امروز تیر ایزد و فروردینماه سال 3758 زرتشتی، چهارشنبه 13 فروردینماه 1399 خورشیدی، یکم آوریل 2020 میلادی
13 فروردینماه در سال ۱۹۲۱ میلادی (۱۳۰۰ خورشیدی) کلنل محمدتقی خان پسیان فرمانده ژاندارمری خراسان حکومت شبه خودمختار جمهوری خراسان را تشکیل داده، اما مدت کوتاهی بعد توسط قوامالسلطنه سرکوب و کشته شد.
محمدتقی خان پسیان (زاده ۱۲۷۰ ورزقان – درگذشته ۹ مهر ۱۳۰۰ قوچان) نامور به کلنل محمدتقی خان پسیان از نظامیان اواخر دورهی قاجاریه و اولین ایرانی بود که دوره آموزش خلبانی دید.
کلنل محمدتقی خان پسیان پس از اقامت شش ساله در آلمان و بازگشت به ایران از جانب دولت مشیرالدوله به فرماندهی ژاندارمری خراسان منصوب شد. به هنگام كودتاي سيد ضياء، قوامالسلطنه والی خراسان بود و كلنل پسيان فرماندهی ژاندارمری اين استان را برعهده داشت. پس از كودتا، خبر رسيد كه قوام درصدد انجام اقداماتي عليه سيد ضياء است. سيد ضياء نيز مخفيانه به پسيان دستور داد تا او را دستگير و روانه تهران كند. كلنل پسيان كه از ماهيت نخست وزير كودتا مطلع نبود و از طرفي قوام را عنصري ضدمردمی میشناخت، دستور دولت را اطاعت كرده و 13 فروردين 1300 قوام و عدهاي از مسوولان شهر را دستگير و تحت الحفظ روانه تهران كرد. دوماه پس از اين واقعه، كابينه سه ماهه سيدضيأ سقوط كرد و قوام كه در زندان بود آزاد و مأمور تشكيل كابينه شد. پس از سقوط حکومت سید ضیاءالدین، قوام السلطنه به ریاست الوزرایی دست یافت و کلنل پسیان را که از مدتی قبل به کفالت خراسان رسیده بود از این مقام برکنار کرد. ولی پسیان کفیل جدید ایالت را از کار بر کنار نمود و خود شخصاً استانداری را بر عهده گرفت. در این میان، فرمانده کل ژاندارمری ایران، مأمور رسیدگی به کار کلنل پسیان شد و به اتفاق عدهای از افسران، رهسپار مشهد شد. ولی کلنل دستور داد تمام آنها را در شاهرود بازداشت و به مرکز اعزام دارند. با این اقدام، برای حکومت مرکزی مسلّم شد که او علیه دولت قیام کرده است و حاضر به اجرای دستورات نیست. قوام السلطنه به رؤسای ایلات متوسل شد و درخواست کمک کرد تا کلنل را دستگیر کنند. قوایی از طرف ایلات گردآوری و به سمت مشهد حرکت داده شد. کلنل برای دفع خطر، به استقبال آنها رفت و در نزدیکی قوچان جنگ سختی میان طرفین درگرفت. پس از چندی زد و خورد و وارد آمدن تلفات سنگین به دو طرف، مهمّات قوای کلنل تمام شد و خود در دهم مهر 1300ش به قتل رسید. در این هنگام، بیش از سی سال از زندگانی وی نگذشته بود.
روز «تیر ایزد» سیزدهمین روز هرماه و چهارمین ماه هر سال، در گاهشمار زرتشتی و چهارمین ماه از سال «تیر» نام گرفته است. تیر یا تیشتر، ایزد باران بوده و به یاری او کشتزارها سیراب از باران میشوند، همچنین نگهبان ستوران است. در اوستا «تیریشت» در نیایش ایزد باران است. ستاره عطارد تیر نامیده میشود و نیز تیری که در کمان نهند و بجهانند. ایرانیان باستان هنگام خشکسالی در این روز آیین ویژهای برگزار میکردند و برای خواهش باران و پیروزی تیر ایزد بر دیو خشکسالی(اپوش) به در و دشت میرفتند و تیریشت میخواندند.
بخشی از یشتهای اوستا دربارهی این ایزد است. تیر نام ستارهای است که امروزه آن را «شعرای یمانی» یا به لاتین «سیریوس» (Silius) مینامیم.
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
ای نگار تیر بالا روز تیر
خیز و جام باده ده بر لحن زیر
عاشقی در پردهی عشاق گوی
راههای طبع خواه دلپذیر
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
کودک به تیراندازی و نبرد و سواری آموختن فرست.
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
بفرمای بر کودکان روز (تیر) /نبرد و سواری و پرتاب