امروز پیروز و فرخ خورداد امشاسپند و شهریورماه، ششم شهریورماه سال 3759 زرتشتی، دوشنبه یکم شهریورماه 1400 خورشیدی، 23 آگوست 2021 میلادی
یکم شهریورماه، همزمان با زادروز پورسینا و بزرگداشت این پزشک نامی ایرانی، روز ملی پزشک نامگذاری شده است. امسال نیز در شرایط فراگیری ویروس کرونا و جانفشانی پزشکان، پرستاران و کادر درمان در سراسر جهان، یکی از سالهای پرکار و سخت برای این سنگرنشینان سلامت بوده است.
روز پزشک روز سپاسداری از خدمات پزشکان است. این روز بسته به هر کشور برپایهی رخدادی ویژه در آن روز، سپاسداری از پزشکان تفاوت میکند. در ایران، یکم شهریور ماه، همزمان با زادروز پورسینا، به پاس نوشتهها، کارهای درمانی و خدمت به علومپزشکی روز ملی پزشک و سپاسداری از پزشکان، نامگذاری شدهاست. نگاه ویژهی ایرانیان به تندرستی و شادابی روان٬ افزون بر نسکهای دینی و گزارشهای اساتیری٬ در گذار تاریخی آنان نیز نمایان است. چنانکه هخامنشیان و اشکانیان ریشهی بسیاری از بیماریها را از آب میدانستند. اوستا نیز نخستین پزشک آریایی را ثریته میداند که با گیاهان دارویی و کاردورزی (جراحی) بیماران را درمان میکرده است. نام «پزشک» برآمده از واژهی اوستایی بئسز «baesaza» و زبان پهلوی بجشک٬ بچشک و بزشک به چم (:معنی) درمانکننده است.
اینکه از چه تاریخی زادروز پورسینا به عنوان روز پزشک مشخص شده است، آگاهی در دسترس نیست. نخستین روز پزشک در تاریخ، روز پزشک در شهر ویندر از ایالت جورجیای آمریکا در تاریخ 28 مارس 1933 است. البته در آمریکا 30 مارس به عنوان روز پزشک مشخص شده است که از سال 1958 به تصویب مجلس این کشور درآمده است. در این روز بهسال ۱۸۴۲ دکتر لانگ برای نخستین بار داروی بیهوشی “اتر” را در عمل جراحی بهعنوان بیهوش کننده بهره گرفت و سپس و بیمار پس از بههوش آمدن گفت که هیچ دردی احساس نکرده است. پس روز پزشک با همهی تاریخ کهن علم پزشکی، رویدادی نوین است که بیگمان از سال 1958 به بعد در ایران، روزی با عنوان روز پزشک معرفی شده است.
پورسینا، پزشک و فيلسوف نامی زادهی شهر بخارا است و مزار او در همدان، يكي از شهرهاي تاريخي ايران است و از پرآوازهترین و تاثیرگذارترینِ فیلسوفان و دانشمندان ایران است که آثارش در زمینه فلسفه ارسطویی و پزشکی کاربرد بسزایی دارد. وی ۴۵۰ کتاب در زمینههای گوناگون نوشته است که یکی از به نامترین کتابهایش کتاب شفا، دانشنامه علمی و فلسفی جامع و کتاب قانون یکی از کتابهای برجستهی پورسینا در زمینهی علم پزشکی است. وی از کودکی به طبیعت، گیاهان و حیوانات دلبستگی ویژهای داشت و هنگام دوری از کار، در دشت و صحرا به واکاوی و دریافت تجربه می پرداخت بدین گونه از دوران کودکی به ویژگیهای گیاهان دارویی و پزشکی دلبسته شد. ابن سینا از جاییکه مردی با نیروی جسمانی نیرومند بود و به همین شوند از کار کردن احساس خستگی نمی کرد، وی همچنین از نیروی ذهنی و تفکر نیز بسیار نیرومند بود، به گونهای که در سن هجده سالگی توانست تمامی دانشهای زمان خود را فرا گیرد.
در کوبا: روز ۳ دسامبر که یادآور زادروز کارلوس جوان فینلی است بهروز پزشک ویزه شده است. وی که یک پزشک و دانشمند کوبایی تبار بود، بهعنوان پیشگام تب زرد در جهان نامی است.
در هند: روز پزشک یکم ژوئیه است که بهشوند بزرگداشت دکتر بیدهان چاندرا روی، پزشک افسانهای و دومین وزیر ایالت بنگال غربی نامگذاری شده است. او در تاریخ یکم ژوئیه سال ۱۸۸۲ زاده شد و در همین تاریخ بهسال ۱۹۶۲ در ۸۰ سالگی درگذشت.
در ویتنام: برای نخستین بار روز پزشک در تاریخ ۲۷ فوریه سال ۱۹۵۵ جشن گرفته شد و از آن زمان تاکنون همین روز برای گرامیداشت پزشکان در نظر گرفته شده است.
خورداد نام ششمین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی است. پنجمین امشاسپند و پاس دارندهی آبها و سرسبزی است. خورداد در اوستا «هـَئوروَتات» و در پهلوی «خُردات» یا «هُردات» به معنی رسایی و کمال است که در گاتها یکی از فروزههای اهورا مزدا و در اوستای نو نام یکی از هفت امشاسپند و نماد رسایی اهورا مزدا است. بخش هئوروه که صفت است به چم رسا، همه، درست و کامل. بخش دوم تات که پسوند است برای اسم، بنابراین هئوروتات به چم کمال و رسایی است. خورداد نماینده رسایی و کمال اهورامزداست.
خورداد، امشاسپند بانویی است که نگهداری از آبها در این جهان، خویشکاری اوست و کسان را در چیرگی بر تشنگی یاری میکند از این روی در آیین، به هنگام نوشیدن آب از او به نیکی یاد میشود و در گیتی به نگهبانی آب گماشته شده است.ایزدان تیر و باد و فروردین از همکاران خورداد هستند.
در گاتها، از خورداد و امرداد پیوسته در کنار یکدیگر یاد میشود و در اوستای نو نیز این دو امشاسپند، پاسدارنده آبها و گیاهاناند که به یاری مردمان میآیند و تشنگی و گرسنگی را شکست میدهند.
در یسنا، هات ۴۷، آمدهاست که اهورامزدا رسایی خورداد و جاودانگی امرداد را به کسی خواهد بخشید که اندیشه و گفتار و کردارش برابر آیین راستی است.
در متنهای کهن امشاسپند خورداد: چهارمین یشت از یشتهای بیست و یک گانهی اوستا، ویژه ستایش و نیایش امشاسپند بانو خورداد است که در آن یشت از زبان اهورا مزدا یادآور میشود که «… یاری و رستگاری و رامش و بهروزی خورداد را برای مردمان اشون بیافریدم…» و سپس تاکید میشود هر آن کس که خورداد را بستاید همانند آن است که همه امشاسپندان را ستایش کردهاست. در بندهش نیز درباره خورداد آمدهاست : «… است؛ او از آفرینش گیتی، آب را به خویش پذیرفت..»، چنین گوید: هستی، زایش و پرورش همه موجودات مادی جهان از آب است و زمین را نیز آبادانی از اوست…»
