امروز فرخ روز سروش از ماه خورداد به سالمهی 3762 زرتشتی، سهشنبه 15 خوردادماه 1403 خورشیدی، چهارم ژوئن 2024 میلادی
هفدهمین روز هر ماه به نام سروش است. در اوستا «سرئوشه» به چم فرمانبرداری از خداوند است. در گاتها بیشتر سرئوشه به همین چم آمده است. در اوستا ایزدی «مهین» و «بزرگ» است. بزرگی جایگاه سروش با مهر برابری کند و گاه او را از امشاسپندان دانند. سروش پیک ایزدی است: «در راه عشق وسوسه اهرمن بسی است / پیش آی و گوش دل به پیام سروش کن» (حافظ).
این ایزد در اوستا بدینگونه آمده است: او نخستین آفریدهی اهورامزدا است كه او را میستاید و گاتها را بر میخواند و شاخهی برسم (شاخههای كه در آیینهای مذهبی زرتشتیان به كار میبرند) میگستراند و نیایش را پیشكش اهورامزدا میكند. او به همراه «بهمن امشاسپند» روانهای نیكوكار را در بهشت، خوشامد میگوید.
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
روز سروش است كه گوید سروش
باده خور و نغمه مطرب نیوش
سبز شد از سبزه همه بوستان
لعل می آرای صنم سبزپوش
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
برای نجات روان خویش از سروش یاوری خواه
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
فشان اشک و زو دادخواهی نمای / که داد تو گیرد ز دشمن خدای
به روز (سروش) از خجسته سروش / روان را و تن را، توان خواه و توش
اینک من سروش ترا که
از همه بزرگتر است، میطلبم
تا به آرمان خود رسم
و زندگانی درازی به دست آورم
و به شهریاری منش نیک در آمده
و به راه راستی گام زده،
به جایگاهی رسم که مزدا اهورا میباشد. (یسنا هات ۳۳ _بند ۵)
اشو زرتشت میگوید:
کسی را که مزدا دوست دارد ، نیوشایی و منش نیک به او روی میآورد (۴۴_۱۶)
زرتشت میخواهد به دستیاری نیوشایی به خواست و آرمان خود برسد (۳۳_۵)
نیوشایی راهی است که به اهورامزدای توانا میرود (۲۸_۵)
نیوشایی راه رستگاری را ، هم برای رستگار و هم برای دروغکار ، همواره روشن میسازد (۴۳_۱۲)
از این گفتهها به ویژه آنجایی که نیوشایی با منش نیک است، بر میآید، که فرمانبرداری زرتشت کورکورانه نیست بلکه از روی اندیشه و با دلی پر از مهر است.
شیریندخت نماد بانویی کاردان در دل تاریخ ایران
1036 سال پیش در چنین روزی (دوران فردوسی توس)، یک بانوی با تدبیر، فرمانروای ساتراپی ری و دیگر سرزمینهای مرکزی و شمالی ایران از جمله اراک شد. ملکخاتون، که پیش از فرمانروایی با نام شیریندخت شناخته میشد، دختر اسپهبد رستم و نوه سپهبد قارن* از خاندان باوندیان تبرستان بود. او با فخرالدوله دیلمی ازدواج کرد و پس از مرگ او، چون فرزندانش خردسال بودند، فرمانروایی ساتراپی ری، سرزمینهای مرکزی و شمالی ایران از جمله اراک را به دست گرفت. او 22 سال فرمانروا بود و برای تواناییهای برجستهاش در اداره امور دولتی و نظارت بر امور مالی و لشکری، به عنوان یکی از قدرتمندترین بانوان فرمانروا در تاریخ شناخته شده است. فرمانروایی ملک خاتون همزمان با چیرگی محمود غزنوی بر سرزمینهای شرقی ایران (افغانستان امروز و …) بود. نامههای مشهور او به محمود غزنوی نشاندهنده قدرت و نفوذ او در حوزهی سیاسی است.
نوشتهاند که محمود غزنوی اندرز مشاورانش را که به ری یورش برَد و به فرمانروایی ملک خاتون پایان دهد، نپذیرفت. به هند لشکر کشید و هندیان سرزمینهای متصرفی خودرا مسلمان کرد که در نیمهی سدهی 20 پاکستان را به وجود آوردند. سدهها پاسخ ملک خاتون به نامه محمود غزنوی پرآوازه و زبانزد بود.
*سپهبد قارن باوندی، که در سدهی سوم مهی (:هجری) میزیست، بنیادگذار قدرت سیاسی خاندان باوندی در تبرستان بود و از آن زمان به بعد، خاندان باوندیان به عنوان شاهان کوهها شناخته شدند. این خاندان از نوادگان باو پسر شاپور، یکی از شاهزادگان ساسانی، بوده و در خدمت پادشاهان ساسانی قرار داشتند. گورگاه سیده ملک خاتون در شمالشرقی شهر ری از جاهای تاریخی ایران است.
(واژه غزنوی از شهر غَزنه ـ افغانستان امروز گرفته شده، ولی ریشه غزنویان از ماورای سیحون است.)
یادروز 15 خوردادماه:
– درگذشت “رادمان پور ماهک” نامور به “یعقوب لیث صفاری” بنياندگذار دودمان صفاريان، پدر زبان پارسی، قهرمان ملی ایرانیان، مردی که به ایران میاندیشید نه خودش. (۲۵۸ خورشیدی)
“یعقوب لیث” در سال ۸۶۸ میلادی پس از آزادکردن کرمان، پارسی را زبان رسمی همه ايرانيان اعلام کرده بود و گفته بود که از آن پس به زبان عربی نگویند و ننویسند. پس از یورش تازیان، فرمانروایان شهرها، ايرانيانی را كه عربی نمیدانستند و سعی در يادگرفتن آن نمیكردند، عجم، به معنای گُنگ و لال، خطاب میكردند.
– “وثوق الدوله” وزیر امور خارجه به اروپا رفت و مشاورالممالک انصاری در غیاب او کفالت گرفت. (۱۲۹۲ خورشیدی)
– “احسان الله خان” و رفقای قفقازی او و گروهی از بلشويکها و “ميرزا كوچک خان” و جنگلیها وارد رشت شدند و اداره امور شهر را به دست گرفتند. (۱۲۹۹ خورشیدی)
– گشایش دوره دهم مجلس شورای ملی انجام گرفت. (۱۳۱۴ خورشیدی)
– قانون دفاتر اسناد رسمی به تصويب رسيد. (۱۳۱۶ خورشیدی)
– مجلس شورای ملی تمايل خود را به نخست وزيری محسن صدر ابراز نمود و فرمان صادر شد. (۱۳۲۴ خورشیدی)
– ایران مقام اول مسابقات جهانی کشتی در ژاپن را به دست آورد. (۱۳۴۰ خورشیدی)
– بازداشت امام خمينی و قيام مردم مسلمان ايران که با خشونت سرکوب شد. (۱۳۴۲ خورشیدی)
۱۵ خورداد سال ۱۳۴۲ خورشیدی يادآور بپاخيزی است که در پی مخالفت امام خمينی با محمدرضاشاه آغاز شده بود؛ در پی درگيریهای شهر قم، به تهران و حومه آن و چند شهر دیگر گسترش یافته بود. سحرگاه ۱۵ خرداد امام خمینی در قم دستگیر و به تهران انتقال یافته بود. خبر این بازداشت بر دامنه تظاهرات افزود. کشتهشدگان بپاخیزی سنگين گزارش شده بود.
– لایحه نوسازی عباس آباد به تصویب نهایی رسید. (۱۳۵۰ خورشیدی)
– “آکی هیتو” ولیعهد ژاپن و همسرش وارد تهران شدند. (۱۳۵۰ خورشیدی)
– بزرگترین قرارداد راه سازی ایران برای احداث بزرگراه قم-بندرشاهپور به امضا رسید. (۱۳۵۶ خورشیدی)
– درگذشت استاد “عبداللَّه باقری” نگارگر معاصر، وی در هنر تذهيب، شيوهای نو پديد آورد. (۱۳۶۸ خورشیدی)
