امروز زامیاد ایزد از ماه شهریور، سومین روز گهنبار چَهره پیته‌شهیم گاه پایان تابستان، ۲8 شهریورماه سال ۳۷۵۹ زرتشتی، سه‌شنبه ۲3 شهریورماه ۱۴۰۰ خورشیدی، 14 سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی
2509 سال پیش در چنین روزی، داریوش بزرگ (Darius the Great) شاه وقت ایران دستور ضرب سکه‌ای را داد به نام دَریک (داریک) با وزن و شکل و عیار مشخّص و یکنواخت، تا واحد پول ایران شود.
تاریخ‌نگاران یونانی در کتاب‌های خود آن را Daric منتسب به داریوش نوشته‌اند. جنس این سکه طلا، وزن آن ۸٫۳۷ گرم و قطرش ۱۴ میلی متر است. روی سکه پادشاه یا کماندار پارسی نشسته بر زانوی راست و نیزه و کمانی را در دستانش گرفته‌است. تا زمان رواج داریک، دادوستد بازرگانی به شیوه‌ی مبادله‌ی کالا انجام می‌شد که کاری پیچیده بود و بازار همیشه نوسان داشت. دیگر مردمان هم از طلا برای مبادله کالا و خدمات بهره می‌گرفتند ولی نه به‌گونه‌ی سکه یکنواخت با عیار و وزن و شکل یکسان. می‌توان گفت تا سپتامبر 488 پیش از میلاد، بازرگانان و افراد شکل و عیار طلایِ «ابزار دادوستد» را تعیین می کردند نه دولت‌ها.
داریوش بزرگ همزمان دستور ایجاد پست‌خانه را در ایران صادر کرد که تاریخ‌نگاران وی را نوآور «پُست» و ارتباط پستی در تاریخ جهان شناساندند.
داریوش بزرگ همچنین در سپتامبر 488 پیش از میلاد دستور ایجاد یک ارتش همیشگی را برای ایران فرمان داده بود که تاریخ‌نگاران همروزگار (:معاصر) از آن به نام «سپاه جاویدان» نام برده‌اند. به این ترتیب، ایرانیان نخستین ملت جهان بودند که به اهمیت وجود یک ارتش دائمی پی برده و آن را به وجود آورده بودند. پیش از آن، هنگام جنگ دست به گردآوری نیرو زده می‌شد و یک ارتش دائمی به مفهوم واقعی وجود نداشت. بعدا اسکندر و سپس رومیان این نوآوری داریوش را اقتباس کردند.
داریوش‌شاه در همین سال دستور ساختن تالار صد ستون را در تخت‌جمشید داده بود که محل همایش و دید و بازدیدهای همگانی باشد و نیز ساختن راه طولانی شوش به سارد (ساحل مدیترانه) را.
وی که سال پیش از آن دستور تقسیم اداری ایران به اُستان‌های گوناگون (ساتراپی) را داده بود دو سال پس از ضرب سکه داریک و قراردادن آن به عنوان ابزار دادوستد درگذشت. داریوش واژه ساتراپ را از آن جهت انتخاب کرد که «اُستاندار» بداند نگهبان ایالت خود است نه سرور مردم.
گهنبار، آیین و جشنی است که از دیرباز در پهنه‌ی ایران فرهنگی، به‌پا داشته می‌شده، جشنی که نخستین پایه و مایه‌ی آن گردهم آمدن، هم‌افزایی، همازوری و شادی است. گهنبار چهره‌ی پیته‌شهیم گاه، گام سوم آفرینش و جشنی به پاس پدیداری زمین است. گهنبار پیته‌شهیم پایان تابستان، در پنج روز از روز اشتاد ایزد تا انارام ایزد برپایه‌ی روزشمار زرتشتی برگزار می‌شود. در گاهشمار خورشیدی از بیست‌و‌یکم شهریورماه آغاز شده و در بیست‌و‌پنجم شهریورماه به پایان می‌رسد.
زامیاد به چم زمین است. زمین سرچشمه‌ی همه داده‌ها برای زندگی بهتر آفریده‌هایی است که روی آن زندگی می‌کنند. گویند در این روز درخت نشاندن و تخم کاشتن و آبادانی کردن بسیار خوب است.
روز «زامیاد» بیست‌و‌هشتمین روز ماه در گاهشمار زرتشتی به این ایزد نامیده شده است. زامیاد (زم ، زمین + یزد) یا زامیاد نام فرشته‌ی زمین است که با صفت نیک کنش، از او یاد شده است. ایزد زامیاد (زمین) با ایزد آسمان یک‌جا یا جداگانه مقدس شمرده شده‌اند. زمین نماد مادر است برای انسان و دیگر موجودات زنده‌ی روی آن، بنابراین ستودنی و سپندینه بوده و در آموزش‌های دین زرتشتی به نگهداری پاک و نیکو از آن بسیار سفارش شده است. ایزد زامیاد از ایزدان همکار امرداد است.
نماد زامیاد، گیاه بانو اسپرغم یا همان ریحان است.
در ستایش زامیاد
نیایش و ستایش اهورمزدای یگانه
از همه‌ی،
نیكوكاران به داده های هرمز هست،
نگهدارنده و پروراننده‌ی
آفریده‌ی زمین نیكو
را همی مى‌ستاییم ….
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
چون روز زامیاد نیاری ز می تو یاد / زیرا كه خوش‌تر آید می روز زامیاد
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
دارو مخور
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
گرت خوردن دارو افتد به سر
به (زامیاد) روز، هیچ دارو مخور
