امروز پیروز و فرخ روز دین ایزد و آبانماه، 24 آبانماه سال ۳۷۵۹ زرتشتی، سهشنبه ۱8 آبانماه ۱۴۰۰ خورشیدی، 9 نوامبر ۲۰۲۱ میلاد
۱۸ آبانماه زادروز آلنوش تریان، فیزیکدان ایرانی، «مادر نجوم» و «بانوی اختر فیزیک ایران» است. بنیادگذاری نخستین رصدخانه و تلسکوپ خورشیدی تاریخ نجوم ایران، از کارهای ماندگار آلنوش تریان به شمار میرود.
آلنوش تریان، فیزیکدان ایرانی و استاد بازنشسته نجوم دانشگاه تهران و از پایهگذاران اخترفیزیک ایران، برای نقشی که در پیشبرد رشته اخترشناسی ایفا کرده به «مادر نجوم ایران» شناخته میشود. تریان پایهگذار نخستین رصدخانه فیزیک خورشیدی و نخستین تلسکوپ خورشیدی ایران و ارائه درسهای فیزیک خورشیدی و اخترفیزیک برای نخستین بار در کشور بود. آلنوش تریان یکی از بزرگترین استادان فیزیک ایران است. یکی از شاگردان پروفسور محمود حسابی و نخستین کسی که درس فیزیک ستارهها را تدریس کرد. آلنوش تریان از سال ۱۳۳۶ (۱۹۵۷) در گروه فیزیک دانشکده علوم دانشگاه تدریس میکرد و در سال ۱۳۴۳ به جایگاه استادی در دانشگاه تهران رسید و ریاست گروه تحقیقات فیزیک خورشیدی را بهدوش داشت. او نخستین استاد بانو دانشگاه تهران به شمار میرود. دکتر آلتوش تریان بعد از ۳۰ سال تدریس، در سال ۱۳۵۸ بازنشسته شد. وی بهزبانهای فارسی، ارمنی، فرانسوی تسلط داشته و با ترکی و انگلیسی آشنایی داشت.
آلنوش تریان 18 آبانماه 1299 در خانوادهای دانشور در تهران زاده شد. پدرش آرتو تریان دانشآموختهی رشته بازیگری از مسکو و پایهگذار دومین مرکز آموزشی هنرهای دراماتیک و نمایش در ایران بود و بخشهایی از شاهنامه فردوسی را به زبان ارمنی برگردانده بود. مادرش بانو وارتو تریان، رشته ادبیات و هنر سخنوری را در سوییس فراگرفته بود و نخستین زن ایرانی ارمنی است که شعرهای فارسی را دکلمه و در هنر نمایش نیز فعالیت میکرد. آلنوش تریان در خانوادهای با چنین پشتوانه فرهنگی ادبی و هنری دوران کودکی را سپری کرد.
او دورهی متوسطه را در دبیرستان انوشیروان دادگر زرتشتیان گذراند. مدرک لیسانس خود را در سال ۱۳۲۶ از دانشگاه تهران گرفت و همانجا بهعنوان متصدی عملیات آزمایشگاهی دانشکده علوم استخدام شد. سپس برای بورس تحصیلی درخواست کرد ولی به شوند زن بودن، با این درخواست موافقت نشد. او با خرج خانواده خود به دانشگاه سوربن رفت و سال ۱۳۳۵ “۱۹۵۶ میلادی” از آن دانشگاه مدرک دکترا گرفت.
با وجود پیشنهاد استادی در دانشگاه سوربن، با هدف خدمت به کشورش به ایران بازگشت و در دانشگاه تهران به عنوان دانشیار ترمودینامیک گمارده شد.
در سال ۱۳۳۸ برای شرکت در بورسیه دولتی آلمان در مطالعه رصدخانه خورشیدی انتخاب شد و پس از چهارماه مطالعه به ایران بازگشت و در سال ۱۳۴۵ نقش عمدهای را در بنیادگذاری نخستین رصدخانه فیزیک خورشیدی در ایران ایفا کرد.
او هرگز ازدواج نکرد آلنوش طریان کتابخانه شخصی خود را به کتابخانه ملی ایران اهدا و خانهاش را در جلفاینو اصفهان، وقف دانشجویانی که محل اسکان مناسبی نداشتند کرد و در سالهای پایانی زندگی در «آسایشگاه سالمندان توحید» زندگی میکرد. سرانجام استاد آلنوش طریان در 14 اسفندماه 1389 خورشیدی، در 90 سالگی چشم از جهان فروبست.
خدمات علمی:
پایهگذاری نخستین رصدخانه فیزیک خورشیدی.
پایهگذاری نخستین تلسکوپ خورشیدی.
لوحهای تقدیر اهدا شده به او:
نشان مسروپ ماشتوتس از طرف عالیجناب جاثلیق آرام کشیشیان.
لوح تقدیر از طرف وزارت رفاه و تأمین اجتماعی، به مناسبت کسب عنوان پیشکسوت برجسته کشوری.
لوح تقدیر از طرف مدیریت سازمان علوم و ستارهشناسی تهران،
لوح سپاس از مدیر کل دفتر امور سالمندان
لوح تقدیر از طرف دانشکده فیزیک دانشگاه تهران
لوح تقدیر از طرف انجمن نجوم آماتوری ایران
لوح تقدیر سازمان بهزیستی کشور، به مناسبت روز جهانی سالمندان ۱۳۸۵
لوح تقدیر از طرف مؤسسه ژئوفیزیک ایران ۱۳۸۵
لوح تقدیر از طرف دفتر ریاست جمهوری ۱۳۸۵
لوح تقدیر از طرف انجمن خیریه بانوان ارمنیهای تهران ۱۳۸۵
لوح یادبود از طرف انجمن فرهنگی بیستون ۱۳۸۸
دریافت عنوان پیشکسوت نمونه کشور، ۱۳۸۸
لوح سپاس از طرف سازمان اسناد و کتابخانهٔ ملی ۱۳۸۹
لوح تقدیر از طرف مؤسسه ترجمه و تحقیق هور و انجمن خیریه بانوان ارمنیهای تهران ۱۳۸۹
«دین» واژهای پارسی و به چم (:معنی) وجدان، بینش و نگرش درونی است که از سوی اهورامزدا در نهاد هر انسان جای داده شده تا در زندگی با نیروی آن بتواند راه درست و راست را یافته و در آن گام بردارد.
دین، نام روز بیستوچهارم از هر ماه در گاهشمار زرتشتی است و نگهبانی روز بیستوچهارم ماه به ایزد دین سپرده شده است. دین نام ایزدی از ایزدان آیین زرتشتی، نگهبان خامه هست. در این روز فرزند به درس و آموزگار سپرند. …
ابوریحان بیرونی در پهرست نامهای روزهای ایرانی نام این روز را «دین» و در سغدی هم «دین» و در خوارزمی نیز «دین» یاد کرده است. دین که از واژهی دئنا گرفته شده به چم سروش كه همان وجدان آمده است.
نگرشی درونی که از سوی اهورامزدا در نهاد هر آدمی مىباشد، تا در زندگی با نیروی آن بتواند راه راست و درست را یافته و در آن گام بردارد.
در سانسکریت و گاتها و دیگر بخشهای اوستا بارها واژهِ «دئنا» آمده كه هشت بار مىشود. دین در گاتها به چمهای گوناگون کیش، و آیین و سروش و … معنا شده است.
فردوسی پیرامون این ایزد میسراید:
«همه مردمی باید آیین تو /
همه رادی و راستی دین تو»
مسعود سعد پیرامون آن میسراید:
«دینروز ای روی تو آکفت دین
می خور و شادی کن و خرم نشین».
