امروز فرخ روز خور ایزد و آبانماه، 11 آبانماه سال ۳۷۵۹ زرتشتی، چهارشنبه پنجم آبانماه ۱۴۰۰ خورشیدی، ۲7 اکتبر ۲۰۲۱ میلادی
24 سده پیش 27 اکتبر سال ۳۹۸ پیش از میلاد، دریاسالار نامی آتن با شماری از افسران دریایی آن کشور به استخدام نیروی دریایی ایران درآمدند.
با خواست اردشیر دوم شاه وقت از دودمان هخامنشی، «کونون» دریاسالار آتنی و افسران دریایی همراه او که به ایران پناهنده شده بودند، در اختیار «فرنه باز» سپهبد نامی ایران و فرماندهی نیروهای مستقر در غرب و شمالغربی مانند مصر، قبرس، فنیقیه و آناتولی قرار گرفتند و در نوسازی ناوگان ایران در دریای اژه و مدیترانه یاری کردند. ژنرال «فرنه باز» با این ناوگان نوسازی شده اسپارت را در «سنیدوس» شکست داد و سپس بر چند شهر در منطقهی «لاکونی» در جنوبغربی شبه جزیره بالکان (نه چندان دور از شبه جزیره ایتالیا) چیره شد و به تاخت و تاز اسپارت که بر آتن پیروز شده بود در مدیترانه و منطقه اژه پایان داد.
پس از شکست اسپارت از «فرنه باز»، ایران پیروزمندانه پس از نزدیک به یک سده راهبرد نظامی خود در جهان هِلِنیک (یونانی زبانها) را به اجرا در آورد و آن، ایجاد ترازمندی قدرت میان کشور و شهرهای یونانی و جدا نگهداشتن آنها از هم و جلوگیری از شکلگیری یک همپیمانی «دِلوس» دیگر و نیز از میان برداشتن دسیسه و شورش ضد ایرانی یونانیان در مصر و قبرس بود. در اجرای این سیاست، دولت وقت ایران کمک مالی در اختیار پارهای از آن شهرها و کشورها و آتن گذاشته شد تا خرابیهای ناشی از جنگ دیرپا «پلوپونِز» را بازسازی کنند و به اقتصاد خود سروسامان دهند.
داریوش هخامنشی آب را شگردی برای رخنه به دشمنان خود میدانست. از این رو، نخستین نیروی دریاییِ ثابت – که در ایام صلح هم آمادهباش بود – را راهاندازی کرد. او آموختن شنا را در کنار سوارکاری، تیراندازی و راستگویی، یکی از بنپایههای بایسته برای تدریس در مدارس قرار داد. داریوش بزرگ بود که نخستینبار کشتیهای سهطبقه را وارد دریانوردی کرد که «تری رِم» نام دارد و پاروزنهای آن به سه صف در سه طبقه جا میگرفتند.
ایزد خور همان ایزد خورشید است و دارای ویژگیهای بیمرگ، باشکوه و اَروَنداسب است، خور یا خیر که در اوستا «هَوَرَخشَ اِتَ» خوانده میشود، به چم (:معنی) خورشید، آفتاب، گرمی و تابناکی است. ایزد خور همکار شهریور امشاسپند است. در این روز به هنگام برآمدن خورشید، اوستای «خورشید نیایش» خوانده میشود. فردوسی نیز پیرامون ایزد خور میسراید: « بدین هر چه گفتی مرا راه نیست / خور و ماه از این دانش آگاه نیست».
خور یا هْوَر به چم (:معنی) خورشید، نام یازدهمین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی است. آفتابخوانٓ خور، خوانًخور در گاتها به چـم خورشید آمده و اوستا هْوٓر آمده در پارسی خُور و هور یا خورشید مىگویند. هَورَخْشَئِتَو در پهلوى خْوَرَشتٓ در گاتها بدون شئت آمده است.
خراسان نیز از واژههای کهن و سرزمینهای خاوری بوده و به خورآسان مىخواندند به چم بر آینده و بالا رونده همان خورشید را گویند.
«ویس و رامین نو شتهی فخرالدین گرگانی»
بر آمدن گاه خورشید هرکس سر آید
خراسان آن بود کز وی خور آید
خراسان پهلوی باشد خور آید
عراق و پارس را زو خور بر آید
خراسان هست معنی خور آبان
کجا زو خور بر آید سوی ایران
«سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش»
روز خور است ای به دو رخ همچو خور
تافت خور از چرخ فلک باده خور
باده خور و نیز مرا باده ده
افسوس احوال زمانه مخور
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
کودک به دبیرستان کن تا دبیر فرزانه بود
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
به (خور) روز، کودک به استاد ده / که گردد دبیری خردمند و به
