امروز دی به‌مهر روز و مهرماه، شانزدهم مهرماه سال ۳۷۵۹ زرتشتی، آدینه نهم مهرماه ۱۴۰۰ خورشیدی، یکم اکتبر ۲۰۲۱ میلادی
114 سال پیش، ۹ مهرماه ۱۲۸۶ خورشیدی نخستین اعتصاب کارمندان دولت در تاریخ اداری ایران ثبت شد.
نهم مِهرماه 1286 اعتصاب كاركنان وزارت امور خارجه به نتيجه رسيد و ميرزا جوادخان سعدالدوله از سمت وزير امور خارجه بركنار و اين سمت به علاء السلطنه داده شد. اين نخستين اعتصاب كارمندان دولت ایران بود كه در تاريخ اداری ايران ثبت شده است. سعدالدوله كمتر از يک‌ماه وزير امور خارجه بود و درگيری كاركنان اين وزارتخانه با او از همان هفته اول آغاز شده بود. میرزا جوادخان سعد الدوله؛ پسر میرزا جبار ناظم مهام و امین تذکره آذربایجان بود. سعدالدوله پایان تحصیل خود در مدرسه دارالفنون تهران؛ برای فراگیری فن تلگراف به تفلیس رفت وپس از بازگشت با دریافت رتبه سرهنگی؛ مامور سیم تلگراف از تبریز به جلفا و نیز ریاست تلگرافخانه تبریز شد. وی تلگراف مورس را که تا آن تاریخ در ایران سابقه نداشت معمول کرد. در سال ۱۲۹۲ مهی (:قمری) به ریاست مدرسه دارالفنون تبریز که خود ان را پایه‌گذاری کرده بود گزینش شد. وی بعدها به تهران منتقل و سرتیپ تلگرافخانه تهران شد و از کارمندان علی‌قلی‌خان مخبرالدوله وزیر پست و تلگراف درآمد و حتا عنوان دامادی او را یافت، ولی با جدایی از همسرش میانه او با مخبرالدوله به هم خورد و از تلگرافخانه خارج و به وزارت خارجه وارد شد. سعدالدوله در نمایشگاه‌هایی که در پاریس و وین برگزار شد به عنوان نماینده از سوی دولت ایران شرکت کرد و در برخی مأموریت‌های خارجه نیز حضور داشت.
دوره قاجار به شوند رویارویی ایران با غرب را باید سرآغاز بسیاری از دگرگونی‌ها دانست؛ دگرگونی‌هایی که در حوزه‌های اداری و کشوری رخ داد و نظام جدیدی بر نظام سنتی پیشین فرمان داد. که این نظام مناسبت‌های ویژه‌ی خود نیز دارا بود. یکی از تحولات در عرصه اداری حکومت ایجاد نظام کاغذبازی (:بوروکراسی) جدید و به وجود آمدن اداره‌ها با روش و شیوه‌ی نو بود. یکی از این تحولات در عرصه دیپلماسی کشور رخ داد و وزارت امور خارجه به همین روش جدید ایجاد شد اما در این میان نوعی آگاهی نیز در میان مردم ایجاد شد که خواستار حقوق خود بودند که برای رسیدن به این خواسته‌ها ابزاری که در دست داشتند، دست زدن به اعتصاب بود.
روز پانزدهم از هر ماه در گاهشمار زرتشتی دی به‌مهر نام گرفته است. سه روز در هر ماه زرتشتی با پیشوند «دی» همراه است. روزهای هشتم ، پانزدهم و بیست‌وسوم ماه زرتشتی كه برای پرهیز از اشتباه با پسوند نام روز پس از خودش شناخته می‌شوند؛ برای نمونه فردای روز دی‌به‌مهر روز مهر است.
«دی» اوستایی «دَثوش» به چم پروردگار و دادار است. روزهای دی در هر ماه روزهای نیایش همگانی، به آتشکده رفتن و آسایش و دست از كار كشیدن زرتشتیان است (روز استراحت) .
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
روز دی است خیز و بیار ای نگار مِی
ای ترک، مِی بیار كه تركی گرفت دی
می ده برطل و جام كه در بزم خسروی
بنشست شاه شاد ملک ارسلان به مِی
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
سر شوی و موی و ناخن پیرای
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار
به (دی‌بآذر) اندر سر و تن بشوی
به پیرای ناخن ، بیارای موی
