امروز آذر ایزد و مهرماه، نهم مهرماه سال ۳۷۵۹ زرتشتی، شنبه سوم مهرماه ۱۴۰۰ خورشیدی، ۲5 سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی
مهرماه 1320، 25 سپتامبر1941 متفقین که ایران را در اشغال نظامی داشتند، دكتر عیسا صدیق را به شوند پارسیگزینی به جای واژگان زبانهای بیگانه از ریاست سازمان انتشارات و تبلیغات كشور (بخشی از وزارت ارشاد کنونی) بركنار كردند.
وی یک سال پیش از آن به این سمت گمارده شده بود. متفقین دكتر صدیق استاد دانشگاه، نامور به پدر آموزش و پرورش نوین ایران را به شوند گرایش به میهندوستی (ناسیونالیسم ایرانی) و پارسی گزینی واژههای متداول از زبانهای دیگر، توجه به آموزش عمومی تاریخ و فرهنگ ایران و نیز پافشاری به گسترش مدارس از ابتدایی تا عالی؛ بیش از اندازه میهندوست تشخیص داده بودند و ادامه روش او را به حال خود در مدت جنگ هراسانگیز خوانده بودند. متفقین همزمان با بركناری دكتر صدیق، کمابیش همه دانشآموختگان ایرانی مدارس عالی آلمان را بركنار، بازداشت و یا تبعید كردند. دکتر صدیق پس از جنگ جهانی دوم، چند بار وزیر فرهنگ و آموزش و پرورش و در پایان زندگی نماینده مجلس شده بود. عیسی صدیق اعلم (زاده ۲۸ خورداد ۱۲۷۳ تهران – ۱۶ آذر ۱۳۵۷ تهران) که نام خانوادگی صدیق اعلم برگزید، ادیب، نویسنده و از سیاستگذاران و کارگزاران فرهنگی دوره پهلوی به شمار میرود. طرح اولیه پایهگذاری دانشگاه تهران و سپس که به عنوان وزیر فرهنگ، ریاست دانشگاه تهران را نیز در دست داشت، سومین رییس این دانشگاه شد. او از پیشگامان واژهگزینی در زبان فارسی است. هنگامی که کمیسیونی برای واژهگزینی نظامی تشکیل شد و صدیق عضو آن بود واژه ارتش را این کمیسیون از نوشتههای دوره ساسانی بیرون کشید و به جای واژه قشون نهاد. دیگر اصطلاحات نظامی نیز کارهای این کمیسیون بود. عیسا صدیق در تشکیل فرهنگستان ایران نیز نقش داشت. در سال ۱۳۱۴ خورشیدی طرحی برای پایهگذاری فرهنگستان ایران تهیه کرد و خود نیز از اعضای پیوسته اولیه فرهنگستان شد، نخست بهعنوان نایبرییس فرهنگستان انتخاب شد و پس از چند سال به ریاست آن نشست.
ایزد آذر از بزرگترین ایزدان دین زرتشتی است و آن نگهبان آتش است. آذر از آفریدههای بزرگ اهورامزد است. زرتشتیان، در تاریخ خود «آتش» را به مانند پرچم سپندینه میدانند و آذر ایزدی است نگهبان این نماد پایداری و استواری دین زرتشتی. در فرهنگ ایران، آتش یکی از پدیدههای طبیعی با ارزش است چون گرمای زندگی را در کالبد دیگر پدیدههای هستی جاری میسازد
«آذر» در اوستا «آترَ»، نهمین روز از هر ماه سی روزه و نهمین ماه در سالنمای زرتشتی به این نام است. آذر ایزد نگاهبان آتش و فروزهی اهورامزدا است از این رو گاه او را در شمار امشاسپندان آوردهاند. آذر به چم آتش و گرما و نیروی داخلی برای جنبش و حرکت است. ایزد آذر از بزرگترین ایزدان دین زرتشتی است و آن نگهبان آتش است. آذر از آفریدههای بزرگ اهورامزد است. زرتشتیان، در تاریخ خود «آتش» را به مانند پرچم سپندینه میدانند و آذر ایزدی است نگهبان این نماد پایداری و استواری دین زرتشتی. آتش یكی از آخشیجهای چهارگانه طبیعت است كه ایرانیان همواره آنرا پاس میداشتهاند. چه نیکوست در این روز آتش نیایش خواندن و نیایش به درگاه اهورامزدا.
در فرهنگ ایران، آتش یکی از پدیدههای طبیعی با ارزش است چون گرمای زندگی را در کالبد دیگر پدیدههای هستی جاری میسازد و با نور خود که نشانی از آذر اهورایی است جان و دل یاران اهورامزدا را روشنایی میبخشد پس سوی پرستش اهورامزدا است. هر زرتشتی برای نیایش باید رو به سوی روشنایی و پشت بر تاریکی کند. آتش پرستاران در آتشکده از آن پرستاری میکنند. جشن آذرگان از جشنهای ویژه آتش در فرهنگ ایران است.
نماد گل آذر ایزد گل آذریون است.
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
ای خرامنده سرو تابان ماه
روز آذر می چو آذر خواه
شادمان كن مرا به می كه جهان
شادمان شد به فر دولت شاه
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
به راه شو و نان مپز چه گناه گران است
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
به (آذر) مپز نان، که دارد گناه / بدین روز، نیک است رفتن به راه
