گاهشمار یزدگردی؛ یادمان فرمانروایی ایران ابرقدرت

امروز زامیاد ایزد از ماه خورداد سال 3758 زرتشتی، سومین روز از هنگامه‌ی نیایش همگانی در پیرسبز، دوشنبه 26 خوردادماه 1399 خورشیدی، 15 ژوئن 2020 میلادی

گاه‌نامه نگاران ایرانی روز 16 ژوئن سال 632 میلادی را آغاز گاهشمار یزدگردی نامیدند تا به این وسیله میهندوستی خود را نشان دهند و ایرانیان ـ فرمانروایی خود در دوران باستان را فراموش نكنند.
گاه‌شماری یزدگردی با مبدأ سال به تخت نشستن یزدگرد سوم، واپسین پادشاه ساسانی، در سال ۶۳۲ میلادی، واپسین گاه‌شماری دوره ساسانی است. یزدگرد سوم پسر شاهزاده شهریار نوهٔ خسرو پرویز در سال ۶۳۲ میلادی به پادشاهی برگزیده شد. ایرانیان را بر این بود که تاریخ را از سال تخت‌نشینی هر پادشاهی به حساب می‌آوردند، چون پس از یزدگرد، ایران پادشاهی نیافت، زرتشتیان همان سال ۶۳۲ را، آغاز و خاستگاه تاریخ خود قرار دادند و هنوز هم به‌طور مداوم نزد زرتشتیان ایران و هند جریان دارد. این سال، آغاز پایان فرمانروایی ایرانیان به عنوان یكی از دو اَبَرقدرت وقت جهان بود ـ جنگ تازیان با ایرانیان از سال 633 آغاز شد، ولی ندانم‌کاری‌ها، مبارزه بر سر قدرت در تیسفون و دشمنی بزرگان با یکدیگر یک سال پیش از آن به اوج رسیده بود و‌گرنه ارتش ایران ـ مجهز به فیل جنگی و چهار برابر نیروهای تازیان ـ در نوامبر 636 میلادی در قادسیه شکست نمی‌خورد. فراموش نكنیم كه ایرانیان پس از آن (درقرون وسطا، عصر ظلمت در اروپا) از راه اندیشه، دانش و ادبیات، ایران‌زمین را از این دست ابرقدرت جهان كردند. سالنمای خورشیدی که همگانی است امروز به دست عُمر خیام نیشابوری سامان‌دهی شده است. این سالنما به تقویم جلالی نامور است زیراکه در دوران سلطنت جلال‌الدین ملک‌شاه تنظیم شده بود. ایرانیان از دوران هخامنشیان (25 قرن پیش) دارای گاهشمار بوده‌اند (گاهشمار زرتشتیان) و نام ماه‌ها ـ تا حدّی تفاوت در تلفظ تغییر نکرده است. سالنمای جلالی تا حدّی زیاد بر پایه‌ی گاهشمار یزدگردی تنظیم شده است. ایرانیان باستان تنها ملتّی بودند که تقویم قمری را بکار نبردند. دریغ است از ایران که با بیش از ده هزار سال پیشینه، مبدا آنرا تنها هزار سال در نظر بگیریم، آنهم مبدای که هیچ پیوندی با فرهنگ نیایی ما ندارد و نقطه تاریک تاریخ میهن و زمان به قدرت رسیدن تازیان بر ایران است.
پس از برگزاری آیین دو هزار و پانصدمین سال تاسیس دولت واحد ایران به ریاست کوروش بزرگ در مهرماه 1350، خاستگاه سالنمای ایران به زمان کوروش بازگشت داده شد که درجریان انقلاب 1357 (و از شهریورماه این سال) بار دیگر، سال هجری خورشیدی ( تقویم تنظیم شده توسط عمر خیّام) تقویم رسمی ایران شد و در کنار آن تقویم قمری.

چون روز زامیاد نیاری ز می ‌تو یاد

زیرا که خوش‌تر آید می ‌روز زامیاد

روز «زامیاد» بیست‌و‌هشتمین روز ماه در گاهشمار زرتشتی به این ایزد منسوب است. . زامیاد (زم ، زمین + یزد) یا زامیاد نام فرشته‌ی زمین است‌ که با صفت نیک کنش، از او یاد شده است. زامیاد به چم زمین است. ایزد زامیاد از ایزدان همکار امرداد است. زمین سرچشمه‌ی همه داده‌ها برای زندگی بهتر آفریده‌هایی است که روی آن زندگی می‌کنند. ایزد زامیاد (زمین) با ایزد آسمان یک‌جا یا جداگانه مقدس شمرده شده‌اند. زمین نماد مادر است برای انسان و دیگر موجودات زنده‌ی روی آن، بنابراین ستودنی و سپندینه بوده و در آموزش‌های دین زرتشتی به نگهداری پاک و نیکو از آن بسیار سفارش شده است. گویند در این  روز درخت  نشاندن  و تخم  کاشتن  و آبادانی کردن بسیار خوب است.

در ستایش زامیاد

نیایش و ستایش اهورمزدای یگانه

از همه‌ی ،

نیکوکاران به داده های هرمز هست ،

نگهدارنده و پروراننده ی

آفریده‌ی زمین نیکو

را همی مى‌ستاییم ….

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

چون روز زامیاد نیاری ز می ‌تو یاد / زیرا که خوش‌تر آید می ‌روز زامیاد

اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

دارو مخور

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

گرت خوردن دارو افتد به سر

به (زامیاد) روز، هیچ دارو مخور