلند که به تپه زارچكوه شناخته می‌شود بربالاى آن دخمه‌ی الهآباد ساخته شده است و آن پیرامونی است گِرد به قطر نزدیک به 20 متر كه با مصالح گويا سنگ بادبر و خشت خام با ملاط گل درآمیخته كه با گچ و خاک اندود شده‌اند. بلندای ديوار گرد آن از سطح تپه نزدیک به شش متر است. دسترسى به دخمه به جز از در ورودى به آسانى امکان‌پذیر نیست. قطر داخلى آن کم‌وبیش 18 متر و در میان آن چاله‌ی ژرف گود شده كه استخوان درگذشتگان را درون آن مى‌ريخته‌اند. اين دخمه نزدیک به سال 1275 خورشیدی، همزمان با دبيرستان كيخسروى در شهرستان يزد ساخته شده است. در پايين سمت جنوب تپه‌ها كه دخمه بر روى آن جا گرفته مجموعه ساختمان‌هايى ساخته شده كه زرتشتيان به آن «خِيله» می‌گويند. خيله براى برگزاری آیین‌های درگذشتگان به بهره‌برداری می‌رسید. به تازگی انجمن زرتشتیان الهآباد برای کنترل رفت‌وآمد، جلوگیری از دست‌اندازی و آسیب به دخمه با دیوار پیش‌ساخته پیرامون دخمه را حصارکشی و «در» ورودی گذاشته است. سنگ کاری پایین خیله‌ها از دیگر کارهایی است که انجمن زرتشتیان الهآباد در راستای بهینه‌سازی انجام داده است.
الهآباد دارای دو دبستان یکی پسرانه و دیگری دخترانه است که مدرسه پسرانه‌ی گودرزی پیشتر با همکاری انجمن اکابر هند ساخته شده بود و در سال 1286 از سوی یکی از زرتشتیان به نام گودرزمهر بازسازی شده و به نام مدرسه گودرزی الهآباد دوباره آغاز به کار کرده است. این آموزشگاه نخستین آموزشگاه ساخته شده در منطقه زارچ است. این مدرسه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. اکنون در اختیار آموزش و پرورش زارچ است. مدرسه شاهپوری که برادران شاهپوری در سال 1315 خورشیدی بنیاد گداشتند و تا سال 1357 در اختیار انجمن زرتشتیان الهآباد برای دانش‌اندوزی فرزندان به بهره‌برداری می‌رسیده، بایسته است بازسازی آن در دستور کار گذاشته شود.
دسته‌ای از یادمان‌های تاریخی زرتشتيان پيرانگاه نام دارد و جایگاه نيايش است، در روستای الهآباد خواجه خضر نامیده می‌شود.
آله‌آباد دارای دو کوی‌وبرزن اصلی بوده که زرتشتیان و مسلمانان در هر کوی جداگانه و در کنار یکدیگر زندگانی دوستانه‌ای را سپری می‌کرده‌اند. آب انبار الهآباد دارای دو شیر جداگانه برای افراد زرتشتی و مسلمان بوده و از انبار آن به عنوان یخچال طبیعی برای خنک کردن نوشیدنی بهره می‌گرفتند.
انجمن زرتشتیان الهآباد به کوشش روانشاد خدابخش گشتاسب یزدانی از سال 1333 خورشیدی پایه‌گذاری شد. این انجمن پیوسته در آبادانی و پاسداشت شناسه‌ی روستا، برگزاری آیین‌ها و جشن‌های دینی می‌کوشد تا یادگار نیاکانی از یادها نرود.
تاریخ‌نگاران دیرینگی شهر زارچ را به روزگار باستان می‌دانند. مهمترین یادمان باستانی این شهر که گویای دیرینگی چندین هزار ساله‌ی آن است، قنات تاریخی زارچ است که به تازگی در سال 1396 خورشیدی، به عنوان درازترین و دیرین‌ترین قنات زنده جهان ثبت جهانی سازمان یونسکو شد. این قنات با بیش از شصت کیلومتر طول و سه هزار سال دیرینگی از جمله قدیمی‌ترین دست‌سازه‌های آدمی است که دارای چهرازی بی‌مانندی است.
خانه‌ی مهر جمشيدى، یادمان روزگار حسن صباح، كاروانسراى خشت و گِلی الهآباد نامدار به «رباط گِلى» به جا مانده از دوران قاجار، تنها آب انبار دو قلو و هفت بادگیری جهان و موزه‌ی آبگینه از دیگر جاهای دیدنی و گردشگری روستای الهآباد زارچ در یزد است.
حصارکشی پیرامون دخمه روستای زرتشتی‌نشین اله‌اباد
دخمه‌ی زرتشتیان الهآباد
خِیله‌های اقامتی و برگزاری آیین‌های درگذشتگان در دخمه الهآباد
دخمه‌ی زرتشتیان، گورستان پیش از به خاک سپردن مردگان
آتشکده «درمهر» روستای زرتشتی‌نشین الهآباد
نشست هیات‌مدیره‌ی انجمن زرتشتیان الهآباد در شرایط فراگیری کرونا در فضای باز برگزار شد
خواجه خضر از پیرانگاه‌های زرتشتیان جایگاه نیایش
آب‌انبار روستای زرتشتی‌نشین الهآباد زارچ یزد
فرتورها از سرور دهموبد است.
1719
یک پاسخ
جالب بود. به عنوان یک زارچی نام واقعی این روستا را اموختم. خیله ها به این کیفیت نبود به نظر می رسد به تازگی مرمت شده اند