خاک سپاری دو شهید گمنام در حریم مجموعه‌ی جهانی پاسارگاد با واکنش‌ها و بحث‌های گوناگونی در میان کارشناسان و کُنشگران میراث فرهنگی همراه بود. اما در این میان سخنان ناسازگار(:ضد و نقیض) معاون سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور جای شگفتی و درنگ (:تامل) دارد. سخنانی که بیانگر سیاست یک بام و دو هوای سازمان میراث فرهنگی در برابر رُخدادهای گوناگون در زمینه‌ی میراث فرهنگی است.
به گزارش اَمرداد، در هفته‌ی دوم اِسپندماه و روزهای پایانی سال، کام کُنشگران (:فعالان) و دوست‌داران میراث فرهنگی تلخ شد تا سال نو را با نگرانی از وضعیت پُر فراز و نَشیب میراث فرهنگی آغاز کنند. سالی که آرام آرام رو به پایان است را شاید بتوان یکی از سخت‌ترین سال‌ها برای یادمان‌های تاریخی و فرهنگی ملی و جهانی دانست. سالی که در آن تاراج و کَند و کاوهای غیرمجاز افزایش یافته و دست اندازی ها به یادگارهای میراث فرهنگی، آماری رو به رشد داشته است…
اما در روزهای پایانی زمستان و هنگام آغاز سال نو، رُخدادی غیرقابل پیش بینی و نسنجیده، نگرانی دوست‌داران و کُنشگران میراث فرهنگی را نسبت به یادمان‌های تاریخی بیش از پیش کرد. خبر بسیار دور از پیش‌بینی (:غیرمنتظره) بود، ولی زود پخش شد و کام همه‌ی کُنشگران و دوست داران میراث فرهنگی را تلخ کرد و آنان را در اندیشه‌ای ژرف فرو برد.
نخستین روز از هفته‌ی دوم اِسپندماه، گزارش ساخت آرامگاه شهدای گمنام در حریم مجموعه‌ی جهانی پاسارگاد روی خروجی خبرگزاری خبرآنلاین رفت. این خبرگزاری نوشت : ساخت آرامگاهی تازه برای شهدای گمنام از سوی شهرداری و شورای شهر پاسارگاد به مرحله‌ی اجرایی رسیده است. در بخش دیگری از این گزارش آمده است که، خاک‌ریزی و تهی‌سازی (:تخلیه) مخلوط برای زیرسازی آرامگاه شهدای گمنام در حریم پاسارگاد آغاز شده است…
این در حالی است که آرامگاه مادر سلیمان و گورستان مبارک آباد در نزدیکی مجموعه‌ی آرامگاه کورش، جایگاه خاک سپاری بسیاری از شهدای جنگ ایران و عراق است و همواره مردم به زیارت این شهدا می‌روند. با این همه، سرپرستان (:مسوولان) شهرداری پافشاری (:تاکید) دارند که باید در این محوطه آرامگاه تازه ای برپا کنند…
حمید فدایی، مدیر پایگاه جهانی پاسارگاد می گوید : پاسارگاد، مجموعه‌ای از سازه های باستانی برجای مانده از دوران هخامنشی است؛ تا کنون این مجموعه با دشواری‌های فراوانی دست و پنجه نرم کرده و ما امیدواریم که سرپرستان شهری با ما همکاری بیشتری داشته تا بتوانیم در راه نگهداری(:صیانت) از میراث جهانی و ملی، اقدام‌های بیشتری ارایه دهیم…
مدیر پایگاه جهانی پاسارگاد در بخش دیگری از سخنانش گفته است : مسایلی که ما در پاسارگاد با آن رو به رو هستیم، یکی دو تا نیست. میراث جهانی سنجه‌هایی (:معیارها) دارد که سرپیچی (:تخطی) از آن ها به زیان هویت ملی و مردم می شود. در پرونده‌ی کارخانه‌ی رُب گوجه، ما توانستیم تا اندازه ای پرونده ی آن را جلو ببریم (خبرآنلاین، یکشنبه 8 اِسپندماه، کد خبر 4747).
پس از این رویداد، فَرنِشین (:رییس) پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی واکنش نشان داد و گفت : «خاک‌سپاری شهدای گمنام در نقطه‌های برجسته (:شاخص) که خود شناخته شده هستند و هویت تاریخی دارند، اَرج گذاری (:احترام) به شهدای گمنام نیست، بلکه می‌تواند بی‌احترامی باشد. زیرا باشَندگی (:حضور) شهدای گمنام می‌تواند هر ناکجایی را تبدیل به جایی به عنوان مقصد باشندگی مردم تبدیل کند».
سید محمد بهشتی در دنباله افزود : « شهدای ما کم ارزش نیستند که سر راه جای دیگری باشند، پیکر پاک شهدا خود به تنهایی مقصد مردم است و آداب ادب به جا آوردن شهدا این گونه نیست… انگیزه ای ندارد که بخواهیم چیزهایی که خود واجد ارزش هستند را به رُخ جاهایی که ارزش متفاوتی دارند، بکشیم؛ این کار بی‌احترامی به شهدا است».
بهشتی در پاسخ به این که آیا ممکن است، این کار در ثبت جهانی پاسارگاد نیز خللی پدید آورد، گفت : «بی‌گمان این مساله مایه‌ی پدیداری مشکل می شود. اما این یک سوی قضیه است، بحث دیگر بزرگداشت (:تکریم) شهداست که انگیزه‌ی نگرانی شده است» (خبرگزاری کار ایران، ایلنا. 11/ 12/ 95، کد خبر 464116).
پس از آن نیز بالاترین مقام سازمان میراث فرهنگی به این رویداد ناخجسته واکنش نشان داد و در شبکه‌ی اجتماعی توییتر خود نوشت : به شکل ویژه این موضوع در حال پیگیری است و نامه نگاری‌های (:مکاتبات) گسترده‌ای در این باره انجام شده است… شهدا در قلب مردم ایران جای دارند و جایگاه خاک‌سپاری آن‌ها محل رجوع گروه گسترده‌ی مردم خواهد بود…
گزینش حریم پاسارگاد برای خاک‌سپاری شهدا در درجه‌ی نخست بی‌احترامی به خود شهدا است…
مگر بنا است شهدا به میانجیِ (:واسطه) رجوع مردم به پاسارگاد، جایگاه زیارت مردم شوند؟
دکتر زهرا احمدی پور در پایان پیام خود نوشت: اقدام‌های لازم برای پیشگیری از پیدایش (:وقوع) این لغزش (:اشتباه) و بی‌حرمتی به شهدا انجام شده و در حال پیگیری است… کوشش بر این است که شهدا در جایگاهی برازنده (:متناسب) خاک شوند، نه در محوطه و حریم یادمان‌های تاریخی.
همچنین در همین زمینه خبرگزاری ایسنا از لغو خاک‌سپاری 2 شهید گمنام در حریم پاسارگاد خبر داده و از سوی مدیرکل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان پارس (:فارس) نوشت : به دنبال پیگیری‌های مقام‌های سازمان میراث فرهنگی، خاک‌سپاری شهدای گمنام در حریم درجه دو مجموعه‌ی جهانی پاسارگاد لغو شد و این دو شهید گران‌پایه در کنار آرامگاه دیگر شهدای گمنام در تپه‌ی نامدار به «نورالشهدا» در نزدیکی شهر سعادت شهر مرکز شهرستان پاسارگاد به خاک سپرده شدند (خبرگزاری ایسنا، 13 اِسپندماه، کد خبر 95121308100).
اما تنها پس از 24 ساعت از واکنش و نامه‌ی مدیرکل سازمان میراث فرهنگی و خبر لغو خاک‌سپاری شهدا در حریم مجموعه‌ی جهانی پاسارگاد و بازتاب آن در خبرگزاری‌ها، معاون میراث فرهنگی کشور که سرپرستی ثبت یادمان‌های جهانی در یونسکو را نیز بر دوش دارد، در گفت و گویی شگفت اَنگیز و منفعل به خبرگزاری ایسنا گفت : « خاک‌سپاری شهدا در حریم درجه 2 محوطه‌ی پاسارگاد منع قانونی ندارد و نگرانی برای بحث جهانی این محوطه‌ی تاریخی نداریم!».
محمد حسن طالبیان افزود : دو شهید گمنام در حریم درجه 2 محوطه‌ی جهانی پاسارگاد به خاک سپرده شده‌اند، حریمی که هیچ دشواری‌ای برای بحث ثبت جهانی پاسارگاد به وجود نمی‌آورد. زیرا بر پایه ی قانون‌های میراث جهانی، ساخت نمادها یا ساختمان‌ها به بلندای بیشینه (:ارتفاع حداکثر) 4.5 متر ممنوعیت و محدودیت قانونی نداشته و ندارد (خبرگزاری ایسنا، شنبه 14 اِسپندماه، کد خبر 95121408580).
کارشناسان و کُنشگران میراث فرهنگی نیز از بیان چنین دیدگاه شگفت اَنگیز و منفعل معاون میراث فرهنگی ابراز نگرانی کرده و سیاست‌های سازمان میراث فرهنگی را به « سیاست یک بام و دو هوا» تشبیه کردند. در همین زمینه و پس از اعتراض ما و خبرنگاران میراث فرهنگی در برابر سیاست‌های یک بام و دو هوای سازمان میراث فرهنگی، معاون میراث فرهنگی کشور که در نشست سالانه‌ی باستان شناسی در گنج خانه‌ی (:موزه) ملی ایران باستان باشَنده بود به اَمرداد گفت : « ما به عنوان سرپرستان سازمان میراث فرهنگی اعتراض های خود را به گوش مدیران مربوطه رسانده‌ایم. آنان می‌خواستند که شهدا را در عَرصه‌ی محوطه‌ی جهانی پاسارگاد به خاک بسپارند! ما نیز با بازگویی ضوابط و قانون های جهانی میراث فرهنگی و خطری که هویت ملی را تهدید می کند، آنان را مُجاب کردیم که در حریم درجه 2 پاسارگاد و با رعایت ضوابط و قانون‌های جهانی میراث فرهنگی، شهدا را به خاک سپارند. با این همه، به هیچ روی نباید هیچ سازه یا ساخت و سازی بالاتر از 4.5 متر در آن جا انجام شود و ما همه‌ی این موارد را گوشزد کرده ایم».
دکتر طالبیان در پاسخ به این پرسش که چه تضمینی برای رعایت ضوابط و قانون‌های میراث فرهنگی وجود دارد، تنها به این جمله بَسنده کرد و گفت : « ما همه ی موارد را به آن ها گوشزد کرده و خطرهای پیش رو را برای آن‌ها توضیح داده ایم». همچنین معاون میراث فرهنگی افزود : « سازمان جهانی یونسکو همان روز نخست به من زنگ زد و از من توضیح خواست. من نیز گفتم که در حال پیگیری موضوع هستم و هیچ خطری محوطه ی جهانی پاسارگاد را تهدید نمی‌کند و خطر خروج از ثبت جهانی برای پاسارگاد وجود ندارد».
پس از اعتراض ما و خبرنگاران میراث فرهنگی به این رُخداد ناخجسته، معاون میراث فرهنگی کشور به اَنگیزه‌ی حساسیت‌های موجود به خبرگزاری ایسنا گفت : « انجام هر گونه ساخت و ساز و دخالت در عَرصه‌ی محوطه‌ها و نقطه‌هایی که یک اثر ثبت جهانی یا حتا ملی وجود دارد، خلاف قانون است. به عنوان یک مقام رسمی اعلام می‌کنم تا امروز هیچ پروانه ای (:مجوز) از سوی ما به عنوان خاک‌سپاری در عَرصه انجام نشده است» (خبرگزاری ایسنا، دوشنبه 16 اِسپندماه، کد خبر 95121610104).
در پایان نیاز به یادآوری است که شهدا در قلب مردم ایران جای دارند و امروزه در هر خانواده یا خویشاوندی در کشور که بنگریم، یک شهید وجود دارد. اما نباید با خاک سپاری شهدای اَرجمند (:عزیز) در حریم و عَرصه ی یادمان های تاریخی و فرهنگی، آنان را در برابر میراث فرهنگی جای داد. زیرا این کار انگیزه‌ی سو استفاده‌ی دشمنان ایران خواهد شد و با تبلیغ نادرست و بد، چهره‌ی کشور را در جهان خدشه دار می‌کنند. از سویی، کارشناسان و کُنشگران میراث فرهنگی بر این باورند که اگر زمانی که شهدا را می‌خواستند در عَرصه‌ی مجموعه‌ی ملی امیرچخماق یزد به خاک بسپارند، سازمان میراث فرهنگی واکنش درستی نشان داده بود و قانون و ضوابط میراث فرهنگی رعایت شده بود، هرگز امروز بیننده ی چنین رُخدادهای ناخجسته ای نبودیم. این نخستین باری نیست که حریم و عَرصه‌ی یادمان‌های تاریخی ملی و جهانی به بهانه‌ی خاک‌سپاری شهدای اَرجمند، مورد دست اندازی (:تعرض) جای می گیرد. حریم ارگ ساسانی شهرستان اَنار در کرمان، تپه ی باستانی پیش از تاریخ و چند هزار ساله ی «سرخنکلاته» در بخش بهاران شهرستان گرگان، تنها بخشی از این گونه چالش ها است.
فرتور از سیاوش آریا است.
70707
