امروز آذر ایزد از ماه مهر سال 3758 زرتشتی، پنجشنبه سوم مهرماه 1399 خورشیدی، 24 سپتامبر 2020 میلادی
چنین روزی در سال 552 میلادی، با پیروزی ابرقدرت ایران در روزگار ساسانی در منطقه‌ی آبخازیا، امپراتوری روم که آغازگر جنگ بود، پرداخت تاوان را پذیرفت.
میان هیات اعزامی ایران از تیسفون به قسطنطنیه و دولت روم بر سر کنار نیروهای دو كشور در ساحل دریای سپاه (منطقه ساحلی گرجستان امروز، منطقه آبخیز، آبخازیه) كه ایران در آن نبرد پیروز شده بود به توافق رسیدند. دولت روم شرقی پیشنهاد متاركه جنگ را داده بود.
برپایه‌ی قراردادی كه در همین روز امضا شد و متن آن موجود است، قرار شد كه دولت روم كه آغازگر این جنگ بود بابت تاوان، سه هزار و چهارصد كیلوگرم طلا به ایران بدهد.
به نوشته‌ی تاریخ‌نگاران، دولت ایران (دوران سلطنت انوشیروان دادگر) تنها نخستین بخش تاوان را كه 850 كیلوگرم بود دریافت كرد و رومیان سپس چند بار سستی و درخواست مُهلَت كردند. خسروانوشیروان در سال 579 درگذشت و پرداخت تاوان در عمل از میان رفت. (برگرفته از تارنما نوشیروان کیهانی زاده)
ای خرامنده سرو تابان ماه
روز آذر می چو آذر خواه
«آذر» در اوستا «آترَ»، نهمین روز از هر ماه سی روزه و نهمین ماه در سالنمای زرتشتی به این نام است. آذر ایزد نگاهبان آتش و فروزه‌ی اهورامزدا است از این رو گاه او را در شمار امشاسپندان آورده‌اند. آذر به چم آتش و گرما و نیروی داخلی برای جنبش و حرکت است. ایزد آذر از بزرگترین ایزدان دین زرتشتی است و آن نگهبان آتش است. آذر از آفریده‌های بزرگ اهورامزد است. زرتشتیان، در تاریخ خود «آتش» را به مانند پرچم سپندینه می‌دانند و آذر ایزدی است نگهبان این نماد پایداری و استواری دین زرتشتی. آتش یکی از آخشیج‌های چهارگانه طبیعت است که ایرانیان همواره آن‌را پاس می‌داشته‌اند. جه نیکوست در این روز آتش نیایش خواندن و نیایش به درگاه اهورامزدا.
در فرهنگ ایران، آتش یکی از پدیده‌های طبیعی با ارزش است چون گرمای زندگی را در کالبد دیگر پدیده‌های هستی جاری می‌سازد و با نور خود که نشانی از آذر اهورایی است جان و دل یاران اهورامزدا را روشنایی می‌بخشد پس سوی پرستش اهورامزدا است. هر زرتشتی برای نیایش باید رو به سوی روشنایی و پشت بر تاریکی کند. آتش پرستاران در آتشکده از آن پرستاری می‌کنند. جشن آذرگان از جشن‌های ویژه آتش در فرهنگ ایران است.
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
ای خرامنده سرو تابان ماه
روز آذر می چو آذر خواه
شادمان کن مرا به می که جهان
شادمان شد به فر دولت شاه
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
به راه شو و نان مپز چه گناه گران است
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به (آذر) مپز نان، که دارد گناه / بدین روز، نیک است رفتن به راه
