نشانه‌های زندگی آکنده از تلاش و کوشش را باید در کنار پل‌ها جست‌وجو کرد. هر پل داستان‌ها و سرگذشت‌هایی را به حافظه‌ی خود سپرده است که تاریخ شهر و مردمانش را می‌سازد و کوشش‌های پیوسته‌ای را به یاد می‌آورَد که برای هموارکردن سختی‌های زندگی انجام می‌گیرد؛ یادهایی که گاه تلخ‌اند و گاه شیرین. در تلخی‌ها، پل جایی برای آمدوشد شتاب‌زده و هراس‌خورده‌ی روندگان می‌شود و در رویدادهای شیرین و گوارا جایی برای هیاهوی شادمانه و دوستی‌های مردم. پل‌ها پایدار می‌مانند تا خاطره‌های جمعی ما را با خود نگه‌دارند و ثبت کنند. تاب رفت‌و‌آمدها را می‌آورند، هیاهوها را بردبارانه می‌شنوند و سنگ صبور روزگاران دشوار مردمان می‌شوند. پل، سازه‌ای بی‌مانند در زندگی شهری ماست، مانند «پل کلخوران» که یادهای دور و سپری شده‌ای را با خود نگه‌داشته است تا فراموش نشوند؛ یادها و خاطره‌هایی از روزگارانی غبار گرفته که مُهر تاریخ خورده‌اند!
پیش از آنکه شهر تاریخی اردبیل شکل بگیرد و پاره‌ای از نشانه‌های تمدن کهن ایران را در دل خود جای دهد، روستایی بنا شده بود که کلخوران نام دارد و اکنون پیوسته به شهر اردبیل است. این روستای بسیار دیرینه خاستگاه خاندان پادشاهی صفوی نیز هست. نیاکان صفویانی که سپس‌تر بر ایران فرمانروایی کردند، در همین روستا زندگی می‌کردند. آرامگاهی در این روستا هست که از آن ِ نیای بزرگ صفویان است. این آرامگاه به نام شیخ جبراییل آوازه دارد. روستای کلخوران در سه کیلومتری شمال شهر اردبیل جای دارد، اما از یک دهه پیش، به سبب توسعه‌ی شهری، به شهر اردبیل پیوند خورده است و اکنون به نام محله‌ی کلخوران شناخته می‌شود. کلخوران چندین سازه‌ی تاریخی دارد و از این‌رو توانایی های گردشگری آن چشمگیر است. یکی از آن سازه‌های دیرینه، پل کلخوران است.
در کلخوران رودخانه‌ای جاری است که بومی‌ها به آن قره‌چای می‌گویند. آن بخشی از رود را هم که از مرکز محله می‌گذرد، کهروان می‌نامند. پل تاریخی کلخوران بر روی این رود بسته شده است. پلی که هنوز هم پایدار است و جایی برای گذر خودروهای سبک و آمدوشد پیوسته‌ی مردم به‌شمار می‌رود. نمای پل به راستی زیبا و هنرمندانه است. مرکز پل نوک‌تیز است و در هرسو روبه پایین شیب اندک و ملایمی دارد. طراحان و سازندگان پل در کار خود ذوق‌ورزی و هنرنمایی بسیاری کرده‌اند و یادگاری دل‌پذیر برای آیندگان به‌جا گذاشته‌اند. خویشکاری ما و نسل‌های پس از ما جز این نیست که از یادبودهای ملی و تاریخی خود نگاهبانی کنیم.
با آنکه در تاق میانی پل کلخوران سنگ‌نبشته‌ای دیده می‌شود، اما در این نگاره اشاره‌ای به زمان ساخت و بانی سازه نشده است. نشانه‌ی دیگری نیز در دست نیست که بدانیم پل کلخوران را در چه زمانی پی افکنده‌اند. دیدگاه‌هایی که در این‌باره به میان آورده شده، تفاوت آشکاری دارند. گاه پل کلخوران را سازه‌ای بازمانده از فرمانروایی سلجوقیان در سده‌ی ششم مهی دانسته‌اند و گاه آن را ساخته شده در زمان چیرگی ایلخانان مغول در سده‌ی هفتم یاد کرده‌اند. با این همه، گمان بیشتری می‌رود که این پل را در روزگار صفویان، در آغاز سده‌ی یازدهم مهی برآورده باشند و از شمار کارهایی بوده است که پادشاهان صفوی برای آباد کردن اردبیل و پیرامون این شهر انجام داده اند؛ از آن‌رو که خاستگاه آن‌ها در اردبیل بود و آرامگاه نیاکانشان در این شهر و روستاهای پیرامون آن جای داشت. بدین‌سبب نگاه سپاس‌دارانه‌ای به اردبیل داشتند.
پایه‌های پل کلخوران از سنگ‌های تراشیده ساخته شده است، اما جالب است که سازندگان پل از سنگ‌گورهای بازمانده از روزگار سلجوقیان و ایلخانان نیز استفاده کرده‌اند؛ بدان‌سبب که در نزدیکی پل، گورستانی تاریخی دیده می‌شود. سبک و شیوه‌ی ساخت پل همانندی آشکاری با پل‌های دیگر روزگار صفویان دارد. نه‌تنها سنگ‌های تراش‌خورده، بلکه آجرهایی نیز در ساخت سازه به کار رفته است که همه یک اندازه‌اند و با ملات گچ و آهک استوار گشته‌اند. اندازه‌ی آجرها 20 در 20 است. این مایه‌ی باریک‌بینی در استفاده از آجرهای یک اندازه و یکسان به نمای پل زیبایی دل‌پذیری بخشیده است. به هر روی، بهره‌گیری از سنگ‌گورهای پیرامون پل در ساخت سازه، خود ویژگی یگانه و تا اندازه‌ای شگفت‌آور است.
بلندای پل کلخوران به چهارمتر می‌رسد. از این‌رو سازه‌ای کم‌وبیش مرتفع شناخته می‌شود. درازای پل 22 متر و پهنای آن سه‌متر است. شکل و شیوه‌ی ساخت آن نیز همان‌گونه که پیش‌تر اشاره کردیم، در اوج زیبایی است و بسیار چیره‌دستانه. آجرچینی سازه به‌راستی ماهرانه انجام گرفته است و به پایه‌های سنگی پل زیبایی دوچندانی داده است. در این سازه همه چیز هماهنگ است و پیوستگی زیبایی‌شناسانه‌ی نمونه‌واری دارد.
سه دهانه، فرم سازه‌ای پل کلخوران را شکل داده است. دهانه‌ی میانی پل، بزرگ‌تر از دو دهانه‌ای است که به شیوه‌ی همسان و قرینه در دو سوی سازه ساخته شده‌اند. سه دهانه‌ی سازه سبب شده که پل کلخوران را «پل سه چشمه» نیز بنامند.
در سال 1375 خورشیدی کارهای مرمتی و بازسازی پل به دستیاری اداره میراث فرهنگی استان اردبیل انجام شد. این پل در اسفندماه 1381 با شماره‌ی 7508 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
*با بهره‌جویی از: تارنمای «سیتی پدیا» و تارنمای «استانداری اردبیل».
