خِردگرایی فردوسی می‌تواند جهان را دگرگون کند

پژوهش‌هایی که دانشمندان باختر زمین درباره‌ی شاهنامه انجام داده‌اند دامنه‌ی پهناوری دارد. آن‌ها چند سده است که با حماسه‌ی ملی ما آشنا شده‌اند و از ارزش‌های آن آگاه‌اند. جستارهای کوتاهی به زبان فارسی درباره‌ی اثرپذیری از شاهنامه نوشته شده است، اما آن نوشته‌ها پراکنده و دیریاب‌اند. اثری نمی‌شناختیم که آگاهی‌هایی گسترده در این‌باره به دست داده باشد؛ تا هنگامی‌که نشر نگاه معاصر در سال 1398 کتاب «طلوع شاهنامه در غرب» را از دکتر مریم برزگر چاپ کرد و در اختیار دوست‌داران شاهنامه گذاشت.

این کتاب دربردارنده‌ی آگاهی‌های دانشورانه‌ای است درباره‌ی خاورشناسانی که شاهنامه را شناخته و بررسی کرده‌اند و نیز تاثیری که حماسه‌ی ملی ما در میان اروپاییان داشته است. افزون‌بر اینکه نویسنده به سنجش شاهنامه و دیگر حماسه‌های جهان پرداخته و در جستار آغازین کتاب این پرسش را پاسخ داده است که «چرا غرب از شاهنامه تاثیر پذیرفت.»
برزگر د پاسخ به این پرسش که آیا سنجش شاهنامه با دیگر آثار حماسی جهان، کار درستی است؟ گفت: هنگامی که منظومه‌های حماسی جهان را با یکدیگر می‌سنجیدم، نخستین نکته‌ای که به ذهنم رسید تفاوت فرهنگی و فکری جامعه‌های گوناگون انسانی بود. در این میان، ویژگی‌های اساتیری و حماسی هم هست که در کتاب به آن‌ها اشاره شده است. کشورهایی مانند یونان، روم، ایران و هند که دارای تمدن باستانی هستند، جهان‌بینی ویژه‌ی خود را دارند که در آثار حماسی‌شان بازتاب پیدا کرده است. آثار حماسی چون ریشه در استوره‌های جامعه دارند، نماینده‌ی جهان‌بینی و آرزوهای انسان کهن است. از همین روست که ما می‌توانیم با کمک حماسه‌ها، آداب و آیین‌های جامعه‌های نخستین انسانی و ویژگی‌های آن را درک کنیم. تلاش من این بود که به بُن‌مایه‌های فکری و فلسفی در این آثار برسم و همسانی و ناهمسانی‌ها را دریابم. پس از بررسی‌های فراوان، به همان نتیجه‌ای رسیدم که بیشتر شاهنامه‌پژوهان به آن دست یافته‌اند؛ اینکه شاهنامه برترین منظومه‌ی حماسی جهان است. از آن رو که اندیشه‌های والای اخلاقی و فلسفی در شاهنامه به چشم می‌خورد که در دیگر حماسه‌های جهان نمی‌یابیم.

آنچه در بالا آمده است بخشی از گفت‌وگوی شهداد حیدری، با مریم برزگر است که باعنوان «» در تازه‌ترین شماره امرداد چاپ شده است. متن کامل این گفت‌و‌گو را در رویه‌ی چهار (شاهنامه) شماره‌ی 425 امرداد بخوانید.

خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.

لینک اشتراک ایمیلی هفته‌نامه‌ی امرداد

لینک فروش اینترنتی 425 هفته‌نامه‌ی امرداد