امروز فرخ و پیروز روز دی به‌آذر ایزد، هشتم اردیبهشت‌ماه سال 3759 زرتشتی، سه‌شنبه هفتم اردیبهشت‌ماه 1400 خورشیدی، 27 آوریل 2021 میلادی
هفتم اردیبهشت 1288 خورشیدی،27 آوریل 1909 میلادی، چند یگان ارتش روسیه به بهانه حفظ جان و مال خارجیان مقیم تبریز، وارد این شهر شدند.
همزمان با آغاز انقلاب مشروطه در تهران و گسترش آن در سراسر کشور، مجاهدین و آزادیخواهان آذربایجانی و قفقازی به فرماندهی ستارخان و باقرخان در پشتیبانی از مشروطیت به‌پا خاستند و در برابر نیروی ۳۵ تا ۴۰ هزار نفری اعزامی از مرکز و خوانین محلی به فرماندهی عبدالمجید میرزا عین‌الدوله که برای سرکوبی به‌پا خیزی تبریز فرستاده شده بودند به شدت ایستادگی کردند.
در پی این رخدادها نیروهای دولتی، تبریز را به محاصره درآوردند و مانع رسیدن آذوقه به شهر شدند. قحطی شدیدی شهر را فرا گرفت به گونه‌ای که مردم شهر برای نجات از مرگ، از برگ درختان و علفهای بیابان استفاده میکردند و بسیاری از آن‌ها در همین دوره بر اثر شدت گرسنگی جان باختند. با همه این‌ها، مقاومت مردم و مجاهدان آذربایجان به رهبری ستارخان و باقرخان، حدود ۱۱ ماه ادامه یافت. در این مدت زندگی بر مردم بسیار سخت و طاقت‌فرسا گذشت تا اینکه قرار بر این شد تا نمایندگان دولتهای روسیه و انگلستان، به ظاهر برای حفظ جان اتباع خود در تبریز وارد این شهر شوند.
این چنین بود که سپاهیان روس در اردیبهشت‌ماه ۱۲۸۸ وارد تبریز شدند و راه جلفا را برای ورود آذوقه باز کردند. در نتیجه محاصره تبریز به پایان رسید و سربازان دولتی و خوان‌های محلی ناهمسو با مشروطیت از گرداگرد شهر دور شدند.
تا هنگام انقلاب کبیر روسیه و سقوط حکومت تزار‌ها، یعنی نزدیک به هشت سال بعد، در تبریز ماندند. مداخله مستقیم در امور آذربایجان از این زمان آغاز شد و تا پیروزی انقلاب اکتبر 1917 ادامه یافت. روسیه و انگلستان برابر موافقت‌نامه آگوست 1907 میلادی نامور به سازش سن پترزبورگ، ایران را میان خود به دو منطقه نفوذ بخش كرده بودند و بنابراین، به انگار آن دو دولت، فرستادن نیرو به ایران كاری ناسازگار پیمان سازش نبود.
سازش سن پترزبورگ با میانجیگری فرانسه به دست آمده بود تا واپسین بازدارندگی راه انجام همبستگی نظامی سه دولت در برابر آلمان و یارانش برداشته شود. اتحاد نظامی انگلستان، روسیه و فرانسه زمینه را برای آغاز جنگ جهانی اول معروف به جنگ بزرگ و جنگ اروپاییان آماده ساخت که بر سر استعمار سرزمین‌های دوردست با هم رقابت داشتند.
دی به آذر، روز هشتم از هر ماه در گاهشماری زرتشتیان است. دی یکی از نام‌های اهورامزداست.
«دی» (اوستایی:«دَثوش») به چم (:معنی) پروردگار، دادار، آفریننده و جهاندار زیبایی‌ها است. در گاه شماری زرتشتی، روز نخست هر ماه اورمزد روز نامیده می‌شود، سه روز دیگر به نام اهورامزدای بی‌همتاست که به واژه‌ی دی آمده و از آن سخن گفته شده است.
در هر ماه سه روز با نام «دی» شناخته می‌شود. روزهای هشتم، پانزدهم و بیست و سوم ماه زرتشتی به نام «دی» است مانند دی به آذر ، روز هشتم هر ماه، دی به مهر، روز پانزدهم از هرماه، دی به دین، روز بیست و سوم از هر ماه. برای باز شناختن هر یک از این سه روز ، نام روز پس از آن به واژه‌ی دی پیوند داده شده است برای نمونه فردای روز دی بآذر روز آذر است.
روزهای دی در هر ماه روزهای نیایش همگانی، به آتشکده رفتن، آسایش و دست از كار كشیدن زرتشتیان است.
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
روز دی است خیز و بیار ای نگار می
ای ترك، می بیار كه تركی گرفت دی
می ده برطل و جام كه در بزم خسروی
بنشست شاه شاد ملك‌ارسلان به می
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
سر شوی و موی و ناخن پیرای
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به (دی‌بآذر) اندر سر و تن بشوی/ بپیرای ناخن، بیارای موی
یک پاسخ
در خبرتان نوشته اید که با آمدن نیروهای روس به تبریز قحطی زده، راه های آذوقه رسانی به تبریز باز شد و بدینسان نیروهای روس را نجاتبخش تبریز معرفی کرده اید در حالیکه به پا خاستن تبریزیان که به محاصره شهر و قحطی انجامید در اصل به خاطر بودن همین بیگانگان در ایران بوده است.