امروز فرخ روز خورداد امشاسپند از ماه دی سال 3758 زرتشتی، یکشنبه 30 آذرماه 1399 خورشیدی، 20 دسامبر 2020 میلادی
دسامبر 233 میلادی و در شب چله، اردشیر پاپکان، شاه ساسانی وقت، در آیینی به این فراخور، آیین زرتشت را دین رسمی ایرانیان خواند.
اردشیر پاپکان در یک آگهیرسانی، خواست که همه آتشکدههای خاموش روشن شوند، سپندینه اوستا (آموزشهای اشوزرتشت) رسا شده و در دسترس بگذارند. ایرانیان از سدهها پیش از آن زرتشتی بودند. بلاش یکم، شاه اشکانی ایرانزمین در نیمهی دوم سدهی یکم میلادی دستور گردآوری آموزشهای زرتشت را در یک مجموعه داده بود که تا زمان اردشیر، این کار پایان نیافت. این نخستین بار بود که ایران دارای دین رسمی میشد. اردشیر در آن آیین همچنین سفارش کرد که ایرانیان «زادروز» خودرا جشن بگیرند تا گذشت زمان را از یاد نبرند، بدانند که زندگانی انسان اندک است و نیکی کنند. وی گفته بود که نیاکان ما جشن زادروز را آیین نهادند تا بستگان گردهم آیند یکپارچگی فامیل پایدار بماند. افزون برآن، یادآور میشود که زندگانی پایانپذیر است و باید نام نیک از خود بهیادگار بگذارند که از سازههای سربلندی بازماندگان است.
سدهی 13 پس از اردشیر ساسانی، شاه اسماعیل صفوی «شیعه اثنی عشری» را مذهب رسمی ایران خواند.
به باور ایرانیان روزگار باستان، روز چله زادروز خورشید است. هرودوت در کتاب یکم خود نوشته است که پارسها «زادروز» خودرا جشن میگیرند. نگارندهی برهان قاطع، ماکس مولر، کریستنِسن، مری بویس و کمابیش همهی خاورشناسان نوآوری جشن زادروز را به ایرانیان نسبت دادهاند که سپسترها از راه روم به اروپا انتقال یافت و جهانی شده است.
اردشیر پاپکان يک «روزنگار» به نام «کارنامَک» داشت که دومین روزنامه جهان بشمار آورده شده است. در این کارنامک نهتنها کارهای انجام شدهِی آن روز بلکه طرحها و برنامههای دولتی روزگار اردشیر یادداشت میشد و بلندپایگان آگاه میشدند.
از باده جوی شادی و از باده باش خوش
بیباده این جهان، صنما بادگیر، باد
خورداد نام ششمین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی است. پنجمین امشاسپند و پاس دارندهی آبها و سرسبزی است. خورداد در اوستا «هـَئوروَتات» و در پهلوی «خُردات» یا «هُردات» به معنی رسایی و کمال است که در گاتها یکی از فروزههای اهورا مزدا و در اوستای نو نام یکی از هفت امشاسپند و نماد رسایی اهورا مزدا است. بخش هئوروه که صفت است به چم رسا، همه، درست و کامل. بخش دوم تات که پسوند است برای اسم، بنابراین هئوروتات به چم کمال و رسایی است. خورداد نماینده رسایی و کمال اهورامزداست.
خورداد، امشاسپند بانویی است که نگهداری از آبها در این جهان، خویشکاری اوست و کسان را در چیرگی بر تشنگی یاری میکند از این روی در آیین، به هنگام نوشیدن آب از او به نیکی یاد میشود و در گیتی به نگهبانی آب گماشته شده است.ایزدان تیر و باد و فروردین از همکاران خورداد هستند.
در گاتها، از خورداد و امرداد پیوسته در کنار یکدیگر یاد میشود و در اوستای نو نیز این دو امشاسپند، پاسدارنده آبها و گیاهاناند که به یاری مردمان میآیند و تشنگی و گرسنگی را شکست میدهند.
در یسنا، هات ۴۷، آمدهاست که اهورامزدا رسایی خورداد و جاودانگی امرداد را به کسی خواهد بخشید که اندیشه و گفتار و کردارش برابر آیین راستی است.
در متنهای کهن امشاسپند خورداد: چهارمین یشت از یشتهای بیست و یک گانهی اوستا، ویژه ستایش و نیایش امشاسپند بانو خورداد است که در آن یشت از زبان اهورا مزدا یادآور میشود که «… یاری و رستگاری و رامش و بهروزی خورداد را برای مردمان اشون بیافریدم…» و سپس تاکید میشود هر آن کس که خورداد را بستاید همانند آن است که همه امشاسپندان را ستایش کردهاست. در بندهش نیز درباره خورداد آمدهاست : «… ششم از مینویان، خورداد است؛ او از آفرینش گیتی، آب را به خویش پذیرفت..»، چنین گوید: هستی، زایش و پرورش همه موجودات مادی جهان از آب است و زمین را نیز آبادانی از اوست…»
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
خورداد روز داد نباشد که بامداد
از لهو و خرمی بستانی ز باده داد
از باده جوی شادی و از باده باش خوش
بیباده این جهان، صنما بادگیر، باد
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
جوی کن
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
به (خورداد) جوی نوین کن روان/ (امرداد) بیخ نو اندر نشان