زادروز محمد معین؛ استاد زبان پارسی و پدیدآورنده فرهنگ «معین»

امروز فرخ و پیروز روز آبان ایزد، دهم اردیبهشت‌ماه سال 3759 زرتشتی، پنجشنبه نهم اردیبهشت‌ماه 1400 خورشیدی، 29 آوریل 2021 میلادی

9 اردیبهشت‌ماه زادروز محمد معین استاد زبان پارسی و پدیدآورنده فرهنگ معین گرامی باد. استاد معین نخستین كسى است كه دكتراى ادبيات فارسى گرفت.

محمد معین فرزند معین‌العلماء زاده ۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ رشت، مادرش را در ۶ سالگی از دست داد و سرپرستی او را پدر بزرگش بردوش گرفت.
وی پس از پایان تحصیلات مقدماتی برای ادامه تحصیل در دارالفنون، ساکن تهران شد و به‌تحصیل در دانشکده ادبیات پرداخت و دانشنامه دکترایش را در سال ۱۳۲۱ دریافت کرد. دانشنامه او با عنوان «مزديسنا و تاثير آن در ادب فارسى» و استاد راهنماى او ابراهيم پورداود بود.
او از چند دانشگاه خارجی درجه دکترای افتخاری داشت و عضو فرهنگستان ایران شد و ریاست کمیسیون ادبیات سمینار جهانی تاریخ و فرهنگ ایران را بردوش داشت. دکتر معین نزدیک به ۲۴ جلد کتاب تالیف کرد. از کارهای ارزشمند وی همکاری با علامه دهخدا و تنظیم فیش‌های چاپ نشده پس از درگذشت دهخدا بود.
او همچنین برپایه‌ی وصیت نیمایوشیج بررسی آثار او را برعهده گرفت. از جمله تالیفات با ارزش وی فرهنگ معین در شش جلد است که از بن‌مایه‌های باارزش واژگان زبان فارسی است. وی به‌زبان‌های فرانسه، انگلیسی، عربی و آلمانی چیرگی کامل داشت و زبان‌های پهلوی اوستایی و فارسی باستان و برخی گویش‌های محلی را خوب می‌دانست.
دکتر معین به‌‌شوند کارهای زیاد مطالعاتی و پژوهشی در سال ۱۳۴۵ در یکی از اتاق‌های دانشکده ادبیات بیهوش شد و به‌حال اغماء فرو رفت.
برای معالجه او اقدامات زیادی شد و او را به‌کشورهای مختلف بردند. اما سرانجام پس از چهار سال و پنج ماه که در حالت اغماء بود، در ۵۷ سالگی درگذشت. آرامگاهش در آستانه اشرفیه گیلان است.

آب مایه‌ی  زندگی است، انسان نخستین شهرنشینی بشری را در کنار چشمه‌ها و رودها به وجود آورد، سپس آبادانی آغاز شد و به ستایش خداوند پرداخت. آبان، نام دیگر ارِدْوی سورَ اَنَهیتَه (اَناهیتا )، نماد آب‌های پاک و بالنده روی زمین و نگاهبان پاکی و بی‌آلایشی در جهان هستی است. آناهیتا در اسطوره‌های ایرانی، از جایگاه ارزشمندی برخوردار بوده است به همین روی نیاکان ما نیایشگاه‌هایی در کنار رودخانه‌ها و آب‌های روان برای بزرگداشت آب ساخته بودند که نمونه‌ی آن در کنگاور کرمانشاه و بیشاپور همچنان پابرجا است.

آبان‌روز است روز آبان

خرم گردان به آب رز جان

دهمین روز ماه در گاه‌شمار مزدیسنی آبان_ایزد نام دارد. نام ماه هشتم از سال خورشیدی و نام روز دهم، از هر ماه زرتشتی را آبان می‌نامند. در اوستا آپ در پارسی باستان آپی و در فارسی آب گفته می‌شود. در اوستا بارها “آپ” به چم فرشته‌ی نگهبان آب، گفته شده و همه جا جمع آمده است.

آبان نام پارسی شده‌ی ایزد آب‌ها یا آناهیتا است. در اوستا (اردی‌ویسور آناهیتا) به چم رودخانه‌ی نیرومند بی‌آلودگی نامیده شده است. آناهیتا که کوتاه شده این نام اوستایی است، نام الهه‌‌ی نماینده بر این آب‌های روان بوده و یَشتی که در اوستا به مناسبت این الهه سروده شده آبان یشت نام دارد.

آب یكی از آخشیج‌های چهارگانه و بسیار گرامی در نزد ایرانیان بوده و نیاكان ما ستایش ویژه‌ای برای آب داشته‌اند، به‌ گونه‌ا‌ی كه آتشكده‌ها را نزدیک چشمه‌سارها یا جویبارها می‌ساختند تا هم ایزد آذر و هم ایزد آب، این دو آفریده‌ی نیک اهورایی را بستایند.

در ایران باستان، آلودن آب از گناهان بزرگ به‌شمار می‌رفته‌ به‌گونه‌ای كه بر روی رود، گذری می‌ساختند، تا هنگام رفت‌و ‌آمد، آب را گل‌آلود نكنند. همچنین ایرانیان برای شستشوی بدن در محفظه‌ای به نام «آبزن» كه به اندازه‌‌ی اندام انسان بود، آب ریخته و خود را می‌شستند. آبزن، چیزی همچون وان حمام است كه این‌روزها از آن، بهره می‌جوییم.

 ” بخش‌هایى از اردویسور نیایش یا آبزور”

و توانایى و زور و آفرین باد به اهورامزداى فروغمند،

با شکوه و به امشاسپندان ، به آب‌‌هاى خوب مزدا داده،

به آب اردویسور آناهیتاى پاک ، به همه‌ی آب هاى مزدا داده،

به همه ی گیاهان مزدا داده ، به همه ی ستودگان مادى و مینوى،

و به فروهرهاى پاکان و راستان که پیروز و پرتوان هستند.

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

آبان‌روز است روز آبان

خرم گردان به آب رز جان

بنشین به نشاط و دوستان را

ای دوست به عز و ناز بنشان

اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

از آب پرهیز کن و آب را میازار

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

به (آبان) بپرهیز از آب و ای جوان/میالای و میازار آب روان