فرشید نادری، پژوهشگری است که سالها در زمینهی تاریخ و فرهنگ اشکانیان پژوهش و بررسی میکند. استادیارِ چهلویک سالهی تاریخ ایران باستان که زادهی سرزمینِ باستانی هرسینِ کرمانشاه است، امروز در گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز سرگرم آموزش به دانشجویان است. نادری دکترای تاریخ ایران باستان از دانشگاه تهران را دارد و نویسندهی گفتارهای چشمگیری در زمینهی تاریخ و فرهنگ اشکانیان است.
در اینجا با او به گفتوگو نشستهایم تا در بایستگی مطالعات اشکانی و بازشناسی تمدن ایرانی در این دورهی تاریخی بیشتر بدانیم.
آقای نادری با سپاس از اینکه زمانِ ارزشمندتان را در اختیار هفتهنامهی امرداد گذاشتید، برای آغاز گفتوگو، شاید پرداختن به این پرسشِ بغرنج و همیشگی بایسته باشد که بهراستی چرا اشکانیان کمتر شناخته شدهاند؟!
با درود و سپاس. سالیان بسیاری در پژوهشها و بررسیهای تاریخ ایران باستان، تاریخ اشکانیان چندان جدی گرفته نمیشد. نگرشِ بیش از اندازهی پژوهشگران و تاریخنگاران به هخامنشیان و ساسانیان، نقش بسزایی در بهحاشیهراندن این بخش از تاریخ ایران داشته است. پژوهشگران از چند سالهای گذشته بيشتر به تاریخ اشکانیان پرداختهاند.از سوی دیگر به فرهنگ و هنر ایران اشکانی تا دیرزمانی از دریچهی «یونانیگری» (هلنیسم) نگریسته میشد، امروزه در نگارش تاریخ اشکانیان بازنگریهای بنیادینی انجام شده و به تاریخ آنان نه از دریچهي ایرانی نگریسته میشود. مشکل دیگر به سرچشمههای آگاهیها ما بازمیگردد. از دوران پادشاهی اشکانیان حتا یک آبشخور که بهتنهایی و جداگانه به آنها پرداخته باشد، بهدست نیامده است. نویسندگان یونانی و رومی نیز با دیدگاه بدبینانهای به آنها پرداختهاند. از سویی کاوشها در سایتهای باستانی در پیوند با اشکانیان، به اندازهی بایسته انجام نگرفته است. از این روی نگارش تاریخ اشکانیان در سنجش با دیگر دورههای تاریخ ایران باستان دشواریهای ویژهای دارد.
خواهشمندم میزان گفتارها و سرچشمههای پژوهش در دورهی اشکانی را ارزیابی کنید.
امروزه سفالنبشتههای یافتشده در نسا، پایتخت کهن اشکانیان (ترکمنستان کنونی)، از برجستهترین آبشخورهای پژوهش در تاریخ و فرهنگ ایران اشکانی به شمار میروند. این سرچشمهها اهمیت فراوانی دارند و برای جُستارهایی همانند گاهشماری فرمانروایانِ اشکانی، بررسی باورهای دینی، گاهشماری، آگاهیهای زبانشناختی، شیوهی مالیاتگیری، جغرافیای تاریخی و … در خورِ نگرش هستند. سکههای اشکانی از دیدگاه اهمیت در جایگاه دوم هستند كه از دیدِ شناخت اوضاع اقتصادی، ارزیابیِ هنری و پوشش و آرایش شاهان شایستهینگرشاند. دفترهای یونانی و رومی از دیگر دستمایههای برجستهی پژوهش دربارهی اشکانیان است. «ژوستین»، «پلوتارک»، «آریان»، «ایزیدورخاراکسی»، «پولیبیوس» و «تاسیتوس» از سرشناسترین این نویسندگان هستند …
آنچه در بالا آمده است بخشی از گفتوگوی فرشید ابراهیمی با فرشید نادری است که با عنوان«اشکانیان، نگاهبانان فرهنگ و سنتهای ایرانی» در تازهترین شمارهی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این گفتوگو را در رویهی ششم (تاریخ و باستانشناسی) شماره 443 امرداد بخوانید.
«امرداد» شمارهی 443 از دوشنبه یازدهم امردادماه 1400 خورشیدی، در روزنامهفروشیها و نمایندگیهای امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفته است.
خوانندگان میتوانند برای دسترسی به هفتهنامهی امرداد افزونبر نمایندگیها و روزنامهفروشیها از راههای زیر نیز بهره ببرند.