امروز ارد ایزد و فروردین‌ماه سال 3758 زرتشتی، دوشنبه 25 فروردین‌ماه 1399 خورشیدی، 13 آوریل 2020 میلادی
روز 25 فروردین‌ماه در سالنمای رسمی کشور به نام عطار نیشابوری نامگذاری شده است و همه ساله آیین بزرگداشت این شاعر و عارف نامی در شهر نیشابور برگزار می‌شود.
عطار نیشابوری از پیشگامان شعر عرفانی در سده‌ی شش و هفت است. عرفان باور به آنست که آدمی با رفتارهای ویژه‌ای چون دنیاگریزی و برگزاری آیین‌هایی دینی با شدت و غلظت زیاد می‌تواند به آرمانی والاتر دست یابد. تصوف که در برابر عرفان قرار داشته، همواره پس از اسلام از پشتوانه‌ی حکومتی و توده‌ی مردم برخوردار بوده و این پشتیبانی همه جانبه از آن موجب گشته تا عارفان در این دوره‌ها دست به پرده‌پوشی زده و زندگی‌شان با گونه‌ای افسانه آمیخته گردد و زندگی عطار هم از این رویداد در امان نبوده است.
از عطار ١٠ اثر برجای مانده که تنها تذکره‌الاولیا به شعر نیست و زندگی‌نامه‌ی عارفان تا زمان عطار است. عارفانه‌ترین اثر منظوم عطار، منطق‌الطیر است با چشم‌اندازی گسترده به بازگشت انسان‌ها به درون برای شناخت آفریدگار. دیگر آثار عطار، ساختاری داستان‌وار داشته است. دیوانی دربرگیرنده‌ی ٣٠ چکامه و غزل‌هایی عاشقانه و عرفانی و قلندرمابی هم از وی به یادگار مانده است.
همچنین دسته‌ای اثر منسوبی به او مانند آنچه برای فردوسی و خیام پیش آمد. تنها اثر نثر عطار، تذکرهآلاولیا است که به شناساندن زندگی عارفان پرداخته است. این کتاب به گونه‌ای یک زندگی‌نامه یا دایره‌المعارف از زندگی عارفان تا زمان عطار است. دیگر کتاب‌های عطار به نظم هستند که عارفانه‌ترین آن‌ها در دنیای ادب عرفانی، منطق‌الطیر است. فلسفه‌ی این کتاب که یک اندیشه‌ی ایران باستان است، به بازگشت انسان‌ها به درون برای یافتن خداوند، به جای آسمان‌های چند طبقه نگاه می‌کند. دیگر کتاب‌های عطار از یک ویژگی عمده بهره‌مند هستند و آن ساختار داستان گونه‌ی این نوشتارهاست. در این کتاب‌ها دسته‌ای حکایت یا داستان در قالب نوشتارهایی، درونمایه‌های اندیشه عطار را می‌شناسانند.
کتاب تذکره‌الاولیاء اثر به نثر از عطار است که از کتاب‌های نام آشنای پارسی و ازجمله مآخذ معتبر در شرح احوال و گفتارهای مشایخ صوفیه است. در تذکره‌الاولیا آمده:« علامت آن که حق او را دوست دارد آن است که سه خصلت بدو دهد: سخاوتی چون سخاوت دریا و شفقتی چون شفقت آفتاب و تواضعی چون توضع زمین».
بخشش خورشید و فروتنی زمین (سپندارمزد) همه، دیدگاه‌هایی بر پایه‌ی پدیده‌های طبیعی است که آن هم از ویژگی‌های ایرانیان و عرفان ایرانی‌است.
عطار در اسرارنامه به اندیشه‌ی یگانگی وجود، حصرگرایی دینی (اکسلکوزویسم) یا یگانگی مسیر خوشبختی اشاره می‌کند.
عطار در یورش مغول به ایران-نیشابور به سال 618 قمری به دست سپاهیان مغول کشته شد و مزار او در جوار آن شهر است.
ارد روز است فرخ و میمون
با همه لهو و خرمی مقرون
ایزد ارد که در اوستا به گونه‌ی «اشا ونگهوئی» آمده است، بیست و پنجمین روز هر ماه است. در یشت‌ها «ارد ایزد»، خواهر امشاسپندان خوانده شده است. یکی از یشت‌های اوستا به نام او «ارت‌یشت» است. ایزد ارد یا «ارت»، در اوستا «اشی ونگوهی»، و به چم توانگری، خواسته و دارایی است و به چم «خوب و نیک» نیز آمده است. ایزدی است که همه خوشی‌ها و آسایش‌ها به او ویژه شده است و گویند اگر به خانواده‌ای «ارت» به گونه دختری زیبا رو کند، داده و خواسته و گشایش و گسترش به آن خانه و خانواده روی می‌آورد. آموزش‌های اشوزرتشت آرامش درونی را همراه با توانگری و به دست آوردن خواسته سفارش می‌کند. هر زرتشتی برای به دست آوردن خواسته از راه درست و راست، به کار و کوشش می‌پردازد. خواندن سرود «اشم وهی»؛ به بهدینان می‌آموزد که: «خوشبختی از آن کسی ست که در پی خوشبختی دیگران باشد».
در اوستا یشت هفدهم، به‌نام این ایزد است. نگهبانی از ثروت و دارایی بر دوش این ایزد است. آموزش‌های اشوزرتشت آرامش درونی را همراه با توانگری و به‌دست آوردن خواسته سفارش می‌کند. زرتشتی برای به دست آوردن خواسته از راه درست و راست، به کار و کوشش می‌پردازد. این یشت 62 بند دارد.
در اوستا اَشی وَنگوهی به چم توانگری، خواسته و دارایی است. و در پهلوی اَرت آمده ، کلمه ٔ ونگهو صفت است به چم نیک وخوب . ترکیب این کلمه به چم اشی نیک است و آن در پهلوی بصورت اَرشَش وَنگ و اَشَش وَنگ و اَرشوش ونگ و بیشتر اَشیش وَنگ آمده است که همگی به چم اشی نیک است . ارت یا ارد نیز پهلوی است که در فارسی باقی مانده . در لغت‌نامه ها اَرد و آراد و آرد هر سه یاد شده است . در گات‌ها و دیگر بخش‌های اوستا، ارت (اشی) گاه اسم مجرد است به معنی توانگری و بخشایش و برکت و نعمت و مزد و بهره و گاهی اسم خاص ایزدی که نگهبان مال و خواسته و دارایی است . اسم این ایزد در گات‌ها یاد شده است . وی مانند سفندارمذ، آناهید و چیستا (فرشته ی دانش ) مونث شناخته شده . در جهان مادّی مال و جلال و خوشی دینداران از پرتو وجود اوست و در جهان مینوی و روز واپسین ، پاداش کارهای نیک و سزای کردارهای زشت به یاری او انجام شود. برخی نیز او را اشیش ونگ می‌نامند، او بفر و شکوه خانه می‌افزاید. زیرا هرکه بدیگران چیزی بدهد همان چیز افزوده و بزرگتر شده به خانه ٔ وی بازگردد (چنان که در یسنای 43 بند 12)
زرتشتیان در این روز جامه نو می‌پوشند، به سفر می‌روند و سالمندان را یاری می‌کنند.
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
ارد روز است فرخ و میمون / با همه لهو و خرمی مقرون
ای دلارای یار گلگون‌رخ / خیز و پیش‌آر باده‌ی گلگون
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
هرچیز نو بخر و اندر خانه بر.
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به بازار شو، روز (ارد) ای پسر / نوانو بخر چیز و با خانه بر
یک پاسخ
انیران وتازیان واهریمنانی که باتمدن شکوهمند ایران ستیزه دارندعرفان ایرانی رانیزموردهجمه قرارداده اندوبه نسل نوپای ایرانی تلقین می نمایندکه عرفان ایرانی،عرفان آن جهانی،عرفان انفعال،عرفان انزوا است وهنگامی که واقع بینانه زندگی واندیشه های عارفان ایرانی راازبدایت تاریخ تاامروزمطالعه نماییم متوجه می شویم که عرفان ایرانی عرفان این جهانی،عرفان تحول گرا وعرفان برون گرا است که نمونه بارز این عرفان پیشرووتحول گرا عطارنیشابوری است اگرچه این عارف به قوم لر تعلق داردکه شرح آن بماند.قدرت ستیزی عارفانه عطار نیشابوری نمادبارز عرفان پویای ایرانی است وخط بطلان برنظره های بیگانگان می کشد.

در میان خیلِ شاعران گذشته پارسی زبان, به کمتر شاعری برمی خوریم که دست از جان بشوید و در مقابل پادشاهان و قدرتمندان ـ چه آشکارا و چه به زبانِ حکایت و رمز ـ حرفِ حق بگوید و بلندیِ همّت را در مقابل خوانِ پُر نعمت آنان دوتا و دوتو نکند در این میان بعضی از عارفان, با تکیه بر قدرت لایزالیِ یگانه معشوقِ ازلی, چه از زبان خود یا با گفتار طبقاتِ پایینِ جامعه و یا از قول دیوانگانِ عاقل, تازیانه انتقاد را بر گُرده این قدرتمندان می کوبند شعر این گونه شاعران است که می تواند لقب «تازیانه سلوک» بگیردیکی ازاین چکامه گویان عطاراست که سلطانی جرآن سلطان حقیقی نمی سناسدوشاهی جزشاه ازلی نمی داندوارجهت دیگراززبان توده مردم آن هارامی نکوهدوگاه پندواندرزشان می دهدوگاه باخشم درمقابل آنان می ایستدوحق گویی می کند.