تاریخ پرفراز و نشیب ایرانزمین همواره نویسندگان و دانشدوستان توانایی را به خود دیده است که با نگارش نوشتارها و رسالههای گوناگون، گامی سودمند در پیشبرد آگاهیهای زمانهی خود برداشته و بر پرباری گنجینهی دانش افزودهاند، اما گذر روزگار، ناگزیر یاد آنان را به بوتهی فراموشی سپرده است و نام ایشان جز نزد پژوهندگان تاریخ و ادب پارسی، بر همگان آشنا نیست. بدین ترتیب، بر تاریخپژوهان امروزی ایران بایسته است تا با شناساندن چنین سرآمدانی به تودهی ایرانیان، بار دیگر نام و آوازهای که شایسته و درخور چنین نیکمردانی است، زنده دارند.
فضلالله بن روزبهان خُنجی از زمرهی چنین بزرگمردان ایرانی است که در نوشتار پیش رو، سرگذشت شگرف و کارنامهی درخشان وی به کوتاهی برای خوانندگان گرامی بازگو خواهد شد.
تاریخ زادروز و درگذشت فضلالله بن روزبهان خنجی بهروشنی شناخته شده است؛ شمسالدین سَخاوی (درگذشتهی 902مهی)، دینمرد، تاریخنگار و اندیشمند عربینویس سدهی نهم مهی، که بر فضلالله حق استادی داشت، یادآور شده است که خُنجی در میانهی سالهای 850 -860 مهی به دنیا آمده است، اما استاد منوچهر ستوده با پیشکشیدن برهانهایی، سخن سخاوی را چندان پذیرفتنی نیافته و چنین گمان برده که خنجی چهبسا در سال 860 مهی چشم به جهان گشوده و در سال 925 مهی در 61 سالگی رخت از جهان بربسته است. با اینکه فضلالله تبار از مردمان شهر کوچک، اما پرآوازهی خُنج در لارستان فارس داشت، اما گویا وی در شهر شیراز به دنیا آمده است و تا پیش از برآمدن صفویان در نخستین دههی سده دهم مهی، بیشتر در اصفهان میزیست یا راهی حجاز، مصر و فلسطین میشد. جمالالدین روزبهان، پدر فضلالله، از اندیشمندان، نویسندگان و سرایندگان نامدار نیمهی دوم سدهی نهم مهی بود که پس از خیزش حاجیبیگ در اصفهان در آغاز فرمانروایی سلطان یعقوب بایندر آققویونلو (درگذشتهی 896 مهی)، بههمراه بسیاری از بزرگان اصفهان، راهی دارالسلطنه تبریز، تختگاه ایران، شد و در اندک زمانی، به گروه نزدیکان سلطان بایندری پیوست و نوشتاری بهنام «ثمراتالاشجار» را به وی پیشکش نمود. استاد ستوده گمان کرده است که تبار پدری فضلالله چهبسا به دودمان روزبهان بَقَلی (درگذشتهی 606 مهی)، عارف پرآوازه سدهی ششم و آغاز سده هفتم مهی، میرسید. سَوای دودمان پدری، فضلالله از سوی مادر نیز با خاندان «صاعدیان» پیوند مییافت. صاعدیان برای سالها در کنار خاندان «خُجَندیان»، سردمداران مذهبی شهر اصفهان بودند و نویسندگان، دیوانیان و بزرگان فراوانی از ایشان برخاسته است.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاری است با عنوان «سرآمد در تاریخ، یگانه در اندیشه» دربارهی زندگی فضلالله بن روزبهان خُنجی، به خامهی جمال پیرهمرد که در تازهترین شمارهی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این گزارش را در رویهی ششم (تاریخ و باستانشناسی) امرداد شمارهی 467 بخوانید.
«امرداد» شمارهی 467 از دوشنبه، 28 فروردینماه 1402 خورشیدی، در روزنامهفروشیها و نمایندگیهای امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفت.
خوانندگان میتوانند برای دسترسی به هفتهنامهی امرداد افزونبر نمایندگیها و روزنامهفروشیها از راههای زیر نیز بهره ببرند.
فروش اینترنتی فایل پیدیاف شمارهی 467 هفتهنامه امرداد
فروش اینترنتی نسخهی چاپی شمارهی 467 امرداد
اشتراک ایمیلی هفتهنامهی امرداد
