«ببینید شمشیرشان کج است، به‌سان ابروی ما…!» این واژه‌ها که بخشی از دیالوگ مرگ یزدگردِ بهرام بیضایی است، اگرچه دلنشین‌اند و ادیبانه، ولی از دید تاریخی زمان‌پریشانه‌اند! شمشیر تازیان خمیده نبود که هیچ، در آن تاریخ بهره‌گیری از چنین شمشیرهایی رواج هم نداشته است.
در زبان فارسی شمشیر نامی همگانی است و به شمشیر ویژه‌ای گفته نمی‌شود. ولی در انگلیسی و بسیاری از زبان‌های دیگر جهان شمشیر یک چم (:معنا) دارد و آن هم شمشیر ایرانی است. شمشیر ایرانی به شمشیرهای خمیده‌ای گفته می‌شود که شوربختانه و از روی ناآگاهی شمشیر عربی پنداشته می‌شود. امروزه از روی یافته‌های باستان‌شناختی می‌دانیم که شمشیری که تازیان در هنگامه‌ی گشودن ایران از آن بهره می‌برده‌اند شمشیری راست و کوتاه بوده است. بازگردیم به واژه‌ی شمشیر؛ همان‌گونه که گفتیم در زبان‌های دیگر هنگامی که واژه‌ی شمشیر به کار برده می‌شود، منظور همان شمشیر ایرانی است. در انگلیسی هر شمشیر خمیده‌ای که خاستگاهش از خاورزمین باشد را Scimitar می‌خوانند که این واژه با میانجی‌گری Cimitereِ فرانسوی، از Scimitarra (شیمیتارا)ی ایتالیایی وام گرفته شده است و شیمیتارا هم خود دگرگون‌شده‌ی واژه‌ی فارسی شمشیر است. شمشیر را در پهلوی هم شمشیر (šamšēr) می‌گفتند. ریشه‌ی آن به‌درستی دانسته نیست ولی درگذشته پنداشته می‌شد که چم (:معنای) آن «پنجه‌ی شیر» باشد، برای نمونه در این بیت عسجدی مروزی به این برداشت اشاره شده است:
| چون شاه بگیرد به کف اندر شمشیر | از بیم بیفکند ز کف‌ها شمِ شیر |
شمشیرهای ایرانیان از آغاز خمیده نبود. در روزگار هخامنشیان و چه‌بسا پیش از آن، ایرانیان شمشیرهایی راست و کوتاه داشتند. سپس از روزگار اشکانیان شمشیرها راست و بلند شد. این شمشیرها همگی دودَم بودند، به دیگرسخن در هر دو سوی تیغه لبه‌ی برنده‌ای بود که شمشیرزن می‌توانست از هرسویی که می‌خواهد به دشمن آسیب زند …
آنچه در بالا آمده است بخشی از جستاری‌ست باعنوان «این شمشیر ایرانی است»، به خامه‌ی اردلان کوزه‌گر، که در تازه‌ترین شماره‌ی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این گزارش را در رویه‌ی ششم (تاریخ و باستان‌شناسی) امرداد شماره‌ی 468 بخوانید.
«امرداد» شماره‌ی 468 با عنوان «زتو نام ایران پر آوازه شد» از دوشنبه، 18 فروردین‌ماه 1402 خورشیدی، در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفت.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
فروش اینترنتی فایل پی‌دی‌اف شماره‌ی 468 هفته‌نامه امرداد
فروش اینترنتی نسخه‌ی چاپی شماره‌ی 468 امرداد
اشتراک ایمیلی هفته‌نامه‌ی امرداد
