آیین بزرگداشت تاریخ‌نگار و جامعه‌شناس برجسته‌ی ایرانی برگزار شد

تکمیل‌همایون بر گستره ایران فرهنگی پافشاری داشت

خبرنگار امرداد: چیستا پاک‌سرشت
1401-09-06
14:03

همزمان با هشتاد و ششمین زادروز زنده‌یاد ناصر تکمیل همایون و برابر با هفتمین روز نبود این استاد تاریخ و جامعه‌شناسی آیین بزرگداشت وی در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

پیش‌تر قرار بود که در همین روز رونمایی از واپسین کتاب وی به نام «ایران جان» در این تالار و با باشندگی خودش انجام گیرد که با درگذشت تکمیل همایون به آیین بزرگداشت وی دگرگون شد.

ناصر تکمیل‌همایون را به نام نیک می‌شناسیم

در آغاز رضا شعبانی، استاد بازنشسته دانشگاه شهید بهشتی و چهره ماندگار رشته‌ی تاریخ در سال 1389 گفت: گر ز حال دل خبر داری بگو / ور نشانی مختصر داری بگو/ مرگ را دانم، ولی تا کوی دوست/ راه اگر نزدیک‌تر داری بگو.

وی با یادآوری چند خاطره از ناصر تکمیل همایون افزود: در سال 1335 یعنی 66 سال پیش من در دانشسرای عالی تهران پذیرفته شده بودم. یک روز دوستی به من گفت؛ تو که دانشسرای عالی پذیرفته شدی یکی از دوستان من هم آنجا در کتابخانه‌ی دانشسرای عالی کتابدار است. این سبب شد با زنده‌یاد ناصر تکمیل همایون آشنا شوم و در آن سه سالی که در آنجا بودم در کنار وی گذشت.

شعبانی بیان کرد: این پیشینه (:سابقه) ماند تا در سال 46 پس از گرفتن مدرک فوق لیسانس از دانشگاه تهران برای گذراندن دوره دکتری راهی فرانسه شدم، در فرانسه کسانی که رشته تاریخ می‌خواندند، در مکانی برای آموختن زبان فرانسه گرد هم می‌آمدند. به آنجا که رفتم دوباره تکمیل همایون را با همسر گرانقدر و شریفش دیدم و هم‌دیگر را دوباره یافتیم.

وی در ادامه گفت: در آن زمان 5 هزار ایرانی در فرانسه بودند که ناصر تکمیل همایون به همراه همسرشان روابط بسیار مهربانانه‌ای با ایرانیان ساکن فرانسه داشتند. تکمیل همایون پژوهش‌گر و زحمتکش بود و خدمات خودش را هم داشت. تمام مراحل را فروتنانه در خدمت وی بودم. همگی ناصر تکمیل همایون را به نام نیک می‌شناسیم.

تکمیل‌همایون آثاری فراسرزمینی خلق کرد

در ادامه این آیین حمید تنکابنی، دانشیار پژوهشکده مطالعات اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: به تعبیر نیما «نام بعضی نفرات روشنم می‌دارد» که ناصر تکمیل همایون از این یاران، دوستان و نخبگان کشور بود. آثاری که خلق کرد فراسرزمینی است که 28 اثر از وی در کتابخانه‌ی کنگره آمریکا قرار دارد و محل مراجعه است.

وی در ادامه گفت: علوم انسانی را به میزان درخور نگرش و ژرفی شبانه‌روز می‌خواند و می‌نوشت و به همواره در فرآیند یادگیری، آموزش و آموختن قرار داشت. وی یک تفکر انتقادی داشت که در آثاری که خلق کرد اثربخش بود. به پویایی حرکت علمی و گفت‌و‌گو قائل بود و هیچگاه یک بیان تند از وی صادر نشد. هیچگاه حسد نورزید. بسیار حق‌شناس بود. مدارا و انعطاف‌پذیری ویژه‌ای داشت. شاگردنوازی از دیگر صفات پسندیده وی بود.

تکمیل‌همایون نگران آینده طبیعت ایران بود

در ادامه این مراسم احمد مسجدجامعی، جانشین فرنشین (:رییس) مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی گفت: ناصر تکمیل همایون استاد برجسته تاریخ و جامعه‌شناسی بود. شخصیت ویژه‌ای داشت و فقط علم او نیست که مورد توجه است بلکه وی عمل‌گرا بود. او مردم ایران را به خوبی می‌شناخت. در میان مردم بود و تنها به داده‌های کتاب‌ها بسنده نمی‌کرد. او علم خویش را از بطن اجتماع به دست می‌آورد.

وی افزود: او آینده‌نگر و آینده‌پژوه بود. او نگران آینده طبیعت ایران بود و در برخی موارد با اشاره به بهره‌گیری بی‌رویه از چاه‌های عمیق به موضوع کم‌آبی اشاره می‌کرد و بر این باور بود که باید از اکنون برای این مشکل راهکاری اندیشیده شود. او برای ایران چیزی بیش‌تر و گسترده‌تر از آنچه دیگران می‌بینند، می‌دید.

مسجدجامعی بیان کرد: به نوعی جامع‌الاطراف بود. به باور وی حل مسایل تهران و حل مسایل ایران نیاز به نگاه بین‌رشته‌ای دارد. ناصر تکمیل همایون باور داشت برای ساخت تهران به عنوان یک شهر ایده‌آل باید همه‌ی تخصص‌ها در کنار یکدیگر گرد آیند.

گستره فرهنگی ایران کار ماندگار «از ایران چه می‌دانم»

در ادامه این آیین دکتر محمدحسن خوشنویس، مدیر پیشین فیلمخانه ملی ایران گفت: در دفتر پژوهش‌های فرهنگی شاید بیش از 30 سال به صورت مستمر با ناصر تکمیل همایون کار کردیم و این همکاری تا همین اواخر استمرار داشت.

وی افزود: شروع کردیم به فکر کردن در مورد ایران و به تدریج افکاری شکل گرفت. گفتیم کار ماندگاری را به انجام برسانیم که ادامه آن را آیندگان تکمیل کنند. این فکر منجر به خلق مجموعه «از ایران چه می‌دانم» شد. هدف این بود تا گستره فرهنگی ایران را مدنظر قرار بدهیم. در واقع نوعی نگاه آمایشی به سرزمین بدون تعصب بود. نخستین کتاب با عنوان «گستره ایران زمین» منتشر شد.

خوشنویس بیان کرد: به لطف خدا و همراهی دوستان کار جلو رفت و امروز شماره 158 از مجموعه «از ایران چه می‌دانم» با عنوان کتاب «ماد» منتشر شد. جرقه انجام این کار در سال 76 زده شد و انتشار هفتادمین شماره از این مجموعه با عنوان «آموزش و پرورش در ایران» همزمان شده بود با هفتادمین سالروز تولد ناصر تکمیل همایون که به فال نیک گرفته بودیم. من امروز به مردم گستره ایران فرهنگی این فقدان را تسلیت می‌گویم.

امیدوارم آثارش به دست فرزندان این آب و خاک برسد

در ادامه‌ی این آیین محمد ترکمان، تاریخ‌نگار و پژوهشگر معاصر گفت: نخستین آشنایی من با ناصر تکمیل همایون در پاریس بود. دیدم که در یک خط درستی حرکت می‌کند. او همواره دغدغه‌ی استقلال و آزادی ایران را داشت. ممیزی وی فرهنگی بودنش بود. همیشه از ناصر تکمیل همایون آموختم. امیدوارم که جامعه فرهنگی به نحو شایسته از وی تقدیر به عمل بیاورد و آثار او را به دست فرزندان این آب و خاک برساند.

وی افزود: مجموعه «از ایران چه می‌دانم» سیاست‌ورزی واقع‌بینانه و نتیجه‌بخشی بود که با همکاری وی به انجام رسید. اگر می‌دید در جایی می‌تواند مثبت واقع شود، حتما حضور پیدا می‌کرد. در سال 82 فکر کردیم جامعه خودمان را به درستی نمی‌شناسیم. گفتیم باید ایران را شناخت. ایران یک جامعه متکثر است. در اینجا باز هم دست ما را گرفت و سفرهای ایران‌گردی آغاز شد که در این سفرها با تمام وجود شرکت می‌کرد.

تکمیل‌همایون پهلوانی و ورزش را با خردمندی توام می‌دانست

در ادامه این آیین سید امیر حسینی، از مدیران پیشین آکادمی ملی المپیک ایران، گفت: من این توفیق را داشتم که در یکی از ایستگاه‌های زندگی در خدمت زنده‌یاد ناصر تکمیل همایون بودم. به دلیل پیشینه‌ی ورزشی در جست‌و‌جوی گمشده خویش و معرفی ایران در عرصه جهانی بودیم که جلساتی با وی داشتیم. سال 75 تا 79 من دبیرکل المپیک بودم. احیای فرهنگ ایرانی از دغدغه‌های ما بود که برای توسعه شخصیت ورزشکاران و آشنایی آنها با فرهنگ ایرانی چه کاری می‌توانیم انجام بدهیم؛ که باز هم راهنمایی کرد و به این نتیجه رسیدیم که باید آشنایی آنها با فرهنگ ایرانی افزایش پیدا کند.

وی افزود: من معاون فرهنگی سازمان تربیت بدنی شدم. به این فکر بودیم که ورزش را در سطح جهانی مطرح کنیم که راهنمایی‌های ناصر تکمیل همایون منجر به چاپ کتاب «تاریخ‌نامه ورزش ایران» شد. وی باور داشت ورزش جدا از جوانمردی نیست و پهلوانی و ورزش را با خردمندی همراه می‌دانست.

حسینی بیان کرد: تکمیل ‌همایون بر واژه‌ی ایران فرهنگی پافشاری داشت. برای توسعه ورزش باستانی از ایران فرهنگی استفاده کردیم و زورخانه‌هایی را در تاجیکستان و… افتتاح کردیم. یکی از افراد تاثیرگذار در موزه کمیته ملی المپیک ناصر تکمیل همایون بود که وی مصداق این شعر اقبال لاهوری بود که «زندگی در صدف خویش گهر ساختن است.»

آرزو دارم که فرزند خوبی برایش باشم

در پایان این مراسم فرزند ناصر تکمیل همایون گفت: پدر همیشه سخنش را با این مصرع از شعر فردوسی «به نام خداوند جان و خرد» آغاز می‌کرد. 54 سال در کنارش بودم. همیشه پدر من بود ولی از یک هفته پیش تنها یک آرزو دارم که فرزند خوبی برایش باشم.

وی افزود: اکنون می‌بینم خیلی راه دارم تا پدر را بشناسم. ممنونم از دوستانی که سالیان سال همراه پدر بودند و آثار ماندگاری منتشر کردند.

نادر تکمیل همایون بیان کرد: این خیلی مهم است که بدانیم آدم‌های بزرگی در کشور بودند و امروز نیستند. آثارش ماندگار و نامش جاودان. روانش شاد.