امروز آبان ایزد از ماه خورداد سال 3758 زرتشتی، پنجشنبه هشتم خوردادماه 1399 خورشیدی، 28 می 2020 میلادی
نخستین شماره نامه هفتگی صوراسرافیل چند ماه پس از پذیرش مشروطیت ایران در هشتم (یا یازدهم) خوردادماه 1286 خورشیدی از چاپ خارج شد و به دست مردم رسید. هفتهنامهی صور اسرافیل از روزنامههای نامی، مهم و مؤثر صدر مشروطیت بود. جهانگیرخان شیرازی و قاسمخان تبریزی با همکاری میرزا علی اکبر خان قزوینی (دهخدا) منتشر میکردند.
این هفتهنامه با پیشنهاد و کوشش میرزاجهانگیرخان شیرازی نامور به صور اسرافیل و علی اکبر دهخدا اداره و منتشر میشد. جهانگیرخان این روزنامه را در راستای تکمیل معنی مشروطیت و حمایتِ مجلس شورای ملی و کمک به روستائیان، بینوایان، درماندگان، نیازمندان و ستمدیدگان انتشار میداد. در آغاز، صوراسرافیل هفتهای یکبار منتشر میشد. تا آن وقت، ادبیات و انشاء ایرانی بیشتر و روزنامهها، به شیوهی نگارش قدیم، سراسر سخنان خوش آهنگ، پرتکلف و ناراستی و بدون معنی و خالی از سود و اثر بود. این روزنامه در دگرگونی نگارش تأثیر فراوانی داشت. روزنامه صوراسرافیل در مدت انتشار خود دچار مشکلاتی شد. چندین بار نویسندهی آن را بیدین نسبت دادند و چند بار بساط روزنامهنویسی آن را در هم پیچیدند. این روزنامه سرانجام پس از 32 شماره انتشار و در پی به توپ بستن مجلس توسط محمدعلی شاه قاجار و پس از قتل میرزا جهانگیرخان، مدتی تعطیل شد تا اینکه دهخدا آن را چند شماره در اروپا منتشر کرد و پس از مدتی برای همیشه تعطیل شد.
جذابترین بخش آن هفتهنامه را ستون فکاهی آن دانستهاند که به عنوان «چرند و پرند» به قلم علی اکبر خان قزوینی (دهخدا) و با امضای «دخو» نوشته میشد. دهخدا مطالب انتقادی و سیاسی را با روش فکاهی طی مقالات خود منتشر میکرد و سبک نگارش آن در ادبیات فارسی بیسابقه بود و مکتب نوینی را در عالم روزنامهنگاری ایران و نثر روزگار همزمان پدید آورد.
گفته شده است که صوراسرافیل نخستین روزنامهای بود که به طور رسمی در کوچه و بازار به دست روزنامهفروشها و بیشتر بهدست کودکان به فروش میرفت، و از این رو در بیداری مردم تأثیری به سزا داشت.
آبانروز است روز آبان
خرم گردان به آب رز جان
دهمین روز ماه در گاه شمار مزدیسنی آبان_ایزد نام دارد. نام ماه هشتم از سال خورشیدی و نام روز دهم، از هر ماه زرتشتی را آبان مینامند.
در اوستا آپ در پارسی باستان آپی و در فارسی آب گفته میشود. در اوستا بارها “آپ” به چم فرشتهی نگهبان آب، گفته شده و همه جا جمع آمده است.
آبان نام پارسی شدهی ایزد آبها یا آناهیتا است. در اوستا (اردیویسور آناهیتا) به چم رودخانهی نیرومند بیآلودگی نامیده شده است. آناهیتا که کوتاه شده این نام اوستایی است، نام الههی نماینده بر این آبهای روان بوده و یَشتی که در اوستا به مناسبت این الهه سروده شده آبان یشت نام دارد.
آب یکی از آخشیجهای چهارگانه و بسیار گرامی در نزد ایرانیان بوده و نیاکان ما ستایش ویژهای برای آب داشتهاند، بهگونهای که آتشکدهها را نزدیک چشمهسارها یا جویبارها میساختند تا هم ایزد آذر و هم ایزد آب، این دو آفریدهی نیک اهورایی را بستایند.
در ایران باستان، آلودن آب از گناهان بزرگ بهشمار میرفته بهگونهای که بر روی رود، گذری میساختند، تا هنگام رفتو آمد، آب را گلآلود نکنند. همچنین ایرانیان برای شستشوی بدن در محفظهای به نام «آبزن» که به اندازهی اندام انسان بود، آب ریخته و خود را میشستند. آبزن، چیزی همچون وان حمام است که اینروزها از آن، بهره میجوییم.
” بخشهایى از اردویسور نیایش یا آبزور”
و توانایى و زور و آفرین باد به اهورامزداى فروغمند،
با شکوه و به امشاسپندان ، به آبهاى خوب مزدا داده،
به آب اردویسور آناهیتاى پاک ، به همهی آب هاى مزدا داده،
به همه ی گیاهان مزدا داده ، به همه ی ستودگان مادى و مینوى،
و به فروهرهاى پاکان و راستان که پیروز و پرتوان هستند.
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
آبانروز است روز آبان
خرم گردان به آب رز جان
بنشین به نشاط و دوستان را
ای دوست به عز و ناز بنشان
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
از آب پرهیز کن و آب را میازار
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
به (آبان) بپرهیز از آب و ای جوان/میالای و میازار آب روان