امروز فرخ روز امرداد امشاسپند از ماه دی سال 3758 زرتشتی، دوشنبه یکم دیماه 1399 خورشیدی، 21 دسامبر 2020 میلادی
چنین روزی در ماه دسامبر سال 247 میلادی، تیرداد یکم، دومین شاه ایران از دودمان اشکانیان در شهر صد دروازهی (دامغان) بر تخت پادشاهی نشست.
تیرداد یکم، دومین پادشاه اشکانیان، به مردمی که در این آیین شرکت کرده بودند اطمینان داد که تا روزی که همه عوامل بیگانه (سلوکیهاـجانشینان اسکندر) را به دریای مرکزی (مدیترانه) نریزد آرام نخواهد گرفت.
پس از این آیین، تیرداد در همان روز نیرو به هیرکانیا (گرگان) فرستاد تا فرماندار آنجا را که شنیده بود با سلوکیها تماس گرفته کیفر کنند که این دستور انجام شد.
اشک یکم سر دودمان اشکانیان شهر «نسا» را پایتخت خود قرار داده بود و در درازنای فرمانروایی خود در نزدیکی (مجاور) آن، شهر تازهای ساخت که به نام او «اشک آباد» نامیده شده است که اینک پایتخت جمهوری ترکمنستان است. آشکار نیست که از چه زمان این نام در سرزمین ایران کوچک شده امروز «عشق آباد» گفته میشود ـ در کشورهای دیگر اشگ آباد مینامند. تزارها که در سدهی 19 و پس از چیرگی بر قفقاز ایران، مناطق شمالی و شمالشرقی خراسان امروز را در پیوست گسترهی خود کرده بودند خواهان رواج این به کار بردن نادرست (عشق آباد) در ایران بودند تا مردم ایرانی به پیشینهی تاریخی این شهر پی نبرند و از آنِ خود ندانند. در همان سده، انگلیسیها هم نقاط شرقی خراسان مانند شهر هرات را از ایران جدا کردند تا روسها به منطقه فرارود (و اینک شامل سه کشور) بسنده کنند و به سوی هندوستان (در آن زمان هندوستان انگلیس) پیشروی بیشتری نکنند و در نتیجه خراسان بزرگ کوچک شد.
خویشکاری امشاسپند امرداد در جهان استومند(مادی) نگهبانی از گیاهان روی زمین و سرسبز و بارور نگاه داشتن آنهاست و با توجه به این که وی نماد جاودانگی و بیمرگی و جوانی همیشگی است، مسعود سعد سلمان گوید: «روز امرداد مژده داد بدان / که جهان شد به طبع باز جوان»
در بندهش دربارهی این امشاسپندبانو میخوانیم : «امرداد بیمرگ سرور گیاهان بیشمار است زیرا او را به گیتی گیاه خویش است. گیاهان را رویاند و رمه گوسفند را افزاید؛ زیرا همه دامها از او خورند و زیست کنند. به فَرَشکَرت(تازه کردن جهان)، سوشیانت و نوسازی جهان نیز اَنوش از امرداد آرایند. اگر کسی گیاه را رامش و خرمی بخشد یا بیازارد، آنگاه امرداد از او آسوده یا آزرده میشود.
امشاسپند امرداد همیشه با خورداد امشاسپند (نگهبان آب) همراه است. در جهان خاکی، نگهبانی گیاهان و رستنیها به او سپرده شده است.
روز امرداد مژده داد بداند
که جهان شد به طبع باز خواند
آمرتات: جاودانگی، ماندگار و بیمرگی نام هفتمین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی و نام پنچمین ماه است. آ، واگ (واژه) نفی هست، مٓر: به چم مردن و مرگ، تات. پسوند امرداد به پارسی آمده است. در آفرینش نگهبان گیاهان و رستنی هست ، دو گام امشاسپندان خورداد و اَمرداد به هم پیوسته هستند. آدمی بتواند این دو رده از زندگی را به وارستگی برساند و به رسایی برسد خودبهخود به بیمرگی و جاودانگی هم خواهد رسید. اهورامزدا خوشی خورداد و جاودانگی امرداد را به کسی میبخشد که در دنیا اندیشه و گفتار و کردارش نیک باشد. چه نیکوست در این روز به آینده اندیشیدن و برای آینده برنامهریزی کردن.
در اوستا امرتات و در فارسی امرداد بنابراین امرداد یعنی بی مرگی و آسیب ندیدنی یا جاودانی. پس واژه “مرداد” در ادب مزدیسنا جایی ندارد. امرداد یکی از امشاسپندان است که نگهبانی گیاهان با اوست. همیشه با امشاسپند هه اُروتات یا خورداد هستند.
در گاهشمار سیروزهی زرتشتیان هنگامی که نام روز و ماه برابر میشود آن روز را جشن میگیرند. فرارسیدن روز امرداد در ماه امرداد را جشن امردادگان مینامند. گل نماد امرداد امشاسپند”گل زنبق” است.
در گات ها ، یسنا ۵١ ، بند ٧ میخوانیم:
کس به هفت رده، اهورامزدا، روان، نیک اندیشی، بهترین راستی، شهریاری مینوی، آرمان سپند، رسایی وبالندگی بی مرکی، جاودانگی برسد و بر راه آیین راستی مىرود، از بخشایش دو مینویی اهورامزدا به پاداش خواهد رسید خوشی خورداد و جاودانگی امرداد را دارا مى شود.
«مسعود سعد» میسراید:
روز امرداد مژده داد بداند
که جهان شد به طبع باز خواند
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
روز امرداد مژده داد بدان
که جهان شد به طبع باز جوان
عدل بارید بر جهان یک سر
دولت و ملک شهریار جهان
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
دار و درخت بنشان
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
به (خورداد) جوی نوین کن روان/ امرداد بیخ نو اندر نشان
