آزادی آیین مسیحیان در گستره فرمانروایی ساسانیان

امروز فرخ روز اشتاد ایزد از ماه آبان سال 3758 زرتشتی، سه‌شنبه 20 آبان‌ماه 1399 خورشیدی، دهم نوامبر 2020 میلادی

در چنین روزی، نوامبرسال 401 میلادی سنای روم برای دادن آزادی مذهبی به مسیحیان همه گستره‌ی فرمانروایی ایران از دولت ایران سپاسگزاری کرد.
یازدهم نوامبرسال 401 میلادی، سنای روم از کار ایران مبنی بر دادن آزادی مذهبی به مسیحیانِ در همه گستره‌ی ایران بزرگ، سپاسگزاری کرد که در نشست‌نامه (:صورتجلسه) گفت‌وگوهای آن روز این مجلس نوشته شده و به‌جا مانده است.
یزدگرد یکم، شاه ساسانی ایران که در سال 399 میلادی به پادشاهی رسیده بود پس از دریافت درخواست دولت روم مبنی بر دادن آزادی انجام آیین‌های دینی به مسیحیان همه قلمرو ایران و مشورت با موبدان زرتشتی با آن موافقت کرده بود.
دولت ساسانیان برخلاف رسمی اعلام کردن آیین زرتشت به عنوان آیین ایرانیان، بمانند دولت اشکانیان با پیروی ارمنیان از مسیحیت ناسازگاری ابراز نکرده بود. ارمنستان که وابسته به ایران وقت بود نخستین کشوری در جهان بوده است که مسیحی شده است. ارمنستانِ وقت بیش از سه برابر ارمنستان امروز پهناور بود.

اشتاد ایزد، ایزدبانوی راستی و درستی راهنمای مینویان و جهانیان

در آیین مزدیسنا بر این باور است که خداوند، زمین را در اشتاد روز آفرید. بنا به این روایت برخی اشتاد روز را، روزی خجسته دانسته‌اند. اشتاد همچنین رهنمای مینویان و جهانیان شمرده شده و با دو ایزد دیگر، یعنی زامیاد (ایزد زمین) و رشن در پیوند ویژه‌ و نزدیک دارد و ایزد اشتاد همکار و یاور امشاسپند «امرداد» بوده و در اوستا به چم «کار و دادخواهی» هم آمده است.

اشتاد یا ایزدبانو اشتاد، در اساطیر ایران نام یک ایزدبانو است که ایزد پایدار روز بیست‌و‌ششم هر ماه در کاهشمار زرتشتی نامیده می‌شود. اشتاد به چم «راستی و درستی» است. این ایزد راهنمای مینویان و جهانیان است.

واژه‌ی اشتاد از بنیان و نهان ارشتاد یا ارشتات بوده که در گذر زمان به اشتاد تبدیل شده‌ است. ارشتات به معنای راستی و درستی است و در یسنا ۱۶ و همچنین در دو سی روزه‌ی کوچک و بزرگ، در ردیف سی فرشته‌ در پیوند با روزهای ماه به شمار آمده‌ است.

چهار روز در نزد زرتشتیان ارج بسیار ویژه‌ای دارد: مهر، آذر، ورهرام و اشتاد و برای هر یک از آن ها زیارتگاهی ساخته شده است. یکی از نیایشگاه‌های زرتشتیان کرمان، «شاه اشتاد ایزد» نام دارد. این زیارتگاه که در محله گَبر آباد در شمال شرقی شهر کرمان جای دارد، به این ایزد ویژه شده است. زرتشتیان روز اشتاد ایزد هر ماه در پیرانگاه ستی‌پیر در نزدیکی روستای زرتشتی‌نشین مریم‌آباد یزد به نیایش همگانی می‌پردازند.

اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

اسب، گاو و ستور به گشتن، هل تا به درستی آیی (بازگردی).

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

در (اشتاد) روز، اسب و گاو ستور / به گشتن افکنی مایه گیرند و زور

در بندهش پیرامون این ایزدان آمده است:

آن سه فره بر چینوت برایستند. آنجا که رشن، روان را آمار کند و اشتاد و زامیاد، روان را بر ترازو بگذارند.

 در شاهنامه آمده است:

«همه ساله ز اشتاد و از آسمان / تن و جانت با شادی و کامتان».

مسعود سعد سلمان گوید:

«اشتاد روز و تازه ز گل بوستان / ای دوست می ستان ز کف دوستان».

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

اشتاد‌روز و تازه ز گل، بوستان

ای دوست می ستان ز کف دوستان

در بوستان نشین و می ‌لعل نوش

زیرا که سبز گشت همه بوستان

 ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه می‌نویسد:

«در این روز خداوند زمین را بیافرید». سفر کردن و خون گرفتن در این روز نیکوست.