امروز فرخ و پیروز مهر ایزد و فروردین‌ماه سال 3760 زرتشتی، سه‌شنبه 16 فروردین‌ماه 1401 خورشیدی، پنجم آوریل 2022 میلادی
امروز 16 فروردین‌ماه زادروز فرزانه دانشمند، ایران‌شناس، اوستاشناس و تاریخ‌نگار مزدایسنا، استاد رشید شهمردان است. بی‌گمان تاریخ و تاریخ‌نگاری برای زرتشتیان، وامدار کوشش‌های خستگی‌ناپذیر و پایدار استاد شهمردان، پیر تاریخ و فرهنگ زرتشتی است.
او در مدت زندگانی خود همواره به دنبال پژوهش و آموختن بود و هیچگاه از این وادی دور نماند. او برای گردآوردن و نوشتن کتاب فرزانگان زرتشتی که شالوده‌ی تاریخ زرتشتی است، ۱۴ سال کار را پیگیری کرد. با توجه به آموزشهای زرتشت برپایه‌ی خردگرایی به روشنایی می‌توان دریافت كه دانش نیز در كنار دین همواره نزد زرتشتیان از ارزشی والا برخوردار بوده است در این كتاب بانگاهی به شمار فرزانگان زرتشتی كه نام موبد و دستور دارند، به راحتی می‌توان به سطح دانش این قشر جامعه پی برد این کتاب تاریخ جامعی است از زرتشتیان و بزرگانی که سبب پویایی جامعه در گذشته و حال شده‌اند. در واقع یک دوره کامل تاریخ زرتشتیان را در این کتاب می‌توان یافت. استاد رشید شهمردان بیشتر سال‌های زندگی خود را در جاهای گوناگون ایران و هندوستان به کنکاش و پژوهش پرداخت. استاد رشید شهمردان چند سال پایان روزگار خود را در آمریکا گذراند. نیاكانش از مردم قریه حسینی، حومه تفت یزد، بوده پرآوازه به طایفه (بهرام شهری) خاندان بسیار بزرگی است كه افراد آن در سراسر نقاط ایران و هند و اروپا پراكنده هستند. شهمردان زاده ۱۶ فروردین ۱۲۸۴ در شهر بمبئی در هفت سالگی برای فراگیری زبان فارسی به ایران آمد. در نوجوانی به هندوستان سفر کرد و زیر نظر دین‌شاه ایرانی و در كارهای ادبی و فارسی، آن فرزانه را یاری می‌کرد و بنا به تشویق او به نگارش رساله‌های فارسی پرداخت. همچنین با حضور استاد ابراهیم پورداوود به آموخته‌هایش افزوده شد. دستور رشید شهمردان بیشتر از سال‌های زندگی خود را در هندوستان گذرانید. وی خدمات شایسته‌ای در امر آموزش فرهنگ و دین به انجام رساند و کتاب‌های فراوان نوشت و ترجمه کرد، آگاهی‌های ارزشمندی از خود به جا گذاشت از جمله آتش را آتش پرستی، حرف راست، پیامبری زرتشت، فرزانگان زرتشتی، خرده اوستا به الفبای دین‌دبیره، خرده اوستا با ترجمه‌ی فارسی، تعلیمات زرتشت، خورشید نگرشنی، اصول سه‌گانه‌ی مزدیسنی، پرستشگاه زرتشتیان، زرتشت و همزمانان او در ودا، سال دینی کتاب دینی زرتشتیان، زادوبوم زرتشت، فهرست کتاب دینی زرتشتیان، تاریخ زرتشتیان پس از ساسانیان، رامای، اوستای فره‌وشی، آثار مهرپرستی در دین ایزدی و پرستش شیدادن نه شیطان، بازگشت روان، سیر تکاملی تدریجی، روح، ازدواج و سلوک، ترجمه کلیسای نتردام، ترچمه دیوید کاپرفیلد، بهترین چهره‌ی زندگی، مسرت بشر، هیچ چیز و همه چیز، هفتاد گل، پرتو حقیقت، دانستن آیین زرتشتی. استاد رشید شهمردان در تنظیم و چاپ خاطرات اردشیر خاضع نیز که در ۸۳ سالگی نگاشته بود در اردیبهشت‌ماه ۱۳۶۳ همکاری کرد.
سه کتاب پرستشگاه زرتشتیان، فرزانگان زرتشتی و تاریخ زرتشتیان پس از ساسانیان با بیش از ۱۰۰۰ رویه، تاریخ جامعی است از زرتشتیان و بزرگانی که باعث پویایی جامعه در گذشته و حال شده‌اند. به راستی که یک دوره کامل تاریخ هم‌روزگار (:معاصر) زرتشتیان را می‌توان در این سه کتاب یافت. ۲۷ نوشتار به قلم رشید شهمردان نگارش شده و ۱۸ اثر که ترجمه‌ی ایشان است. نوشتارهای استاد در مجله‌های شناخته شده ایرانی به چاپ می‌رسید. از استاد شهمردان ده‌ها نوشته در زمینه‌ی تاریخ و فرهنگ زرتشتی به جای مانده است. هنوز نوشته‌های او درباره تاریخ پارسیان هند و کشتار زرتشتیان در دوره‌های تاریخ ایران برای پژوهشگران تاریخ بن‌مایه‌ای ارزشمند است.
استاد بزرگوار، پیر راه زرتشت، به آرزوهایش که گردآوری و ترجمه دوازده جلد از اسناد تاریخی دست‌نویس زرتشتیان که به زبان گجراتی بود، نرسید و شوربختانه در بامداد ۲۱ آذرماه سال ۱۳۶۳ خورشیدی (۱۹۸۴میلادی) به سن ۷۹ سالگی جهان گیتوی را بدرود گفت و به جهان مینو پیوست. روانش شاد و نیکی نامش جاودانه باد.
کتابشناسی تألیف:
اوستای درون (برگردان از دین دبیره رشید شهمردان، به‌کوشش رستم هرمزدی: پیش‌گفتار اردشیر آذرگشسب؛ دست‌نویس فریدون بهزاد رستگاری)
ایران در کتب مذهبی و ادبی هندوان، جزوه ۱۰ برگ
برادری جهانی در فرهنگ ایران باستان (شیراز: انتشارات دانشگاه پهلوی)
پرستشگاه‌های زرتشتیان (بمبئی: سازمان جوانان زرتشتی بمبئی ۱۳۳۶)
پیمبری زرتشت: یادنامه دین‌شاه ایرانی سلیستیر (بمبئی: انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی ۱۳۱۶)
تاریخ زرتشتیان پس از ساسانیان (تهران: راستی (چاپخانه) ۱۳۶۰)
تاریخ زرتشتیان: فرزانگان زرتشتی (تهران: فروهر ۱۳۶۳) (همچنین منتشر شده در قالب کتاب گویا؛ گوینده پریوش زاهدی؛ تهران: مرکز امور توانبخشی نابینایان کشور رودکی ۱۳۸۶)
درفش کاویانی؛ پرچم باستانی ایران باستان (این کتاب ضمیمه مجله بررسیهای تاریخی شماره ۱ سال دهم است)
دین پایه زرتشتی (نوشته حسین وحیدی و رشید شهمردان؛ تهران: اشا ۱۳۵۹)
دین‌نامه آتش و آتش‌پرستی (بمبئی: نشریه سازمان جوانان زرتشتی ۱۳۲۰)
دین‌نامه: اصول سه‌گانه مزدیسنا (بمبئی: سازمان جوانان زرتشتی ۱۳۲۳)
زرتشتیان، از مرگ یزدگرد شهریار تا گل پژمردگی گل خورشید (تهران: فروهر ۱۳۸۲)
فرمانروایان ایرانی در هند (مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، شماره دوم سال هشتم، تابستان ۱۳۵۱؛ مشهد ۱۳۵۱)
فهرست کتاب‌های دینی زرتشتیان فارسی و انگلیسی (گردآوری؛ تهران ۱۳۵۸)
ترجمه:
آموزشهای اشو زرتشت (ترجمه و تالیف رشید شهمردان در سال ۱۳۱۱ به کوشش جهانگیر اوشیدری)( تهران: کیخسرو و خسرویانی راستی ۱۳۶۴)
بهترین چهره زندگی (نوشته اوتار مهر بابا، زبان: انگلیسی)
تعلیمات زرتشت (ترجمه و تألیف) (بمبئی: هور پرینتینگ پریس ۱۳۱۱)
خرده اوستا: نمازهای بایسته برگرداننده از دین دبیره (برگردان از دین دبیره؛ گزارش فارسی از حسین وحیدی؛ دست‌نویس فریدون بهزاد رستگاری)(۱۳۵۲ چاپخانه راستی) چاپ‌ها و ویرایش‌های بعدی: (تهران: راستی ۱۳۷۲) (تهران: ۱۳۸۰ فروهر) (تهران ۱۳۸۲ فروهر) (تهران: فروهر ۱۳۸۸ بازنگری و هماهنگی با دین‌دبیره موبد مهربان موبد خدا مراد موبد دینیار فیروزگری؛ گزارش فارسی رستم کیخسرو موبد شاه فریدون وحیدی)
دانستنیهای آئینی زرتشتی (نوشته خورشید دابو) (تهران: ۱۳۵۸ چاپ خواجه)
زرتشت و همزمانان او در ویدا (برداشت و ترجمه؛ تهران: نشریه انجمن فرهنگ ایران باستان ۲۵۳۷)
سال دینی زرتشتی (نوشته بهرام پیتاواله، پیش‌گفتار و ترجمه رشید شهمردان؛ انتشارات فروهر ۱۳۵۶).
در فرهنگ‌های فارسی مهر را ایزدی نشان بر مهر و دوستی و خرد در کارهای مینوی و معنوی دانسته‌اند که در ماه مهر (ماه هفتم از سال خورشیدی) و روز مهر (روز شانزدهم هر ماه) بدو پیوند یافته است و شمارآفریدگان از نیکی و بدی به دست اوست. مهر که در اوستا « میثرَ» خوانده می‌شود، از ایزدان بزرگ پیش از زرتشت است که ایزد فروغ و روشنایی خوانده می‌شود. ایزد مهر نگهبان مهر، محبت، دوستی و عشق، تدبیر برای یافتن دارایی و خواسته‌ها است. مهر به دیگر چم (:معنی) گردونه آفتاب یا خورشید است.
مهر ایزد موکل بر فعالیت‌های است که دو طرف دعوا دارند. هر کجا دو طرف دعوا باشد ایزد مهر به دادگستری، دوستی، قول و قرار، پیمان حاضر است.
مهر یکی از برجسته‌ترین ایزدان در دین زرتشتی است. یکی از سه ایزدانی است که نامش در دوازده ماه سال آمده است. یکی از طولانی‌ترین یشت‌ها به مهریشت ویژه شده است.
فردوسی می‌سراید:
«دو مهر است با من که چو آفتاب / بتابد شب تیره چو بیند آفتاب».
ایزد مهر نماد عشق و زندگی است و به زندگی خانوادگی گرمی می‌دهد. مهر نام آتشکده‌ای نیز بوده است.
فردوسی پیرامون آن می‌سراید:
«چو آذرگشسب و چو خوراد و مهر / فروزان به کردار گردان سپهر»
نماد این روز در دین زرتشتی گل «همیشه بشکفته» است.
یک پاسخ
زنده ی جاوید ماند هرکه نکونام زیست
کز عقبش ذکر خیر زنده کند نام را