امروز فرخ روز خور ایزد و اسفندماه به سال 3758 زرتشتی، پنجم اسفندماه 1399 خورشیدی، 23 فوریه 2021 میلادی
خواجه نصیرالدین توسی زاده‌ی پنجم اسفند ۵۷۹ در طینوج یا توس شاعر، همه‌چیزدان، فیلسوف، متکلم، فقیه، ستاره‌شناس، اندیشمند، ریاضیدان، منجم، پزشک و معمار ایرانی سده‌ی هفتم مهی (:قمری) است. چنین روزی در سالنمای ایرانی به یاد این داشنمند بزرگ، پیشرو در دانش مهندسی به عنوان روز مهندس نام گذاری شده است.
محمدبن‌حسن جهرودی‌توسی مشهور به خواجه نصیرالدین‌توسی به تحصیل دانش علاقه زیادی داشت و از دوران جوانی در علوم ریاضی و نجوم و حکمت سرآمد شد و از دانشمندان نامی زمان خود بود. کنیه‌اش «ابوجعفر» و به فرنامی (:القاب) چون «نصیرالدین»، «محقق طوسی»، «استاد البشر» و «خواجه» نام دارد.
او که یکی از سرشناس‌ترین و با نفوذترین چهره‌‌های تاریخ است، علوم دینی و عملی را زیر نظر پدرش و منطق و حکمت طبیعی را نزد دایی‌اش، بابا افضل ایوبی کاشانی آموخت. وی تحصیلاتش را در نیشابور به پایان رساند و در آنجا به عنوان دانشمندی برجسته آوازه یافت. وی سنت فلسفه مشایی را که پس از ابن‌سینا در ایران رو به افول گذاشته بود، بار دیگر زنده (:احیا) کرد. وی مجموعه آرا و دیدگاه‌های گفتاری شیعه را در کتاب تجرید الاعتقاد گرد آورد.
او رصدخانه مراغه را ساخت و در کنار آن کتابخانه‌ای به‌وجود آورد که نزدیک به چهل هزار جلد کتاب در آن بوده‌است. او با پرورش شاگردانی (همچون قطب الدین شیرازی) و گردآوری دانشمندان ایرانی تمدن و دانش‌های ایران پیش از مغول به آیندگان سپرد.
وی یکی از گسترش‌دهندگان علم مثلثات است که در سده‌ی ۱۶ میلادی کتاب‌های مثلثات او به زبان فرانسه ترجمه گردید.
وی در زمان حمله مغول به ایران در پیش ناصرالدین، محتشم قهستان، به کارهای علمی خویش مشغول شد. در همین زمان اخلاق ناصری را نوشت. پس از مدتی به نزد اسماعیلیان در دژ الموت نقل مکان کرد. پس از یورش هلاکوی مغول و پایان یافتن فرمانروایی اسماعیلیان (۶۳۵ خورشیدی) هلاکو نصیرالدین را مشاور و وزیر خود ساخت، تا جایی که هلاکو را در تازش به بغداد و سرنگونی عباسیان یاری داد. از شناخته شده‌ترین آثار او به پارسی، «اساس الاقتباس» و «اخلاق ناصری» را می‌توان یاد کرد. وی در اخلاق ناصری رستگاری راستین انسان‌ها را در «سعادت نفسانی»، «سعادت بدنی» و «سعادت مدنی» می‌داند و این نکته نشان می‌دهد که خواجه در مسایل مربوط به بهداشت جسمانی و روانی هم کارشناس بوده‌است. خواجه نصیر حدود یکصدونود کتاب و رساله‌ی علمی در جستارهای (:موضوع) گوناگون به نگارش درآورد.
روز خور است ای به دو رخ همچو خور
تافت خور از چرخ فلک باده خور
خور یا هْوَر به چم (:معنی) خورشید، نام یازدهمین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی است. آفتاب‌خوانٓ خور، خوانًخور در گات‌ها به چـم خورشید آمده و اوستا هْوٓر آمده در پارسی خُور و هور یا خورشید مى‌گویند. هَورَخْشَئِتَو در پهلوى خْوَرَشتٓ در گات‌ها بدون شئت آمده است.
خراسان نیز از واژه‌های کهن و سرزمین‌های خاوری بوده و به خورآسان مى‌خواندند به چم بر آینده و بالا رونده همان خورشید را گویند.
«ویس و رامین نو شته‌ی فخرالدین گرگانی»
بر آمدن گاه خورشید هرکس سر آید
خراسان آن بود کز وی خور آید
خراسان پهلوی باشد خور آید
عراق و پارس را زو خور بر آید
خراسان هست معنی خور آبان
کجا زو خور بر آید سوی ایران
«سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش»
روز خور است ای به دو رخ همچو خور
تافت خور از چرخ فلک باده خور
باده خور و نیز مرا باده ده
افسوس احوال زمانه مخور
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
کودک به دبیرستان کن تا دبیر فرزانه بود
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به (خور) روز، کودک به استاد ده / که گردد دبیری خردمند و به
