واپسین برنامهی نمایش فیلمهای مستند (سهشنبههای مستند) در سال ۱۳۹۷ خورشیدی، که به میزبانی انجمن تهیه کنندگان سینمای مستند و با همکاری خانهی هنرمندان ایران برگزار میشود، سهشنبه ۲۱ اسفندماه به نمایش سه مستند «نوروز پارسی»، «نو» و «نوروز، نوزاییِ جان و جهانِ ایرانی» موضوع پایهای و مشترک آداب و آیین نوروز به گواهی تختجمشید از دورههای کهن هخامنشیان تا به اکنون به ویژه میان خانوادههای زرتشتی ایران ویژه شده است.
1. مستند «نوروز پارسی» مستندی است از مجموعهی ۱۳ بخشی «نوروز همایون» با نویسندگی و کارگردانی حسن نقاشی و تهیهکنندگی مجید گیاهچی که چند سال پیش برای شبکه مستند ساخته شد. از آنجا که هر بخش از مجموعهی یاد شده به گونهای مستقل به بررسی چگونگی برگزاری مراسم نوروز در میان تیرههای گسترههای گوناگون ایران و برخی دورههای تاریخی کشورمان پرداخته است. نوروز پارسی هم با تمرکز بر برخی نگارههای کندهکاری شدهی موجود در کهنترین بنای باستانی ایران تختجمشید و بررسی موضوعی درون مایههای دریافتی از آنها با نگاهی جستجوگر به بازنمایی گوشههایی از آیین جشن نوروزی در روزگار هخامنشیان با روایت علی جعفرینجفآبادی میپردازد.
2. مستند کوتاه «نو» با نویسندگی، کارگردانی و تهیهکنندگی مینا مشهدیمهدی ساخته شده است، از تولیدهای مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی است کوشیده با نگاهی گذرا اما بیواسطه به بیان و بازنمایی چگونگی آمادهسازی و چیدمان عناصر خوان (:سفره) نوروزی در یکی از روستاهای زرتشتینشین اکنون تنها و خالی شدهی پیرامون شهر یزد بپردازند و با بهرهگیری از روایت پروین خسرویانی بانویی از آن دیار چند و چون آداب سفره نوروزی و نکات مهم و بایستی آن را در زمانی نه چندان دور اجرا و انجام میشده بازگویی کند. این مستند در جشنوارهی بینالمللی فیلم کوتاه تهران به عنوان بهترین فیلم بخش چشمانداز سرزمین زیبای من برگزیده شد.
3. مستند «نوروز، نوزاییِ جان و جهانِ ایرانی» بخش مستقل دیگری از مجموعهی مستند «نوروز همایون» است که پیشتر از آن یاد شد. این مستند با همیاری پژوهشی ناهید خنجری، کارگردانی و طراحی تدوین پدرام اکبری و تهیهکنندگی مجید گیاهچی تولید شده است. مستند «نوروز، نوزاییِ جان و جهانِ ایرانی» با پردازشی مستقیم و چکیده از چگونگی برگزاری آداب و آیین نوروز (کهنترین و برجستهترین جشن ملیِ مانای ایرانی) در میان هم میهنان زرتشتی ساکن یزد با باشندگی (:حضور) و همراهی موبد خدامراد گنجی با روایت چکیدهشدهی موبد کوروش نیکنام از شیوهها و ویژگیهای آیین و جشن نوروز در میان زرتشتیان این دیار کویری از دریچهی دوربین رضا جلالی فیلمبردار و تصویربردار پیشکسوت این فیلم به بازنمایی جلوههایی از برنامههای پیشواز و آغاز نوروز همچون برپایی «گهنبار» پنجهی بزرگ (داد و دهش همگانی پیش از نوروز) از 25 تا 29 اسفندماه، پاک و تمیز کردن خانه و کاشانه و برای استقبال از بازگشت فروهرهای درگذشتگان، آماده کردن خوان نوروزی و افروختن آتش بر بالای بامها همراه با شادی و امید آنان به در پیش بودن سالی نیک و پر نعمت و فرخنده میپردازند.
مستندهای سهگانهی «نوروز پارسی»، «نو» و «نوروز، نوزاییِ جان و جهانِ ایرانی» سهشنبه 21 اسفندماه 1397 خورشیدی، ساعت 18 با باشندگی کارگردانان هر سه اثر در تالار استاد شهناز خانهی هنرمندان ایران به نمایش، نقد و بررسی در میآیند. ورود برای همگان آزاد است.