امروز پیروز و فرخ روز وهمن امشاسپند و امردادماه، نَبُر، روز پرهیز از خوردن گوشت، دوم امردادماه سال 3759 زرتشتی، سهشنبه 29 تیرماه 1400 خورشیدی، 20 جولای 2021 میلادی
۲۹ تیرماه سالگرد درگذشت دکتر محمدحسن گنجی، جغرافیدان، استاد ممتاز دانشگاه تهران است؛ از او بهعنوان بنیادگذار دانش جغرافیای نوین و هواشناسیِ ایران نام میبرند.
دکتر گنجی زادهی ۲۱ خوردادماه ۱۲۹۱ خورشیدی، دوره دبستان و دبیرستان را در بیرجند گذراند. آموزش عالی را در تهران (دارالمعلمین عالی ۱۳۰۹–۱۳۱۲) انگلستان (۱۳۱۲–۱۳۱۷) و ایالات متحده آمریکا (۱۳۲۳-۱۳۳۱) در رشته جغرافیا با گرایش اقلیمشناسی انجام داد. پایاننامه او درباره آبوهوای ایران به زبان انگلیسی به چاپ رسید.
وی از سال ۱۳۱۷ تا ۱۳۵۴ در دانشگاه تهران به تدریس پرداخت و نخستین کسی بود که جغرافیای نوین را وارد برنامههای دانشگاهی کرد. او مراحل دانشگاهی را از دبیری تا معاونت دانشگاه گذراند و در سال ۱۳۵۴ با گرفتن درجه استادی ممتاز بازنشسته شد. وی از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۷ اداره کل هواشناسی را مدیریت کرد. او به راستی بینادگذار سازمان هواشناسی ایران است. در همین سالها او ۴ سال ریاست منطقه آسیا را در سازمان هواشناسی بر دوش گرفت و از همان سال تا پایان زندگی رابطه خود را با آن سازمان حفظ کرد.
او چندین کتاب از جمله اطلس اقلیمیِ ایران و بیشتر از صد مقاله بهزبانهای فارسی و انگلیسی منتشر ساخت و به همین مناسبت برنده جایزه ۲۰۰۱ سازمان هواشناسی جهانی شده است.
وی بنیادگذار و نخستین رییس دانشگاه بیرجند بود که افزونبر مدیریت گروه جغرافیا، ریاست دانشکده ادبیات و علوم انسانی و معاونت دانشگاه تهران را نیز بردوش داشت و هموند کمیته اجرایی سازمان هواشناسی جهان بود. پروفسور گنجی، در صد سالگی در پی زمینخوردن دچار خونریزی مغزی شد و ۲۹ تیرماه ۱۳۹۱ در تهران درگذشت و در زادگاهش بهخاک سپرده شد. آرامگاه او در بوستان گنجی بیرجند جا دارد.
وهمن امشاسپند دومین روز از هر ماه سی روزه در گاهشمار زرتشتی است. واژهی وهمن دو بخشی است یعنی «وهو» به چم نیک و خوب و «منه» از بن «من» بمعنای اندیشیدن شناختن و فهمیدن است هر دو بخش یعنی اندیشه نیک است بهمن از فروزههای اهورا مزدا است در جهان مینوی نمایندهی اندیشه نیک. بهمن در اوستا وهومنه خوانده میشود. اندیشهی نیک و منش نیک اهورایی و نخستین امشاسپند و پرستار جانوران هست. نخستین روز نبر در ماه زرتشتی هست و در این روز خوردن گوشت پرهیز مىدارند . با ایزد ماه ، گوش، و رام روز هم كار هستند.
*«من» در ادب پارسی به چم منش و روان و دل به كار مىرود.
استاد فرزانه فردوسی بزرگ میسراید:
سرش سبز بادا ، منش ارجمند
منش بر گذشته ز چرخ بلند
نخستین آفریدهی اهورامزد هست و یكی از مهین ایزدان مزدیسنای هست.
در جهان مینویی نماد پاكى اندیشه و خرد و دانایی خداوندگار هست.
آدمی را به خرد و اندیشه كردن و دانایی بهره مىبخشد و آدمی را به پروردگار هستی نزدیک مىسازد.
وهمن همان بزرگ امشاسپند و ایزد بزرگ هست كه در خواب روان اشو زرتشت سپنتمان را به پیشگاه اهورامزدا رهنمون كرد.
ایزد وهومنه به آدمی سخن نیک و گفتار برتر آموزش مىدهد و آدمی را از ژاژگویی و هرزهگویی باز مىدارد.
اندیشهی نیک، اندیشهای است که مردمان سراسر جهان را بهسوی اشا سو میدهد و اندیشه بد اندیشهای است که مردمان را به فریب و کژ راهی انداخته و آنها را از اشا دور میسازد. در گاتها سناریوی آزاد اندیشی و دموکراسی اجتماعی بهروشنی بهچشم میخورد. وهومن به اندازهای در آیین مزدیسنی مهم است که گفته میشود آن زندگی بهترین زندگی بهشمار میآید و تنها از راه اشا میتوان به آن رسید. واژهی وهومن در گاتها ۱۲۷ بار آمده است.
زرتشت با نیروی خرد و بکارگیری اندیشهی نیک به شناخت خداوند دست یافت. اندیشه نیک یا خرد مقدس یا بهمن نمادی از گوهر خرد اهورا مزدا است که خود سرچشمه خرد است.