فرش دستباف ایرانی به عنوان هنری دیرینه در رویارویی با رقابت بین‌المللی، آثار سنتی با نقش‌های اصیل خود را کنار گذاشته و جای خود را به اشکال هندسی مدرن داده است. اشکال هندسی به عنوان بخشی از طراحی دوباره و دگرگونی اندازه در پاسخ به دگرگون‌شدن ذائقه و کاهش صادرات روی فرش ایرانی پدیدار شده است.
به گزارش فرارو، خبرگزاری فرانسه در گزارشی از فرش ایرانی نوشت: «شکل‌های هندسی خیره کننده‌ای که هنر انتزاعی سده‌ی بیستم را به یاد می‌آورد، آن چیزی نیست که شما انتظار دارید در تزیین فرش دستباف ایرانی ببینید».
اما دگرگونی ذائقه و افزایش رقابت از آسیا، برخی از دست اندرکاران فرش ایرانی را وادار به طراحی دوباره و تغییر اندازه سنتی با دیرینگی بیش از ۲۰۰۰ سال کرده است.
احد عظیم‌زاده که خود را بزرگترین صادرکننده‌ی فرش ایرانی در جهان می‌نامد، در این‌باره گفت: «انقلابی در راه است».
فرش‌هایی که به‌گونه‌ی سنتی در ایران بافته می‌شوند به‌خاطر طرح‌های گل‌دار متراکم و منحنی در رنگ‌های پرمایه (:غنی) شناخته می‌شوند. زیبایی و کیفیت آن‌ها مدت‌هاست که در سراسر جهان شناخته شده است، با این‌همه فروش در ۳۰ سال گذشته سقوط کرده است.
احمد کریمی، رییس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف، به خبرگزاری فرانسه گفت: «در سال ۱۹۹۴ ارزش فرش‌های ایرانی فروخته شده در خارج از کشور به ۱.۷ میلیارد دلار رسید و ۴۰ درصد از صادرات غیرنفتی ما را تشکیل می‌داد. او گفت که تا سال ۲۰۱۹-۲۰۲۰ این رقم به ۷۰ میلیون دلار کاهش یافته است».
با معیاری دیگر، در سال ۲۰۰۰، ایران ۳۲ درصد از صادرات فرش دستباف جهانی را به خود اختصاص داد و به‌گفته‌ی کریمی: «با افزایش صادرات چین و هند، این میزان تا سال ۲۰۱۹ به ۷.۹ درصد کاهش یافت».
تحریم‌های بین‌المللی که ایران را بر سر برنامه هسته‌ای، حقوق بشر و مسائل دیگر هدف قرار داد، تاثیراتی داشته، اما به باور رییس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف عوامل دیگری مانند گوناگونی بسیار فرش‌های موجود در بازار و دگرگونی ذهنیت و ذائقه نسل‌های تازه مقصر هستند.
به باور عظیم‌زاده که در نمایشگاه فرش دستباف هفته گذشته در تهران سخنرانی کرد، آینده با فرش دستباف مدرن است.
این رویداد سالانه که به شوند فراگیری ویروس کرونا برای دو سال به حالت تعلیق درآمده است، میزبان ۴۰۰ غرفه‌دار از سراسر ایران بود.
عظیم‌زاده افزود: نقش فرش‌های ایرانی کهن است، اما امروزه درخواست چشمگیری برای سبک‌های معاصر وجود دارد. آن‌ها برای یک خانه مدرن مناسب‌تر هستند.
از جمله سبک‌های تازه‌ای که در نمایشگاهی که روز یکشنبه به پایان رسید به نمایش گذاشته شد فرشی با مربع‌های کوچک از خطوط آبی و سفید مورب هیپنوتیزمی بود. دیگری الماس و دیگر نقش‌های هندسی را در ابریشم طلایی روی زمینه سیاه نشان می‌دهد. یک فرش پشمی به نظر می‌رسد که گویی یک غلتک جوهر پاشیده شده از طلا بر روی آن باقی مانده است.
به‌گفته‌ی عظیم‌زاده: در این فرش رنگ‌ها شفاف و اندازه‌ها کوچکتر است، این چیزی است که سلیقه‌های مدرن خواستار آن است.
چهره‌های جهانی مانند چارلی چاپلین بازیگر، آلبرت انیشتین فیزیکدان و جوزف استالین دیکتاتور شوروی نیز از دیگر طرح‌هایی است که بر روی فرش‌های ایرانی نقش بسته است.
برخی از این فرش‌ها به بهای ۳۰۰۰ یا ۴۰۰۰ دلار به فروش می‌رسند، در حالی که عظیم‌زاده می‌گوید: یک فرش سنتی ۲۰۰۰ متری از تبریز به قیمت ۱۲۰ میلیون دلار بها دارد. او همچنین یک فرش ۱۷۰ ساله از کاشان را نزدیک‌به ۱۶۰۰۰۰ دلار بهاگذاری کرد.
عظیم زاده پیش بینی می‌کند: سال آینده ۷۰ درصد فرش‌های به نمایش گذاشته شده مدرن خواهد بود.
کریمی، از اتحادیه صادرکنندگان، با ابراز ناخشنودی از این‌که امروزه فرش ایرانی به عنوان کالای مصرفی برای گذاشتن جلوی در دیده می‌شود، گفت به فرش ایرانی در گذشته به‌عنوان یک سرمایه گذاری نگاه می‌شد.
مهدی جمشیدی، یکی دیگر از فروشندگان فرش ایرانی هم در همین راستا گفت: از یک سال پیش تولید فرش‌هایی در طرح‌های مدرن را آغاز کردیم، اما آن‌ها تنها پنج درصد از تولید ما را تشکیل می‌دهند و فکر نمی‌کنم از این فراتر برویم. فرش‌های مدرن هرگز جای فرش‌های سنتی را که ریشه در فرهنگ و مناطق ما دارد، نمی‌گیرد.
در همین راستا حمید سیاح‌فر، از فروشندگان فرش بر این باور است که سبک‌های هندسی نوین ممکن است برای یک دفتر کار مناسب باشند، اما برای خانه مناسب نیستند. به‌گفته‌ی وی: استقبال از فرش‌های مدرن تنها یک مد است و مانند هر مدی ناپدید خواهد شد.
