امروز پیروز و فرخ روز گوش ایزد و امردادماه، نَبُر، روز پرهیز از خوردن گوشت، 14 اَمُردادماه سال 3759 زرتشتی، یکشنبه 10 اَمُردادماه 1400 خورشیدی، اَمُرداد نماد جاودانگی و بیمرگی، یکم آگوست 2021 میلادی
۱۰ امردادماه، هشتادویکمین سالگرد زادروز محمود دولتآبادی، «آقای رمان ایران»، پدیدآورندهی «کلیدر» یکی از مهمترین داستانهای بلند ادبیات فارسی ایران در یک سدهی اخیر است.
دولتآبادی نویسنده رمان بلند ده جلدی «کلیدر»، است که پرآوازهترین و باارزشترین اثر اوست. کلیدر، دولتآبادی را به دریافت جایزه نوبل ادبیات بسیار نزدیک کرد. وی در سال ۲۰۱۳ برگزیده جایزهی ادبی یان میخالسکی سوییس شد. در سال ۲۰۱۴ جایزه شوالیه ادب و هنر فرانسه را سفیر دولت فرانسه در تهران به محمود دولتآبادی پیشکش کردهاست. در سال ۲۰۲۰، محمود دولتآبادی با نگارش و دکلمهی اثری به نام سرباز (پوتینهای نیمسوخته) برای پروژه جهانی هنر صلح با آهنگسازی و تنظیم مهران علیرضایی، با این پروژه همکاری کردهاست. از تمبر یادبود دولتآبادی همزمان با هفتادوچهارمین سالگرد زادروزش با عنوان «آقای رمان ایران» در زادگاهش سبزوار، رونمایی شد. در این آیین همراه با چند سخنرانی، برنامه هنری کلیدرخوانی با هنرنمایی سه تن از هنرمندان سبزوار برگزار شد.
آثار دولتآبادی به زبانهای انگلیسی، فرانسوی، ایتالیایی، نروژی، سوئدی، چینی، کردی، عربی، هلندی، عبری و آلمانی ترجمه شدهاند. وی چندین نمایشنامه و فیلمنامه را بهنگارش درآورده و همچنین پیشینهی بازیگری برای کارگردانان سرشناس در هنر نمایش و سینما را دارد، چند فیلم برگرفته از آثار دولتآبادی ساخته شده است. حالوهوای بیشتر نوشتههای دولتآبادی در روستاهای خراسان رخ میدهد و رنج و دشواریهای روستاییان شرق ایران را به تصویر میکشد.
دولتآبادی ۱۰ امردادماه ۱۳۱۹ در روستای دولتآباد سبزوار زاده شد. او پس از پایان تحصیلات مقدماتی در روستا به سبزوار رفت و به مشاغل گوناگون پرداخت. سپس به مشهد رفت و در آنجا با سینما و نمایش آشنا شد. سال ۱۳۳۸ به تهران رفت و سال بعد در نمایشخانهی پارس مشغول به کار شد. از آغاز دههی چهل در کلاسهای نمایش آناهیتا شرکت کرد و بازیگر نمایش شد و کمکم نوشتن را نیز آغاز کرد. او در دههی چهل در نمایشنامههایی از برتولت برشت و بهرام بیضایی و اکبر رادی نقش بازی کرد.
جوایز و افتخارات:
ترجمه انگلیسی رمان کُلنل، با ترجمه تام پتردیل، نامزد جایزه بهترین کتاب ترجمه در آمریکا ۲۰۱۳
برنده جایزه ادبی هوشنگ گلشیری برای یک عمر فعالیت ۲۰۱۲
نامزد دریافت جایزه مَن بوکر آسیا در جشنواره کتاب سنگاپور ۲۰۱۱
نامزد دریافت جایزه ادبی آسیایی، برای رمان زوال کلنل ۲۰۱۱
دریافت جایزهٔ ادبیات بینالمللی خانه فرهنگهای جهان برلین ۲۰۰۹
برنده جایزه ادبی واو ۱۳۹۰
دریافت جایزه یک عمر فعالیت فرهنگی، بدر نخستین دوره جایزه ادبی یلدا بههمت انتشارات کاروان و انتشارات اندیشه سازان ۱۳۸۲
برنده لوح زرین بیست سال داستاننویسی بر کلیه آثار، بههمراه امین فقیری ۱۳۷۶
گزیده آثار دولتآبادی بهشرح زیر است.
• جای خالی سلوچ (رمان)
• کلیدر (رمان)
• روزگار سپری شده مردم سالخورده
• تنگنا (نمایشنامه)
• هجرت سلیمان
• از خم چنبر
• مرد
• آهوی بخت من گزل (داستان)
• روز و شب یوسف
• ما نیز مردمی هستیم (گفتوگو)
• سلوک
• لایههای بیابانی
• عقیل، عقیل
• گاوارهبان
• ناگریزی و گزینش هنرمند (مجموعه مقاله)
• سفر (رمان)
• اتوبوس (رمان)
• آن مادیان سرخیال
• کارنامه سپنج (مجموعه داستان و نمایشنامه)
• ققنوس
• باشبیرو (نمایشنامه)
• دیدار بلوچ (سفرنامه)
• ته شب (داستان)
• آوسنه بابا سبحان (داستان بلند)
• موقعیت کلی هنر و ادبیات کنونی
• رد، گفت و گزار سپنج
• روز و شب یوسف
• طریق بسمل شدن
• گلدستهها و سایهها
• زوال کلنل
• نون نوشتن
• میم و آن دیگران
• وزیری امیر حسنک
• تا سر زلف عروسان سخن
• بنیآدم
• این گفت و سخنها
• بیرون در
• اسبها اسبها از کنار یکدیگر
امروز چهاردهمین روز ماه امرداد در گاهشمار زرتشتی است. نام اين روز «گوش» است. گوش در اوستا « گئوش » آمده است که به چم (:معنی) «جهان» است. بنابر گاهشمار زرتشتی که دیرینگی آن به روزگار پیش از اسلام میرسد، هر ماه، ٣٠ روز دارد و هر کدام از این ٣٠ روز، نامی و امروز، روزی است که نامش «گوش» است. گوش، یک ایزد است و عنوان ایزد برای آنچیزهایی کاربری دارد که ستودنی هستند، یعنی دادههای نیک اهورایی که در خور ستایشند. گوشایزد، ستودنی است آن اندازه که حتا یکی از یشتهای اوستا، به این ایزد ویژه شده است. «گوشیشت» یا «درواسپیشت»، آن یشتی است که درآن از «گوشایزد» سخن رفته است.
بنابر باور ایرانیان گوشایزد، پاسدار و نگهبان جانداران سودمند است که این خویشکاری با معنای این ایزد، همخوانی دارد. یعنی آزردن جانداران سودمند به نوعی به معنای آزار آفرینش، به معنای آزار گیتیست. ایزد گوش نگهبان همه جهان هستی است و این روز یکی از چهار روز پرهیز از خوردن گوشت است. زرتشتیان این روز را « نبر » مینامند و از کشتن حیوانات و خوردن گوشت خودداری میکنند.
ایزد گوش برای پاسداری از جانداران سودمند، به همراهیِ «ماه ایزد» و «رامایزد» به یاریِ «وهمن امشاسپند» میشتابد. پس ماه ایزد، رامایزد و گوشایزد، یارانِ «وهمن امشاسپند» در این خویشکاری هستند.
زرتشتیان از دیرباز در این ۴ روز از ریختن خون جانوران و از خوردن گوشت آنها پرهیز میکنند و این کار برای نگهبانی از شمار جانوری و تندرستی انسانها انجام میشود.
گل « ميزورس » نماد روز «گوش ایزد» در دین زرتشتی است.