برنامه‌ی راهبردی گروه مدیریت آدریان تهران برای آتش بهرام

گروه مدیریت آدریان تهران با انجام بررسی‌های علمی و دینی، راهکارهایی را برای تامین، نگهداری و مصرف بهینه چوب‌ها در گزارش برنامه‌ی راهبردی خود، ارایه داد.
در این گزارش به بررسی راهکارهای این گروه برای تامین چوب‌های آیینی، مصرف بهینه و منابع تامین هیزم می‌پردازد. گزارش آگاهی‌هایی درباره‌ی چوب و فرآیند سوختن، چوب‌های آیینی، چوب‌های مناسب و نامناسب برای سوزاندن، هیزُم، هیزم مناسب آتش آدریان، مشخصات هیزم مناسب آتش در آدریان تهران، مشخصات انبار هیزم، گنجایش انبار هیزم در آرامگاه و آدریان، میزان هیزم مورد نیاز آدریان، داده های پایه برای برنامه ریزی و کنترل دوره‌ای تامین هیزم، منابع پیشنهادی مالی ومنابع پیشنهادی تامین هیزم را دربر دارد.

در بخش آغازین این گزارش آمده است:
تامین هیزم مناسب و چوب های آیینی برای آتش بهرام، از جمله مهمترین برنامه های راهبردی گروه مدیریت آدریان تهران است.
به همین منظور انتخاب انواع چوب از دیدگاه دینی و علمی، تدوین برنامه مصرف بهینه چوب، شناسایی منابع تامین انواع هیزم و ایجاد سیستم منظم و هماهنگ در انتقال، نگهداری و مصرف آنها مورد بررسی قرار گرفته است.
آتشکده با مجموعه آدریان و کتابخانه و مدرسه و سالن‌های وابسته به آن، آتش عشق و دانش و مهر و خرد و هماهنگی و همازوری می‌آموزد و اشویی را گسترش می‌دهد.
زرتشتیان آتش بهرام را که از آتش نیاکانی و 16 آتش صنوف گوناگون تهیه شده است را به عنوان نماد و پرچم هویت خود گرامی داشته و به آن افتخار می‌کنیم. باشد که همچون نیاکانمان در دوره‌های سخت تاریخ، پاسبانانی شایسته در برافراشتگی این پرچم باشیم.
تامین هیزم مناسب و استفاده از چوب‌های آیینی برای آتش بهرام از جمله مهمترین برنامه‌های راهبری گروه مدیریت آدریان تهران است. در این راستا انتخاب انواع چوب از دیدگاه دینی و علمی، تدوین برنامه مصرف بهینه چوب، شناسایی منابع تامین انواع هیزم و ایجاد سیستم منظم و هماهنگ در انتقال ، نگهداری و مصرف آنها مورد بررسی قرار گرفته است که در گزارش پیش‌رو به شرح اقدامات انجام شده می‌پردازیم.
لازم به ذکر است به منظور استمرار در تکمیل و افزایش دانش فنی لازم ، تمهیداتی اندیشه شده که چشم‌انداز تامین به هنگام و مناسب‌تر هیزم در سال‌های آتی را مطلوب‌تر می‌نماید.

چوب و فرآیند سوختن

چوب درختان پس از قطع دارای مقدار زيادی آب است كه ممكن است گاهی در بعضی از گونه‌ها به 200% وزن خشک چوب برسد. عامل رطوبت معایب گوناگونی را برای مصرف ایجاد می‌کند که در اینجا سنگینی چوب مرطوب، حمله آفات به چوب‌های مرطوب و اختلال در سوختن برای ما مهم خواهد بود.
ساختار سلولی چوب بسیار شبیه به دسته نی‌های نوشیدنی است که در کنار هم قرار گرفته‌اند. اگر به انتهای یک چوب، با ذره‌بین نگاهی دقیق بیندازید می‌توانید به وضوح ببینید که این سلول‌های ریز خردشده در کجا قطع شده‌اند.

عمده رطوبت چوب به سبب شیرابه‌ای است که در داخل نی‌ها وجود دارد و به آب آزاد معروف است، که با قطع درخت به تدریج از چوب خارج می‌شود. بخش مهم رطوبت چوب به سبب آبی است که در دیواره‌های سلولی گرفتارند (فرض کنید نی‌ها کاغذی هستند) این آب را آب آغشتگی گویند و میزان رطوبت در این مرحله در تمام چوب‌ها میانگین 30 درصد وزن خشک چوب را شامل می‌شود. برای دفع این رطوبت بصورت طبیعی ماه‌ها بایستی به انتظار نشست که این مدت بستگی به شرایط محیطی و ابعاد و گونه چوب دارد.
چوب پس از خشک‌شدن بهتر می‌سوزد و حتا گرم‌شدن آن به بهتر سوختن چوب کمک می‌کند. چوب در دمای 230 درجه سانتیگراد حالت ذغالی به خود می‌گیرد، در دمای 275 درجه سانتیگراد نیز به سرعت تجزیه شده و در صورت تماس با شعله‌ای کوچک شروع به سوختن می‌‌کند. چوب‌ها در حرارت‌های بالاتر خود به خود شعله‌ور می‌گردند.

چوب‌های آیینی

در اوستا از چهار گیاه  اورواسنَه ، وُهو گَئُوَنَه ، وُهو کِرِتی ، هَذانَئپَتَه به عنوان خوشبو‌ترین گیاهان برای آتش اهورا داده نامبرده شده است. در سنت پارسیان اورواسنَه را چوب صندل و وُهو گَئُوَنَه را درختی که از آن لُبان استخراج می‌کنند و وُهو کِرِتی را عود و هَذانَئپَتَه را چوب انار دانسته‌اند. هَذانَئپَتَه در تهیه پراهوم و حتا تهیه بَرسَم استفاده می‌شده و بر اساس پژوهش‌ها هم دارای بوی خوش و هم خاصیت ضدعفونی داشته است.

چوب‌های مناسب و نامناسب برای سوزاندن
**  چوب‌هایی که برای آتش مناسب هستند.
چوب سخت؛ چوب‌های سخت که از درختان پهن برگ به دست می‌آیند به خوبی و به آرامی می‌سوزند و زغال‌های بادوامی را به جا می‌گذارند. اکثردرختان میوه مانند هلو، زردآلو، گیلاس، بادام، گردو (به‌غیراز توت) و چوب درختان انار از این جمله هستند.
خوشبختانه با وجود درختان انار در محدوده آرامگاه زرتشتیان تهران (قصرفیروزه) و امکان هرس سالانه آنها می‌تواند بخشی از هیزم مورد نیاز آدریان را تامین نماید.
**     چوب‌هایی که برای آتش مناسب نیستند.
چوب نرم؛ اینگونه چوب‌ها که بیشتر از درختان سوزنی برگ به دست می‌آیند، به سرعت سوخته و خاکستر می‌شوند و در واقع می‌توان گفت آتش کارآمد و موثری نداشته و توصیه نمی‌شود. چوب درختان کاج و سرو از جمله این چوب‌ها هستند.
چوب‌های تر ؛ هم به لحاظ عملی و هم بدلیل آیینی برای آتش مناسب نیستند. بر اساس سنت و باورهای نیاکان ما در آتش باید هیزم چوب‌های خشک‌شده و خوش‌بو و خوش‌سوز نهاد، چون آتش باید به حرمت نگاه داشته شود. برای احترام به حفظ محیط زیست که از اصول دین زرتشتی است، شایسته است از شاخه‌های بی‌ثمر هرس‌شده درختان استفاده شود.
هیزم به دست‌آمده از هرس درختان گرچه از نظر باغبانی به ظاهر خشک است ولی از نظر فیزیکی در حدود 30 درصد رطوبت به همراه دارد. پس باید دستکم ۶ تا ۹ ماه از بُریدن آن بگذرد تا آماده سوزاندن شود (بر پایه‌ی توصیه‌های آیینی این زمان بایستی یک سال باشد).

هیزُم
در حال حاضر مقطوعات چوبی که به نام هیزم مصطلح است، بیشتر برای تامین مواد اولیه صنایع چوب و کاغذ و درصد کوچکی هم برای سوخت شومینه و تهیه ذغال است که زنجیره‌ی تامین مناسب آن شکل گرفته و شبکه گسترده‌ای در سطح کشور فعال است که روزانه بالغ بر 5000 تن به ارزش پنجاه میلیارد تومان هیزم را مصرف می‌‌کند.
همچنین بایسته است توجه شود که هر یک از مصرف‌کنندگان یادشده برحسب فرآیند نهایی، استانداردهایی را در شبکه یادشده متداول نموده‌اند که زنجیره تامین از ادارات منابع طبیعی تا مصرف‌کننده نهایی، شرایط خود را با آن استانداردها تطبیق داده‌اند.
با توجه به همین مختصر می‌توان دریافت که نیاز هیزم آتش آدریان نمی‌توانست با مصرف بسیار اندک خود (حداکثر30 کیلو روزانه) تاثیری در روش‌های معاملات هیزم در کشور داشته باشد. از طرف دیگر رعایت نکات آیینی مانع از آن می‌شد که گروه مدیریت آدریان خود را با روش‌های جاری متداول تطبیق دهد.
بنابراین ضرورت انجام مطالعات مستقل در جهت تامین هیزم مناسب آتش آدریان تشخیص داده شد که این گزارش نتیجه فاز اول این بررسی‌ها است.
انتظار می‌رود در ادامه این روند با ایجاد زنجیره تامین تخصصی هیزم مناسب به سمت مشارکت همکیشان در این مهم و حتا تولید و نگهداری درختان مورد نیاز گام برداریم.
هیزم مناسب آتش آدریان
بر پایه بررسی شیوه‌های استفاده از هیزم‎ بین موبدان و آتشبندان ایرانی و پژوهش‌های انجام‌شده، هیزم‌های مورد استفاده برای آتش بهرام یا آدران را می‌توان در سه گروه تقسیم نمود:
**     هیزم‌های وَرسوز
از جمله چوب‌های سخت هستند، شاخه و تنه درختان میوه (هلو، زردالو، گیلاس،…)، بادام، گردو و درختانی که چوب آنها از تراکم بالایی برخوردارند (بجز توت که مناسب نیست) و قطر بیشتری دارند (مناسب‌ترین قطر 20-10 سانتیمتر و طول 40-30 سانتیمتر) را می‌توان در کناره آتش مجمر برای مداوم‌سوزی استفاده نمود.
**     هیزم‌های بَرسوز
هیزم‌های با قطرهای متوسط که بر روی بخش میانی آتش مجمر قرار داده و برای ایجاد شعله به‌کار می‌رود، مناسب‌ترین هیزم بَرسوز می‌تواند با قطر  5  تا 10 سانتیمتر و طول 30 تا 40 سانتیمتر از درختان میوه و ترجیحا انار باشد که هم چوب آیینی بوده و بوی خوش داشته و هم ایجاد اَخگر می‌نماید.
**     هیزم‌های کوچک و نازک (چوب آتشگیر)
چوب‌های باریک و کوچک (مناسب‌ترین قطر 5-1 سانتیمتر و طول 15-10 سانتیمتر)، از درختان میوه، صنوبر، صندل و انار را می‌توان برای اشتعال هیزم‌های بزرگتر بکار برد و بدین ترتیب ضرورت استفاده از هر گونه مواد زاید مانند کاغذ، روغن،….. برای شعله‌ورکردن آتش منتفی است.

هیزم‌های: (1) وَرسوز، (2) بَرسوز و (3) آتشگیر

مشخصات هیزم مناسب آتش در آدریان تهران
جدول زیر مشخصات هیزم مناسب آتش آدریان را بر اساس تجربیات پیشین و یافته های اخیر ارایه می‌دهد.

انبار هیزم
در راستای ایجاد فضای مناسب جهت انبارکردن هیزم‌های مورد نیاز آدریان تهران، دو مکان به این موضوع اختصاص یافته است. انبار هیزم آدریان با گنجایش کمتر برای نگهداشت هیزم‌ مورد استفاده در دوره‌های کوتاه‌مدت تجهیز گردیده است. انبار هیزم در محل آرامگاه با گنجایش بیشتر برای خُردکردن هیزم‌های بزرگتر، نگهداشت هیزم در حجم بالاتر و همچنین ایجاد فضای مناسب برای خشکاندن هیزم‌های‌تر در نظر گرفته شده است. با همکاری هیات اجرایی آرامگاه زرتشتیان تهران (قصرفیروزه) و دهش هزینه‌های آن از سوی خیراندیش، بخشی از انبار آهن موجود در آرامگاه، بهسازی گردیده و با ساخت قفسه‌های آهنی استاندارد، مکانی مناسب جهت انبار هیزم آماده بهره‌برداری شده است. همچنین با تخلیه و بهسازی انبار هیزم موجود در آدریان تهران و ساخت قفسه، امکان انبار هیزم مورد نیاز میسر گردید. بدین ترتیب کلیه هیزم‌های مورد نیاز ابتدا به انبار آرامگاه انتقال، در صورت نیاز خُرد و در قفسه‌های مناسب چیده خواهد شد، سپس بر حسب نیاز و طبقه‌بندی مشخص، در دوره‌های تعیین‌شده هیزم مورد نیاز به محل آدریان منتقل خواهد شد.
جا دارد از فعالان صنعت چوب که با راهنمایی‌های بی‌دریغ خود ما را در شیوه‌ی درست ساخت انبار و قفسه‌ها و همچنین استفاده درست و بهینه از منابع چوب برای آتش آدریان رهنمود فرموده‌اند کمال سپاسگزاری را داشته باشیم.

گنجایش انبار هیزم در آرامگاه و آدریان
قفسه های ساخته شده در انبارهای هیزم دارای مشخصات زیر هستند:
هر قفسه در پنج طبقه به طول 8/1 متر، ارتفاع 40 سانتیمتر و عمق 30 سانتیمتر است. در انبار آدریان به دلیل فضای محدودتر، قفسه های به طول 6/1 و 2/1 متری هم ساخته شده است. هر ردیف دارای دو قفسه پشت سر هم است که طول هر ردیف 6/3 ، 4/3 و 3 متر خواهد شد.

برمبنای تعداد باکسها، حداقل، حداکثر و میانگین ابعاد و وزن هیزم‎‌ها و همچنین با در نظر گرفتن متوسط وزن مخصوص هیزمهای موجود ( چوب درختان زردآلو، بادام، گردو و انار)، گنجایش انبار هیزم آدریان و آرامگاه برآورد گردیده است.
با بررسی‌های انجام شده، هر قفسه به طور متوسط گنجایش 4/1 مترمکعب و وزنی معادل 800 کیلوگرم هیزم را دارد بر همین اساس هر ردیف قفسه گنجایش 2.5 مترمکعب و وزنی معادل 1500 کیلوگرم  را دارا می‌باشد.
در جدول زیر گنجایش وزنی انبار هیزم آدریان و آرامگاه ارائه شده است. لازم به ذکر است جهت انبار هیزم‌های آتشگیردر آدریان تهران از قفسه های کف‌دار استفاده شده که با توجه به وزن مورد نیاز سالانه حدود 100 کیلو می‌توان در این مکان نگهداری نمود.

انبار هیزم آرامگاه و آدریان به طور متوسط گنجایش 10و 6 تن را دارند که این میزان تا حداکثر 11 تن برای آرامگاه و 7 تن برای آدریان قابل پیش‌بینی می‌باشد.
اختصاص فضای مناسب جهت خشک نمودن هیزمهای تر
با هدف‌گذاری ایجاد فرهنگ تامین هیزم آدریان از طریق همکیشان و همچنین استفاده از چوب‌های هرس شده باغ‌های انار در محدوده آرامگاه به عنوان یکی از مهمترین منابع تامین چوب آیینی آتش بهرام، ترتیبی اتخاذ گردیده تا در محوطه جلوی انبار چوب فضایی جهت دپوی چوبهای تر اختصاص داده شود. همچنین در انبار چوب آرامگاه همیشه دو ردیف قفسه خالی با گنجایش تقریبی 3 تن جهت نگهداشت و خشکاندن چوب‌های تر در نظر گرفته شده است.
میزان هیزم مورد نیاز آدریان
مصرف روزانه هیزم در شهریور و مهرماه سال 1402 در آدریان تهران نشان می‌دهد، متوسط مصرف روزانه هیزم در آدریان تهران وزنی معادل 26 کیلوگرم و سالانه حدود 5/9 تن (معادل دو خاور) هیزم نیاز می‌باشد. بدیهی است با افزایش مهارت در استفاده از هیزم و دانش بهره‌برداری از هیزم‌های مناسب می‌توان این میزان را به مقدار قابل توجهی بهینه نموده و کاهش داد.

تامین هیزم آدریان تهران در تاریخ  24/5/1402 از یزد
در امرداد ماه سال 1402 به میزان 4/4 تن هیزم مناسب از یزد با دهش همکیشی نیک اندیش تهیه گردیده است. مجموع هزینه‌های تامین هیزم به شرح جدول زیر می‌باشد.

بر این اساس، هزینه تمام شده تامین هیزم تا محل مصرف (آدریان تهران)، در تاریخ یاد شده به ازای هر کیلوگرم 7350 تومان می‌باشد. علاوه بر هزینه‌های فوق در آینده بایستی هزینه بارگیری هیزم در آرامگاه به داخل نیسان و حمل از آرامگاه به آدریان و تخلیه و چیدمان در قفسه‌های انبار آدریان را نیز در نظر گرفت.
بر مبنای استعلام های انجام شده از هیزم‌فروشان اطراف تهران در همان تاریخ، مبلغ هر کیلوگرم هیزم بین 6 تا 8 هزار تومان بدون احتساب بارگیری و حمل و…… بوده‌ است. ضمن اینکه بایستی به این نکته مهم توجه داشت که هیزم فروشان بومی تهران همه نوع هیزم را از جمله هیزم درختان سرو و کاج و توت و…… که به هیچ عنوان مناسب استفاده در آتش بهرام نمی‌باشند را به طور درهم در اختیار می‌گذارند، در صورتیکه هیزم فروش یزد ( آقای حسینی) بدلیل سابقه شناخت و تامین هیزم کلیه آتشکده‌های یزد دقیقا هیزم‌های مورد نظر و مناسب را در دسترس قرار می‌دهد.
جا دارد از موبد دکتر مهربان پولادی و آقای ایزدی که تمامی هماهنگی های لازم جهت تهیه و ارسال هیزم از یزد و کسب مجوز حمل چوب از اداره منابع طبیعی را انجام داده‌اند کمال سپاسگزاری را داشته باشیم.
با عنایت بر مطالب بالا و همچنین میزان مصرف سالانه حدود 5/9 تن و هزینه تمام شده هر کیلوگرم هیزم در تاریخ  24/5/1402، پیش بینی می‌شود آدریان تهران سالانه حدود 70 میلیون تومان بودجه جهت تامین هیزم را نیاز خواهد داشت. بدیهی است با افزایش نرخ تورم این میزان تغییرات محسوسی خواهد داشت.
راهنمای کلی برای تامین هیزم مناسب آدریان
داده های پایه برای برنامه ریزی و کنترل دوره‌ای تامین هیزم:
گنجایش هر خاور (5/4 – 4) تن و گنجایش هر نیسان  (2 – 1) تن است.
حداکثر گنجایش انبار چوب آرامگاه 11 تن و حداکثر گنجایش انبار چوب آدریان 7 تن می‌باشد.
در راستای وجود هیزم همیشگی و مناسب در انبار آرامگاه بایستی انتقال هیزم به آرامگاه هر 6 ماه (معادل یک خاور) برنامه‌ریزی شود. بدیهی است در صورت تامین هیزم از منابع دیگر و تکمیل گنجایش انبارها این دوره به تعویق خواهد افتاد.
با توجه به گنجایش انبار آدریان تهران انتقال هیزم به آدریان هر 3 ماه یک نیسان ضروری می‌باشد، بدیهی است بر حسب نیاز این زمان قابل تغییر خواهد بود.
در انتقال هیزم بیشتر از مبدا (به عنوان مثال از یزد) تا آدریان، بایستی موارد زیر را برای برنامه‌ریزی انتقال هیزم و هم برای برآورد هزینه‌های آن درنظر گرفت:
هماهنگی‌های لازم با هیت اجرایی آرامگاه(قصرفیروزه)
تعیین پیمانکار تامین هیزم
هماهنگی با خاور جهت انتقال هیزم
بارگیری توسط پیمانکار
کسب مجوز از اداره منابع طبیعی مبداء جهت حمل هیزم به تهران
تخلیه در انبار هیزم آرامگاه
چیدمان هیزم در قفسه‌های انبار
بُرش هیزم‌های بزرگ به ابعاد مورد اشاره در این گزارش
تامین نیسان برای انتقال هیزم از انبار آرامگاه به آدریان
بارگیری از انبار آرامگاه به نیسان
حمل به آدریان و تخلیه و چیدمان در انبار هیزم آدریان
منابع پیشنهادی مالی
–         اختصاص بودجه سالانه برای تامین هیزم از سوی انجمن زرتشتیان تهران که این میزان بر مبنای هزینه‌های امردادماه سال 1402 رقمی معادل 70 میلیون تومان است.
–         فرهنگ‌سازی تامین هزینه هیزم با نیک‌اندیشی بهدینان
–         اختصاص صندوق خاص دریافت دهش برای تامین هیزم در آدریان
–         بررسی سایر موارد پیش‌بینی نشده
منابع پیشنهادی تامین هیزم
**     یزد (پیمانکار آقای حسینی 09103312823 )
**     هیزم‌فروشان بومی تهران (با هدف تامین هیزم برای سوخت فعالیت دارند) که نیاز به گفت‌وگو و توجیه ایشان مبنی بر تامین هیزم مناسب با مشخصات یادشده در این گزارش را دارد.
**     درخواست از باغداران همکیش برای ارسال چوب‌های هرس شده درختان میوه با رعایت استانداردهای مشخص شده در این گزارش و هماهنگی با گروه مدیریت آدریان تهران
**     هرس دوره‌ای استاندارد درختان انار در باغ‌های انار آرامگاه در فصل مناسب و انبارکردن درست آنها برای خشک‌شدن و بهره‌برداری در سال‌های آینده
در آینده با بررسی و پژوهش بر روی چوب‌های مناسب دیگر، منابع تامین آنها و حتا امکان کاشت درختان مورد نظر و تولید هیزم مورد نیاز آتش بهرام، می‌توان با پایبندی به اصول دین و آیین و فرهنگ زرتشتی که همانا احترام به چهار آخشیج نیز است، همچنان آتش بهرام را افروخته نگاه داشت.

گزارشی که در بالا خواندید، گروه مدیریت آدریان تهران از بررسی‌های انجام شده در زمینه‌ی تامین نیاز آتش بهرام در آدریان تهران منتشر کرد. این گزارش در آبان‌ماه 1402 تهیه شده و به‌تازگی در آذرماه منتشر شده است.
اردیبهشت امسال تفاهم‌نامه‌ی همکاری با آرمان هماهنگی و همازوری مدیریت بهینه امور دینی-فرهنگی و اجرایی آتشکده تهران میان انجمن موبدان و انجمن زرتشتیان تهران به امضا رسید. این تفاهم‌نامه در زمینه‌ی مدیریت بر انجام خویشکاری دینی موبدان و نگهداری از آتش سپندینه آدریان و نیز مدیریت امور اجرایی آدریان و برگزاری آیین‌های دینی در آتشکده تهران است. گروه مدیریت آدریان تهران را نمایندگانی از انجمن زرتشتیان تهران و انجمن موبدان تشکیل می‌دهند.

فرتورها از تارنما انجمن زرتشتیان تهران است.

4090