زادروز شهرام ناظری؛ چهره‌‌ی برجسته‌ی موسیقی ایرانی

امروز پیروز و فرخ روز سپندارمزد امشاسپند و اسفندماه ۳۷۵۹ گاهشمار زرتشتی، خجسته جشن سپندارمزگان، گرامیداشت زن، زمین و زندگی، 29 بهمن‌ماه ۱۴۰۰ خورشیدی، 18 فوریه 2022 میلادی

۲۹ بهمن‌ماه زادروز شهرام ناظری موسیقیدان، آهنگساز و خواننده، از برجسته‌ترین چهره‌های موسیقی ایرانی است. او نام هنر ایران را به ویژه در گستره‌ی موسیقی، جهانی کرد. شهرام ناظری در ۳۰ سال فعالیتِ هنری خود توانست سبک جدیدی از موسیقی آمیخته به ادبیات حماسی و عرفانی ایران را پدید آورد.

ناظری از برجسته‌ترین هنرمندان موسیقی ایرانی و استاد موسیقی مقام ایرانی است که به «شوالیه» نامور است. او در بیشتر آثار خود از اشعار مولانا بهره گرفته است. وی افزون بر بهره‌گیری از اشعار مولوی در زمینه‌ی بهره‌‌مندی و استوارسازی شعر معاصر پارسی، بر روی موسیقی سنتی ایرانی نیز پیشرو بوده‌است و افزون بر این‌ها از انخستین هنرمندانی است که با استفاده از موسیقی مقامی اشعار شاهنامه فردوسی را اجرا کرده و تاکنون بیش از ۴۰ آلبوم موسیقی انتشار داده ‌است. نخستین اثر او در سال ۱۳۵۶ آب حیات بود که همراه گروه شیدا به سرپرستی محمدرضا لطفی ضبط و منتشر شد. در آغاز انقلاب هم با حسین علیزاده و گروه عارف همکاری داشت. او دارای شیوه خاص خواندن است که مخصوص خود اوست.
از معروف‌ترین آثار کردی ناظری می‌توان به شیرین شیرین و واران وارانه اشاره کرد. وی دارای شهرت جهانی است، در سال ۲۰۰۷ از سوی دولت فرانسه نشان لژیون دونور و در سال ۲۰۱۴ نشان شوالیه ملی لیاقت فرانسه به او اهدا شد. نیویورک تایمز به او لقب «بلبل فارسی» داده است و کریستین ساینس مانیتور او را «لوچانو پاواروتی ایران» نامید. از شناخته‌ترین تصنیف‌های شهرام ناظری می‌توان به تصنیف‌های اندک اندک با شعر مولانا، آتشی در نیستان با شعر مجذوب تبریزی، کاروان شهید با آهنگ محمدرضا لطفی و شیدا شدم با شعر خودش اشاره کرد که بیشتر از ساخته‌های خود او هستند. تصنیف شیدا شدم یک بار با سازهای غربی در کنسرت شهرام ناظری و لوریس چکناوریان و یک بار با سازهای ملی در آلبوم مولویه اجرا شده‌است. هم‌چنین، آثاری که ناظری به زبان مادری‌اش، زبان کردی نیز اجرا کرده، شهرت بسیار دارند. از معروف‌ترین آثار کردیِ ناظری می‌توان به تصنیف‌های قدیمیِ شیرین شیرین و واران وارانه اشاره کرد که او بازخوانی کرده‌است.
شهرام ناظری سال 1328 در کوچه یخچالی در محله برزه‌دماغ در کرمانشاه در خانواده‌ای کرُد زبان و آشنا با موسیقی و شعر به دنیا آمد. وی صدای دل‌نشینش را از پدر و مادر خویش به یادگار دارد و از دوران خردسالی به وسیله مادرش با شعر و آواز آشنا شد؛ پدرش نیز صدای لطیفی داشت و ضمن آشنایی با گوشه‌ها و ردیف‌های آواز ایرانی، سه‌تار هم می‌نواخت. وی از سبک قدما و خوانندگان آن دیار به خصوص شیخ داوودی خواننده بزرگ آن زمان بهره گرفته و نیز داشته‌هایش را در اختیار فرزندش گذاشت. نخستین کلاسی که در کرمانشاه به‌وجود آمد و موسیقی را به گونه‌‌ی جدی و اصولی با تدریس ردیف‌های موسیقی و نت آموزش داد، متعلق به خانواده ناظری بود. ناظری همواره در تلاش برای بهره بردن از مکاتب و استادان مختلف بوده ‌است. وی در ۱۳۴۵ خورشیدی برای بهره‌گیری از محضر استادانی چون عبدالله دوامی، نورعلی خان برومند، عبدالعلی وزیری، محمود کریمی و محمدرضا شجریان رهسپار تهران شد و با بهره‌گیری از پیشگاه این استادان، سه‌تار را نیز نزد استادان احمد عبادی، جلال ذوالفنون و محمود هاشمی فرا گرفت. شهرام ناظری به مدت یک سال نیز در تبریز با نوازندگان و موسیقی‌دانان آن دیار مانند غلامحسین بیگجه‌خانی و محمود فرنام قیطانچیان که خود از شاگردان اقبال آذر بودند در زمینه موسیقی ایرانی همکاری کرد.
افتخارات و جوایز:
جایزهٔ «کونکورز» موسیقی فولکلور در سال ۱۹۷۵
دریافت جایزه «بهترین موسیقی عرفانی جهان» در جشنواره فاس مراکش در سال ۱۹۹۷
دریافت جایزه ویژه شهر ارواین ایالت کالیفرنیا برای گسترش پیام معنوی مولانا و صلح از طریق زبان موسیقی در سال ۲۰۰۶
دریافت نشان «لژیون دونور» از سوی دولت فرانسه در سال ۲۰۰۷
دریافت نشان «شوالیه ادب و هنر» از سوی دولت فرانسه در سال ۲۰۰۷
دریافت جایزه «اسطوره زنده» از دانشگاه یوسی‌اِل‌اِی.
دریافت نشان طلایی سماع بارگاه مولانا از دست اسین چلبی نواده مولانا در سال ۱۳۸۶ در شهر قونیه ترکیه و انتخاب به‌عنوان رئیس افتخاری مرکز مولانا پژوهی دانشگاه سلجوق در ایران.
دریافت کلید طلایی شهر خوی و مقبره شمس در جشنواره بین‌المللی شمس تبریزی در آبان ۱۳۸۶.
دریافت لوح سپاس از شهرداری شهر ایرواین کالیفرنیا به پاس قدردانی از تلاشهایش در ترویج پیام معنوی صلح در قالب موسیقی و شعرهای مولوی.
نام‌گذاری روز ۲۵ ماه فوریه سال ۲۰۰۶ به‌نام «شهرام ناظری» از سوی رییس شورای شهر و شهردار سن‌دیه‌گو در حوزه جغرافیایی سن‌دیه‌گوی ایالت کالیفرنیا. در مدت کوتاهی پس از این نامگذاری، کنگره آمریکا نیز با اهدای لوح سپاس از وی سپاسگزاری کرد.
دریافت تقدیرنامه از سوی دانشگاه هاروارد به‌دلیل نقش مؤثر ناظری در معرفی مولوی به دنیای غرب و نوآوری در موسیقی ایرانی و جذب مخاطبان غربی.

29 بهمن‌ماه، کهن آیین نیک و شاد ایرانی، جشن اسفند است. خاک در جنبش و زمین در جوش روزی خوش است. سال نو در پی سال کهن، گاه جشن و زمان بیداری برزیگر است. روز اسفند و اسفندماه زرتشتی جشن اسفندگان روز مادر و زن، زندگی و زایندگی بر همه بانوان پاک‌‌نهاد و نیک‌اندیش، راستی‌گستر و فرهنگ‌پرور ایران و جهان خجسته باد. نور ایمان و عشق اهورایی در دل‌های نیک‌منشان و بخردان، همه پاکان و نیکان فروزان باد.

در فرهنگ و آیین ایرانیان باستان جشن و شادمانی یکی از جلوه‌های نیک زندگی بوده و شادمان زیستن برای همگان آرزو شده است. در گاهشمار ایران باستان (زرتشتیان) هر سال 12 ماه دارد و هر ماه 30 روز است که هر روز با نامی ویژه نام برده شده است. از سوی دیگر نام 12 ماه نیز در  میان نام‌های سی روزه وجود دارد. هرگاه نام‌های 12 گانه‌ی ماه با 12 نام از اسامی روزها برابر شود، زرتشتیان در هر ماه برابر شدن روز و ماه را جشن می‌گیرند. همچون روز سپندارمزد از ماه اسفند جشن اسفندگان (سپندارمزدگان) است و جشن اسفندگان آخرین جشن ماهیانه در میان زرتشتیان است و جشن اسفندگان برای گرامیداشت فروزه ی پاک و ارزشمند سپنته آرمئیتی یا سپندارمزد است. سپندارمزد، این داده‌ی نیک اهورایی از آنِ امشاسپندان، پاکان جاوید، با نام اوستايی سپنته‌آرمئیتی نماد بردباری، فروتنی فداکاری، جلوه‌گاه وفاداری و مهر، یکرنگی، نماد زن است و زمين، که هر دو بارورند و زاینده‌ی زندگی.

روز مهر و سپاس، اینک زمین را می‌ستاییم؛ زمینی که ما را در برگرفته است. ای اَهوره‌مَزدا؛ زنان را می‌ستاییم. زنانی را که از آن ِتو به شمار آیند و از بهترین اَشَه برخوردارند، می‌ستاییم. اوستا – یسنا ۳۸ – بند 1

شادمان زیستن در فرهنگ و آیین ایران باستان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است. جشن و شادمانی، نمود شکوه زندگی بوده است. یكی از جشن‌های برجسته و فرخنده كه نیاكان ما با عشق و شوری ویژه آن را برپا می‌داشتند، جشن سپندارمزگان یا جشن اسپندگان است. ایرانیان از دیرباز در روز سپندارمز از ماه سپندارمز، یعنی روزی که نام ماه با نام روز همسان می‌شود، جشن گرامیداشت سه بن‌مایه‌ی زندگی، زمین و زایندگی و زن را برگزار می‌کنند. ارزشمند باستانی، از نمادهای هويت‌ساز ايران است. بر هر ملتی بایسته است باورها و فرهنگ نیاکانی را دریابند و در نگاهبانی از کیان ملی، دین و فرهنگ، آيين‌ها و جشن‌ها بکوشد و در آموزش به کودکان و نوجوانان، آینده‌سازان این مرزوبوم گام بردارد. به راستی روزها در گاهشماری زرتشتی برپایه‌ی آموزش‌های دین بهی به گونه‌ای اندیشمندانه نام‌گذاری شده‌اند. هر زرتشتی برپایه‌ی مفاهیم نام هر روز، از هر گاه به گاه زمان، بهره می‌جوید و می‌کوشد به آن برداشت‌ها عمل کند. روز وهومن جدا از نیک نیاندیشد و با دیو بداندیشی نبرد کند. روز اردیبهشت تنها به راستی بپیوندد و با دروغ مبارزه کند. روز شهریور به شهریاری بر خویش بیافزاید و با سستی بجنگد. روز سپندارمزد فروتنی پیشه کند و به دیگران مهر بورزد. خورداد روز با دانش‌اندوزی به رسایی می‌رسد و امرداد روز، بالندگی و بی‌مرگی را می‌آموزد و همین گونه تا پایان ماه.