امروز امرداد امشاسپند از ماه شهریور سال 3758 زرتشتی، یکشنبه دوم شهریورماه 1399 خورشیدی، 23 آگست (اوت) 2020 میلادی
دوم شهریورماه 1357 خورشیدی یادآور سالگرد درگذشت استاد محمد پروینگنابادی، مترجم و پژوهشگر نامی فرهنگ و تاریخ ایران، از همکاران علامه علیاکبر دهخدا در گردآوری لغتنامه است.
استاد محمد پروین گنابادی در سال 1282 خورشیدی چشم به جهان گشود و از كودكی فراگیری دانش را آغاز كرد. وی پس از بهرهگیری از درگاه ادیب نیشابوری در مشهد، به آموزگاری روی آورد و مدتی نیز به فعالیتهای سیاسی پرداخت. استاد گنابادی سال 1328 از سوی وزارت فرهنگ، به بررسی كتابهای درسی گمارده شد و همزمان، پس از آشنایی با علامه علیاكبر دهخدا به جرگهی همكاران او در تهیه و تنظیم لغتنامه پیوست. از جمله آثار استاد گنابادی میتوان به ترجمه مقدمه ابنخلدون، تصحیح كشفالاسرار میبُدی و تاریخ بلعمی و تألیف پرورش اراده، اندیشهها و فن مناظره اشاره كرد. از سال 1340 تا پایان زندگی همکار دکتر خانلری در بنیاد فرهنگ ایران بود. او به زادگاه خود عشق مىورزيد به همين شوند «گنابادى» را بر اسم خود افزود، اما زادگاه استاد در زلزله 1347 خورشیدی ويران شد و خانه و كاشانهی وى با همه یادگارهای کودکی در زير خاک رفت، ولى او همچنان مهر زادگاه را به دل داشت و سرانجام پس از تحمل دوران بيمارى، دوم شهریورماه 1357 در 75 سالگی درگذشت.
روز امرداد مژده داد بداند
که جهان شد به طبع باز خواند
آمرتات: جاودانگی، ماندگار و بیمرگی نام هفتمین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی و نام پنچمین ماه است. آ، واگ (واژه) نفی هست، مٓر: به چم مردن و مرگ، تات. پسوند امرداد به پارسی آمده است. در آفرینش نگهبان گیاهان و رستنی هست ، دو گام امشاسپندان خورداد و اَمرداد به هم پیوسته هستند. آدمی بتواند این دو رده از زندگی را به وارستگی برساند و به رسایی برسد خودبهخود به بیمرگی و جاودانگی هم خواهد رسید.
در اوستا امرتات و در فارسی امرداد بنابراین امرداد یعنی بی مرگی و آسیب ندیدنی یا جاودانی. پس واژه “مرداد” . در ادب مزدیسنا جایی ندارد. امرداد یکی از امشاسپندان است که نگهبانی گیاهان با اوست. همیشه با امشاسپند هه اُروتات یا خورداد هستند.
در گاهشمار سیروزهی زرتشتیان هنگامی که نام روز و ماه برابر میشود آن روز را جشن میگیرند. فرارسیدن روز امرداد در ماه امرداد را جشن امردادگان مینامند.
در گاتها ، یسنا ۵١ ، بند ٧ میخوانیم:
کس به هفت رده، اهورامزدا، روان، نیک اندیشی، بهترین راستی، شهریاری مینوی، آرمان سپند، رسایی وبالندگی بی مرکی، جاودانگی برسد و بر راه آیین راستی مىرود، از بخشایش دو مینویی اهورامزدا به پاداش خواهد رسید خوشی خورداد و جاودانگی امرداد را دارا مى شود.
«مسعود سعد» میسراید:
روز امرداد مژده داد بداند
که جهان شد به طبع باز خواند
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
روز امرداد مژده داد بدان
که جهان شد به طبع باز جوان
عدل بارید بر جهان یک سر
دولت و ملک شهریار جهان
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
دار و درخت بنشان
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
به (خورداد) جوی نوین کن روان/ امرداد بیخ نو اندر نشان